Γεώργιος Μουζάλων

Ο Γεώργιος Μουζάλων (περ. 1220 - 25 Αυγούστου 1258) ήταν ανώτατος αξιωματούχος στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας. Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Θεόδωρου Β' Λασκάρεως ορίστηκε επίτροπος του ανήλικου διαδόχου Ιωάννη Δ' Λασκάρεως αλλά λίγες μόλις ημέρες μετά δολοφονήθηκε με άγριο τρόπο από τον όχλο τον οποίο υποδαύλισε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο μετέπειτα αυτοκράτορας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος.

Γεώργιος Μουζάλων
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1220 Αδραμύττιο
Θάνατος	1258 Ιζνίκ
Συνθήκες θανάτου	ανθρωποκτονία
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Θρησκεία	Ορθόδοξη Εκκλησία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημόσιος υπάλληλος στρατιωτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Θεοδώρα Ραούλαινα
Αδέλφια	Θεόδωρος Μουζάλων
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	Στρατοπεδάρχης
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Μέγας Δομέστικος Πρωτοβεστιάριος

Η ζωή του

Ο Γεώργιος Μουζάλων καταγόταν από το Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας. Μολονότι η οικογένειά του δεν ήταν οικογένεια ευγενών τα ιδιαίτερα πνευματικά του προσόντα είχαν ως αποτέλεσμα να μπει, από παιδί ακόμα, στην αυλή του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη όπου έλαβε ιδιαίτερη μόρφωση και κατάφερε να κερδίσει την εύνοια του αυτοκράτορα. Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Θεόδωρος Β' Λάσκαρης, με τον οποίο ο Γεώργιος Μουζάλων συνδεόταν με στενή φιλία καθώς είχαν μεγαλώσει μαζί στην αυτοκρατορική αυλή, δόθηκε στον Μουζάλωνα το αξίωμα του πρωτοβεστιάριου, δηλαδή ορίστηκε επικεφαλής του αυτοκρατορικού θησαυροφυλακείου. Γενικότερα ο Θεόδωρος, για να μειώσει τη δύναμη των γαιοκτημόνων, ανέθεσε υψηλά αξιώματα σε ανθρώπους που προερχόταν από κατώτερες τάξεις προκειμένου σε σημαντικές θέσεις να είναι άτομα της εμπιστοσύνης του. Ο διορισμός του Γεωργίου σε ένα τόσο υψηλό αξίωμα σε συνδυασμό με την τοποθέτηση των αδερφών του, Ανδρόνικου και Θεόδωρου, σε άλλα υψηλά αξιώματα (ο πρώτος ανέλαβε μέγας δομέστικος, δηλαδή επικεφαλής του στρατού και ο δεύτερος πρωτοκυνηγός, δηλαδή ήταν υπεύθυνος για τη διοργάνωση των κυνηγετικών εξορμήσεων του αυτοκράτορα) ενόχλησε ιδιαίτερα τα μέλη της αριστοκρατίας που θεώρησαν ότι παραγκωνιζόταν από τον αυτοκράτορα.

Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης πέθανε το 1258. Λίγο πριν πεθάνει όρισε με τη διαθήκη του ως επίτροπο του ανηλίκου γιου του και διαδόχου του Ιωάννη και αντιβασιλέα τον Γεώργιο Μουζάλωνα. Το γεγονός αυτό μεγάλωσε τη δυσαρέσκεια των ευγενών που πίστευαν ότι κάποιος από αυτούς λόγω της καταγωγής του έπρεπε να γίνει επίτροπος του Ιωάννη. Παράλληλα άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι ο Μουζάλων σχεδίαζε να ανατρέψει τη δυναστεία και να γίνει αυτός αυτοκράτορας. Τότε ο πρωτοβεστιάριος, προκειμένου να διαλύσει αυτές τις υποψίες, απευθύνθηκε στους ευγενείς λέγοντάς τους ότι ποτέ δεν είχε συκοφαντήσει κανένα από αυτούς αλλά αντίθετα πολλοί ευεργετήθηκαν από τον αυτοκράτορα ύστερα από δική του εισήγηση. Ακόμα εξέφρασε την πρόθεσή του να παραιτηθεί από επίτροπος και να ζήσει ασφαλής ως απλός στρατιώτης παρά να κατέχει υψηλά αξιώματα και να κινδυνεύει. Το περιεχόμενο του λόγου του Μουζάλωνα έχει διασωθεί από τον Γεώργιο Παχυμέρη ο οποίος, κατά τα λεγόμενά του, απέδωσε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια το περιεχόμενο του λόγου του Γεωργίου Μουζάλωνα. Αφού μίλησε ο Μουζάλων πήραν τον λόγο πολλοί από τους παρευρισκόμενους αριστοκράτες. Τελευταίος μίλησε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, που τότε κατείχε το αξίωμα του κοντόσταυλου, ήταν δηλαδή επικεφαλής των Λατίνων μισθοφόρων, ο οποίος δήλωσε στον επίτροπο ότι πίστευε πως αξιοκρατικά είχε λάβει το συγκεκριμένο αξίωμα.

Η δολοφονία του

Εννιά μέρες μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Θεοδώρου (κατά την κρατούσα άποψη) ευγενείς και ανώτατοι αξιωματούχοι συγκεντρώθηκαν στην Μονή Σωτήρος Χριστού των Σωσάνδρων, όπου είχε ταφεί ο Θεόδωρος, για παραστούν στο μνημόσυνο για τον αυτοκράτορα. Όταν ο Μουζάλων έφτασε στην εκκλησία οι Λατίνοι μισθοφόροι άρχισαν να διαμαρτύρονται και να ζητούν να παρουσιαστεί ο Ιωάννης. Πράγματι ο ανήλικος διάδοχος εμφανίστηκε αλλά η εμφάνισή του οδήγησε σε γενίκευση της αναταραχής αντί να ηρεμήσει τα πνεύματα. Στο μεταξύ πλήθος με άγριες διαθέσεις κατευθύνθηκε προς την μονή στην οποία τελικά κατάφερε να μπει καθώς οι Μουζάλωνες δεν κατάλαβαν τον κίνδυνο που διέτρεχαν αλλά θεώρησαν ότι τα εν λόγω άτομα πήγαν εκεί για να παρακολουθήσουν το μνημόσυνο. Ο γραμματέας του Γεωργίου Μουζάλωνα Θεοφύλακτος δολοφονήθηκε από το πλήθος που νόμισε πως αυτός ήταν ο επίτροπος καθώς έμοιαζαν πολύ. Όταν κατάλαβαν (από τα υποδήματα του Θεοφύλακτου, που ήταν κοινά μαύρα σε αντίθεση με του Μουζάλωνα που ήταν πράσινα) το λάθος όρμισαν στην εκκλησία και σκότωσαν τους Μουζάλωνες με απίστευτη αγριότητα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στο τέλος προκειμένου ο Γεώργιος να ταφεί αναγκάστηκαν να μαζέψουν τα μέλη σε ένα σάκο.

Λίγες ημέρες μετά οι ευγενείς, παρουσία του πατριάρχη Αρσενίου του Αυτωρειανού, αποφάσισαν ομόφωνα να δοθεί η επιτροπεία στον Μιχαήλ ο οποίος έλαβε και το αξίωμα του μεγάλου δουκός, του επικεφαλής δηλαδή του αυτοκρατορικού στόλου. Στη συνέχεια πήρε και τον τίτλο του δεσπότη και τελικά αναγορεύτηκε αυτοκράτορας την 1η Ιανουαρίου του 1259. Δύο χρόνια αργότερα τύφλωσε και εξόρισε τον Ιωάννη Δ' Λάσκαρη, μολονότι είχε ορκιστεί ότι δεν θα προέβαινε σε ενέργειες εναντίον του.

Πηγές

• Ε/Ιστορικά, ένθετο εφημερίδας Ελευθεροτυπία, Πολιτικές δολοφονίες-Μέρος πρώτο, 8 Ιανουαρίου 2004