Εκλειπτική

Η εκλειπτική είναι το μέσο επίπεδο που διαγράφει ο Ήλιος στην ουράνια σφαίρα, καθώς αυτός αλλάζει θέση στον ουρανό κατά τη διάρκεια ενός έτους, ή πιο σωστά το μέσο επίπεδο κίνησης της Γης γύρω από τον Ήλιο.

Όπως είναι γνωστό η Γη είναι αυτή που περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, όμως φαινομενικά ο Ήλιος μοιάζει να είναι αυτός που περιφέρεται γύρω από τη Γη, συμπληρώνοντας την περιφορά του σε ένα έτος. Η ετήσια αυτή «κίνηση» του Ήλιου δεν είναι εύκολα αντιληπτή λόγω της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της (σε διάστημα μιας ημέρας), και δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ημερήσια πορεία του Ήλιου από την Ανατολή στη Δύση. Η φαινομενική αυτή περιφορά του Ήλιου γύρω από τη Γη διαγράφει ένα επίπεδο που όταν προεκταθεί τέμνει την ουράνια σφαίρα κατά μέγιστο κύκλο. Ο μέγιστος αυτός κύκλος της ουράνιας σφαίρας ονομάζεται εκλειπτική.

Με διαφορετικά και πιο απλά λόγια, και αν θυμηθούμε ότι η Γη είναι αυτή που κινείται στην πραγματικότητα, η εκλειπτική είναι το επίπεδο πάνω στο οποίο διαγράφεται η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Το επίπεδο της εκλειπτικής ταυτίζεται σχεδόν με το επίπεδο πάνω στο οποίο διαγράφονται οι τροχιές των περισσότερων πλανητών, καθώς και με τον ισημερινό του Ήλιου. Τούτο συμβαίνει λόγω της κοινής καταγωγής όλων των βασικών σωμάτων του Ηλιακού μας Συστήματος από τον ίδιο πρωτοπλανητικό δίσκο.

Σημειώνεται ότι η ονομασία της εκλειπτικής προήλθε από την ελληνική γλώσσα επειδή σε αυτό το επίπεδο παρατηρούνται οι εκλείψεις.

Χαρακτηριστικά

Η διάμετρος της ουράνιας σφαίρας που είναι κάθετος στο επίπεδο της εκλειπτικής ονομάζεται άξονας της εκλειπτικής.
Το επίπεδο της εκλειπτικής και το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού τέμνονται κατά διάμετρο που ονομάζεται γραμμή των ισημεριών (line of Equinoxes), ενώ τα ακραία σημεία της τομής (των δύο μεγίστων κύκλων) ονομάζονται ισημερινά σημεία. Διερχόμενος ο Ήλιος από τα σημεία αυτά η κλίση του μηδενίζεται με συνέπεια να υφίσταται μόνο για αυτά τα σημεία το φαινόμενο της ισημερίας, δύο φορές το χρόνο. Η πρώτη ισημερία που συμβαίνει από την έναρξη του έτους εμφανίζεται όταν ο Ήλιος βρίσκεται στο εαρινό σημείο ισημερίας ή εαρινό ισημερινό σημείο, (από το έαρ = άνοιξη), περίπου την 21η Μαρτίου κάθε χρόνου. Η δεύτερη ισημερία συμβαίνει με τον Ήλιο να βρίσκεται στο φθινοπωρινό σημείο ισημερίας, ή φθινοπωρινό ισημερινό σημείο, γύρω στην 23η Σεπτεμβρίου κάθε χρόνου.
Η γωνία που σχηματίζει το επίπεδο της εκλειπτικής με το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού ονομάζεται γωνία λόξωσης ή γωνία λοξώσεως, (ή λοξότητα), είναι ίση με 23° 27΄. Έτσι ο άξονας της εκλειπτικής, (κάθετος στο επίπεδο αυτής), σχηματίζει γωνία με τον άξονα της Γης ίση με 23° 27΄ όση δηλαδή και η γωνία λόξωσης.
Η διάμετρος του μέγιστου κύκλου της εκλειπτικής που είναι κάθετη στη γραμμή των ισημεριών ονομάζεται γραμμή των ηλιοστασίων ή γραμμή των τροπών. Τα ακραία σημεία αυτής της διαμέτρου ονομάζονται ηλιοστάσια, ή τροπές, επειδή εκεί ο Ήλιος λαμβάνει τις μέγιστες τιμές της απόκλισής του, διατηρώντας τες για λίγο σταθερές (εξ ου ηλιο-στάσιο), και στη συνέχεια η απόκλισή του «τρέπεται» από αυξανόμενη σε ελαττουμένη (εξ ου και τροπές).
Το ηλιοστάσιο που συμβαίνει περί τις 21 Ιουνίου ονομάζεται θερινό ηλιοστάσιο, οπότε έχουμε και τη μεγαλύτερη βόρεια απόκλιση του Ήλιου, ενώ το άλλο που συμβαίνει περί τις 22 Δεκεμβρίου λέγεται χειμερινό ηλιοστάσιο' οπότε συμβαίνει και η μεγαλύτερη νότια απόκλιση του Ηλίου.

Οι δυο ισημερίες σημαδεύουν την έναρξη της άνοιξης και του φθινοπώρου αντίστοιχα, και τα δυο ηλιοστάσια τη μεγαλύτερη και μικρότερη μέρα του χρόνου, με ανάλογη χρησιμότητα για τους αγρότες και γενικότερα τους πολιτισμούς που βασίζονταν στη γεωργία. Έτσι ήδη από τη νεολιθική περίοδο οι άνθρωποι τους απέδιδαν ιδιαίτερη κοινωνική και λατρευτική σημασία, και ανέπτυξαν τρόπους για να παρακολουθούν την πορεία του Ήλιου στην ουράνια σφαίρα και να γνωρίζουν τις ημερομηνίες κατά τις οποίες σημειώνονταν ισημερίες και ηλιοστάσια.

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Εκλειπτική