Ελάτη Κοζάνης
Συντεταγμένες: 39°58′54″N 21°49′24″E / 39.98167°N 21.82333°E
Η Ελάτη, που το παλιό της όνομα είναι Λουζιανή[1], είναι χωριό του Νομού Κοζάνης[2]. Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νομού στα σύνορα με το Νομό Γρεβενών και Λάρισας.
| Ελάτη | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτική Μακεδονία |
| Περιφερειακή Ενότητα | Κοζάνης |
| Δημοτική Ενότητα | Καμβουνίων |
| Δημοτική Κοινότητα | Ελάτης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονία |
| Υψόμετρο | 620 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 338 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 505 00 |
| Τηλ. κωδικός | 2464 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το χωριό είναι χτισμένο στα ριζά του βουνού «Μπονάσια» ή Καμβούνια όρη. Το βουνό είναι δασωμένο και κυριαρχεί το έλατο που προφανώς έδωσε και το σημερινό όνομα στο χωριό. Σύμφωνα με την απογραφή 2011, διαμένουν στο χωριό 415 κάτοικοι[3], ενώ πολύ μετοίκησαν στα αστικά κέντρα.
Διοικητικά και μέχρι της 31/12/1998 η Ελάτη αποτελούσε Κοινότητα. Με το Πρόγραμμα Καποδίστριας εντάχθηκε στο Δήμο Καμβουνίων και στη συνέχεια με το Πρόγραμμα Καλλικράτης εντάχθηκε στο δήμο Σερβίων-Βελβεντού. Από το 2019, με το Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι και το ΦΕΚ 43Α - 09/03/2019 προσαρτήθηκε στον επανασυσταθέντα δήμο Σερβίων.[4]
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΚοντά στο χωριό, στη θέση «Τουρνίκι», που βρίσκεται στην όχθη ενός παραπόταμου του Αλιάκμονα, επισημάνθηκαν τα λείψανα αρχαίου οικισμού, ο οποίος φαίνεται ότι έλεγχε τη φυσική διάβαση που οδηγούσε από την ορεινή αυτή περιοχή της Ελιμιώτιδας στον κάμπο της Δημηνίτσας[5].
Το χωριό συναντάται στον κώδικα της Ζάβορδας το 1532 με το όνομα Λουζιανή. Αναγράφονται 334 βαπτιστικά με την πρώτη γραφή και 293 με τη δεύτερη.
Λουζιανή είναι βουλγάρικη λέξη και σημαίνει «αμπελότοπος». Σύμφωνα με δημοσίευμα του Κ. Α. Γουναρόπουλου στο περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ : «Τα ονόματα δε ταύτα βεβαίως κατέλιπον ενταύθα οι Βούλγαροι από τον 6ο αιώνος» (χωριό με το όνομα Λουζιανή υπάρχει τον 6ο αιώνα).
Το χωριό είναι γέννημα δύο οικισμών, Στεφάνης και Παλιόχωρας, που βρισκόταν ανατολικά από τη σημερινή θέση. Σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι των δύο οικισμών αλληλοεξοντώθηκαν όταν κατά την τέλεση του εθίμου «Ρουγκατζιάρια» συναντήθηκαν στη θέση «Παλικαριά». Σύμφωνα με το έθιμο δεν έπρεπε να συναντηθούν. Αν όμως συναντιόταν πολεμούσαν μέχρι τελικής πτώσεως.
Κάπως έτσι δικαιολογούν οι κάτοικοι την εξαφάνιση των δύο οικισμών και τη δημιουργία του νέου χωριού από όσους απέμειναν στην σημερινή θέση.
Η θέση αυτή προτιμήθηκε σαν η πιο κατάλληλη γιατί δεσπόζει της γύρω περιοχής, διαθέτει πηγές με νερό και έχει γύρω αρκετές καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
Στα 1872 στο χωριό κατοικούσαν 80 οικογένειες Ελλήνων χριστιανών. Το 1901 είχε 127 οικογένειες και το 1906, 751 κατοίκους. Το 1907 είχε 127 οικογένειες και 780 κατοίκους. Το 1933 η Λουζιανή μετονομάστηκε σε Ελάτη προφανώς λόγω του δάσους των ελάτων που εκτείνεται πάνω από το χωριό, στο βουνό Μπουνάσια.
Το δάσος
ΕπεξεργασίαΝότια του χωριού εκτείνεται επιβλητικό το δάσος της Ελάτης που ανήκει στην κοινότητα Ελάτης κατά πλήρη νομή και κυριότητα.
Συνορεύει:
- Βόρεια: Με το ιδιωτικό δάσος των Λαζαράδων.
- Νότια: Με τα δημόσια δάση Λουτρού Ελασσόνας και Δεσκάτης.
- Δυτικά: Με το δημόσιο δάσος της Ελάτης.
- Ανατολικά: Με το κοινοτικό δάσος Λιβαδερού.
Η συνολική του έκταση ανέρχεται σε 2.159 εκτάρια. Σε ολόκληρο το βουνό υπάρχουν έλατα (υβριδογενή έλατα) πλατύφυλλος δρυς και στις περισσότερο δροσερές περιοχές συναντάμε τον Ανατολικό πλάτανο. Το 1945 μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε 1.500 στρ. δάσους ελάτης και δρυός.
Ο σύλλογος της Ελάτης
ΕπεξεργασίαΤο 1979 ιδρύθηκε στην Ελάτη αθλητικός μορφωτικός σύλλογος με την επωνυμία «ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ¨ΕΛΑΤΟΣ¨ ΕΛΑΤΗΣ»[6]
Κύριες δραστηριότητες του συλλόγου
- Αντάμωμα Ελατιωτών: Διοργανώνεται κάθε χρόνο τον Αύγουστο.
- Τα ρουγκατζιάρια: Είναι έθιμο που αναβιώνει το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς.
- Πολιτιστική αίθουσα: Είναι ένας διαμορφωμένος χώρος με παλαιά αντικείμενα που διασώζονται μέχρι και σήμερα.(μαγειρικά σκεύη, διάφορα εργαλεία, φωτογραφίες κ.τ.λ.)
Κατά τη διάρκεια της χρονιάς διοργανώνονται συχνά συναυλίες-εκδρομές-θεατρικές παραστάσεις.
- Αθλητικός Σύλλογος:
Αγωνίζεται στο ερασιτεχνικό πρωτάθλημα(β’ κατηγορίας, Ε.Π.Σ. Κοζάνης),όπως και στο κύπελλο.
- Μορφωτικός Σύλλογος:
Εκδηλώσεις πολιτιστικές σε διάφορα μέρη, σε συνεργασία με χορευτικά άλλων περιοχών (εντός και εκτός Ελλάδος)
Μοναστήρι της Ζάβορδας
Επεξεργασία
Απέναντι από το χωριό και σε επιβλητική θέση πάνω από τον Αλιάκμονα βρίσκεται το μοναστήρι της Ζάβορδας ή Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρα. Η μονή ανήκει στην ιερά Μητρόπολη Γρεβενών. Η μονή ιδρύθηκε από τον Όσιο Νικάνορα από τη Θεσσαλονίκη (1532 ή 1534) δίπλα σε Βυζαντινό ναΰδριο του Αγίου Γεωργίου. Το καθολικό της Μονής διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες που αποδίδονται στον Θηβαίο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομα Ζάβορδα οφείλεται στον Τούρκο πασά της περιοχής που είχε το παιδί του άρρωστο. Όταν ο Όσιος Νικάνορας το βοήθησε να γίνει καλά, ο Τούρκος είπε στον Όσιο Νικάνορα «Ζα Βαρδά», που σημαίνει παρ’ τα όλα.[7]
Αξιοθέατα
Επεξεργασία- Το δάσος της Ελάτης.
- Τη Μονή του Οσίου Νικάνορα.
- Τη λίμνη Πολυφύτου.
- Την Αγία Παρασκευή που κατασκευάστηκε το 1725
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Πανδέκτης: Louziani -- Elati». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 103, τομ.11.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2011 Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10547 (σελ. 73 του pdf)
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
- ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine. Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Έκδοση Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών), σ. 143. ISBN 960-7265-01-7.
- ↑ «Αθλητικός - Μορφωτικός Σύλλογος 'Έλατος' Ελάτης». mikrovalto.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
- ↑ «Ζάβορδα - Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος». Τουριστικός Οδηγός (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2020.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Ελάτη - Ιστορία και Λαογραφία - του Χρήστου Π. Θωμαϊδη και Ιωάννας Ν. Τζημπούκα