Ελιά του Πλάτωνα

Η Ελιά του Πλάτωνα ή Ελαία του Πλάτωνος ήταν μια ιστορική ελιά παρά την περιοχή της αρχαίας Ακαδημίας της αρχαίας Αθήνας, επί της Ιεράς Οδού, μεταξύ των αριθμών 89-91, λίγο μετά τον Βοτανικό Κήπο, πριν τη γέφυρα του Κηφισού, στην περιοχή λεγόμενη παλαιότερα «Παράμπηγα».

Ιστορία

Σύμφωνα με την ιστορική παράδοση της Αθήνας και τους θρύλους, η εν λόγω ελιά αποτελούσε ιδιοκτησία του Αθηναίου φιλοσόφου Πλάτωνα, αποτελώντας ζωντανό μνημείο της εποχής του, αν και παλαιότερα από εποχής Γεωργίου του Α΄ χαρακτηριζόταν από τους Αθηναίους και ως «ελαία του Περικλέους». Σύμφωνα με την γνώμη του αθηναιογράφου Δημητρίου Καμπούρογλου και οι δύο παραπάνω προσωνυμίες απέδιδαν τον σεβασμό των Αθηναίων στη συγκεκριμένη υπεραιωνόβια ελιά αποκαλώντας την «Μεγάλη Κυρία», ή «Σεβάσμια Κυρία». Ιστορική πηγή που να απέδιδε αυτή στον Πλάτωνα δεν υφίσταται, επικράτησε όμως η ονομασία της μετά και από την ομώνυμη επιγραφή καφενείου έναντι αυτής που αποτέλεσε και στάση συγκοινωνιακών μέσων. Χαρακτηριστική ήταν η περίμετρος του κορμού της που έφθανε τα έξι μέτρα, πλην όμως το ύψος του δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλο. Στη βάση του κορμού έφερε και μεγάλη σπηλαιώδη διαμόρφωση (κουφάλα) στην οποία κατέφευγαν πολλά μικρόσωμα ζώα.

Ο δήμος Αθηναίων προκειμένου να διασώσει το ιερό αυτό δένδρο προπαντός από επιθέσεις ανθρώπων και ζώων προκάλεσε σχετικό διάταγμα απαλλοτρίωσης του πέριξ χώρου προς καλλωπισμό και ανάδειξη μετά μάλιστα από σχετικό αίτημα της "Ένωσης Αθηναίων του τόπου" όπου και ανακηρύχθηκε ιστορικό μνημείο. Δυστυχώς όμως λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που ξέσπασε και της κατοχής που ακολούθησε οι εργασίες δεν πραγματοποιήθηκαν. Παρά ταύτα με μέριμνα του γιατρού Δημητρίου Κουλούκη τοποθετήθηκε ένα καλαίσθητο περιμετρικό κιγκλίδωμα για την προστασία της ελιάς.

Στις 7 Οκτωβρίου του 1976 ένα λεωφορείο έπεσε πάνω στην ελιά του Πλάτωνα προκαλώντας στον κορμό μεγάλη ζημιά και γι' αυτό αποφασίστηκε η μεταφορά του ιερού δένδρου σε κτήριο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην Γεωπονική Σχολή), όπου φυλάσσεται σε ιδιαίτερη κατασκευασμένη προθήκη.

Στις 18 Ιανουαρίου του 2013 η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς διέψευσε σχετικό δημοσίευμα που αναπαρήγαγαν πολλά μέσα ενημέρωσης ότι κάποιοι την κατέστρεψαν για καυσόξυλα, υπενθυμίζοντας σχετικά την παραπάνω φύλαξή της.

Λαογραφία

Παλαιότερα τους λίγους καρπούς της ελιάς αυτής συνέλεγαν οι πλησίον αυτής καταστηματάρχες που πρόσφεραν στους ξένους πελάτες τους ως "ελιές του Πλάτωνα". Κάποιος δε εξ αυτών καταστηματάρχης, σύμφωνα με διηγήσεις παροικούντων, επιμελούμενος τη συλλογή τους και τοποθέτησή τους σε βαζάκια με καλλιτεχνική συσκευασία έστελνε σε διάφορους φίλους του στο εξωτερικό με συνοδευτικά ενθουσιώδη γράμματα περί της προέλευσής τους. Μάλιστα είχε ζητήσει από τον ακαδημαϊκό Δ. Καμπούρογλου και τον τότε καθηγητή της βοτανικής στην Αθήνα να του χορηγήσουν σχετικές βεβαιώσεις ως πιστοποιήσεις περί της προέλευσης αυτών. Βέβαια οι παραπάνω δεν χορήγησαν τέτοιες βεβαιώσεις και ο επίδοξος επιχειρηματίας κέρδισε μόνο τα θερμά συγχαρητήρια γράμματα πολλών φιλελλήνων του εξωτερικού αντί "τα σακούλια με τα δολάρια" που περίμενε.

Πηγές

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τομ.6ος, σελ.528.
• Εφημερίδα Η Ναυτεμπορική φ.19 Ιαν. 2013, σελ.62.