Ζάντα ελαστικών

Ζάντα (ελληνική ορολογία «σώτρον») είναι η κυκλική μεταλλική σύνθετη στεφάνη στην οποία προσαρτάται το ελαστικό ενός τροχοφόρου οχήματος.

Ζάντα μικρού αυτοκινήτου. Διακρίνονται, στα χείλη της, τα ίχνη του ελαστικού που έχει αφαιρεθεί.

Χαρακτηριστικά

Τα χαρακτηριστικά της ζάντας εξαρτώνται από τον τύπο του τροχοφόρου στο οποίο θα προσαρμοστεί.

• Διάμετρος: Η απόσταση μεταξύ κέντρου και ενός σημείου του άκρου χείλους της στεφάνης.
• Πλάτος: Η απόσταση μεταξύ των δύο ακραίων χειλέων της στεφάνης.
• Τύπος: Εξαρτάται από τον τύπο του οχήματος. Τα μικρά οχήματα έχουν ζάντα σταθερών χειλέων, ανάμεσα στα οποία στερεώνονται τα άκρα του ελαστικού, ενώ στα μεγαλύτερα και βαρύτερα οχήματα η ζάντα μπορεί να είναι "σπαστή", δηλαδή να αποτελείται από επιμέρους τμήματα, όπως η βάση, η οποία προσαρμόζεται στην πλήμνη του άξονα και αφαιρούμενες πλευρές. Ο τύπος της ζάντας εξαρτάται, επίσης, και από τον τύπο του ελαστικού, που καλείται να στηρίξει (με ή χωρίς επίσωτρο (σαμπρέλα), ακτινωτό (radial) ή συμβατικό κτλ).
• Υλικό κατασκευής: Εξαρτάται από την χρήση του οχήματος. Το υλικό κατασκευής είναι, συνήθως, χάλυβας. Σε κατασκευές υψηλών επιδόσεων, όπου το αναρτώμενο βάρος επηρεάζει σημαντικά τις δυνατότητες του οχήματος, οι ζάντες κατασκευάζονται από κράματα αργιλίου ή, σε σπανιότερες περιπτώσεις, από ανθρακονήματα.

Η ορθή επιλογή ζάντας (και του ανάλογου ελαστικού) είναι σημαντικότατη για την ευστάθεια του οχήματος και, κατά συνέπεια, για την ασφάλεια που παρέχει όταν κινείται. Πολύ στενή ζάντα μπορεί να προκαλέσει παραμόρφωση του ελαστικού σε στροφές με υψηλή ταχύτητα και, ιδιαίτερα επικίνδυνα, ελαττώνει την πρόσφυση κατά την πέδηση (φρενάρισμα). Η πολύ φαρδιά ζάντα προκαλεί κραδασμούς και δονήσεις στο όχημα, καταστρέφοντας, παράλληλα, και την γεωμετρία των αναρτήσεών του λόγω υψηλότερου αναρτώμενου βάρους. Σε χαμηλές ταχύτητες αυξάνει, επίσης, την κατανάλωση (λόγω αυξημένων τριβών) και την άνεση κύλισης.

Σχέδιο μπουλονιών

Το σχέδιο μπουλονιών είναι ο αριθμός μπουλονιών με τα οποία η ζάντα στερεώνεται στην πλήμνη. Δεδομένου ότι τα μπουλόνια θα χωριστούν κατά ομοιόμορφα διαστήματα, ο αριθμός καθορίζει το σχέδιό τους. Τα περισσότερα μικρά αυτοκίνητα έχουν 4 μπουλόνια (εξαιρετικά σπάνια μόνο 3), ενώ τα μεγαλύτερα μοντέλα έχουν 5 μπουλόνια, αν και ορισμένα τεράστια SUV (τζιπ) φτάνουν τα 6.

Κύκλος μπουλονιών

Ο κύκλος μπουλονιών είναι ο (νοητός) κύκλος που καθορίζεται από τις θέσεις των μπουλονιών. Το κέντρο κάθε μπουλονιού βρίσκεται στην περιφέρεια του κύκλου αυτού. Σημαντικό μέγεθος είναι η διάμετρος του κύκλου αυτού, που εκφράζεται συνήθως σε χιλιοστά ή ίντσες. Για αυτοκίνητα 4 ή 6 μπουλονιών αυτή η απόσταση είναι η απόσταση μεταξύ του κέντρου δύο διαμετρικά απέναντι μπουλονιών. Στην εικόνα 4 μπουλονιών αυτό θα ήταν η απόσταση μεταξύ των οπών #1 και # 4.

Κάποια βασική γεωμετρία απαιτείται για να βρεθεί το κέντρο ενός σχεδίου 5 μπουλονιών: σύρετε μια γραμμή μεταξύ οποιωνδήποτε δύο γειτονικών μπουλονιών, και σύρετε μία γραμμή από αυτήν την γραμμή στο αντίθετα ευρισκόμενο μπουλόνι. Επαναλάβετε με ένα διαφορετικό σύνολο τριών μπουλονιών και οι δύο μακρές γραμμές θα διασταυρωθούν στο κέντρο. Με αυτόν τον τρόπο, μετρώντας την απόσταση μεταξύ αυτού του σημείου και του κέντρου ενός μπουλονιού, βρίσκουμε την ακτίνα του κύκλου μπουλονιών.

Αυτή η μέτρηση είναι επίσης γνωστή ως «pitch circle diameter» ή PCD και οι πιό κοινές τιμές PCD είναι 100 χιλιοστά και 114,3 χιλιοστά. Αυτή η διαφορά προκύπτει από τη σύμβαση μέτρησης των κατασκευαστών - αν εφαρμόζουν μετρικές τιμές (100 χιλιοστά) ή αγγλοσαξονικές μονάδες μέτρησης (4,5 ίντσες, δηλαδή 114,3 χιλιοστά).

Πηγές, παραπομπές

• Κώστας Καββαθάς, Οδηγώντας, Τεχνικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1980
• Λεξικό ορολογίας οχημάτων: Ορισμός της ζάντας (αγγλικά)
• Ιστοχώρος της εταιρείας ελαστικών Dunlop