Βικιπαίδεια

Ζήτα Δικτύου

αστέρας

Ο ζήτα (ζ) Δικτύου (Zeta Reticuli, ζ Ret) είναι ένας οπτικά διπλός αστέρας στον νότιο αστερισμό Δίκτυον. Η νότια θέση του τον καθιστά αόρατο από την Ελλάδα και κάθε άλλο σημείο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Σε πολύ σκοτεινό ουρανό, από το Νότιο Ημισφαίριο της Γης, μπορεί να γίνει ορατός ως δύο αστέρες και με γυμνό μάτι, αφού αμφότεροι είναι πέμπτου μεγέθους και ο διαχωρισμός τους είναι 5,15 λεπτά της μοίρας[1]. Καλύτερα βέβαια φαίνονται με κιάλια[2]. Αμφότεροι οι αστέρες του διπλού αυτού συστήματος, οι ζ1 και ζ2, είναι ηλιοειδείς αστέρες, δηλαδή παρόμοιοι με τον Ήλιο. Γύρω από τον ζ2 περιφέρεται ένας περιαστρικός δίσκος που αποτελείται από συσσωματώματα ύλης διαστάσεων από μικρού αστεροειδή έως χαλικιού, μαζί με κόκκους σκόνης («δίσκος συντριμμάτων»). Το σύστημα ζ Δικτύου ανήκει στη λεγόμενη «Κινούμενη Ομάδα του ζ Ηρακλέους», μία ομάδα αστέρων που έχουν την ίδια κίνηση στον χώρο και επομένως μάλλον και τον ίδιο τόπο γεννήσεως.

ζ Δικτύου
Αστερισμός: Δίκτυον
Συντεταγμένες
(εποχή 2000.0):
ζ1

α = 3h:17m:46,2s,
δ = −62°.34′.31″

ζ2

α = 3h:18m:12,8s,
δ = −62°.30′.23″
Φαινόμενο μέγεθος: ζ1: 5,52 – — ζ2: 5,22
Φασματικός τύπος: G3-5 V + G2 V
Απόσταση από τη Γη: 39,2 έτη φωτός

Η ονομασία ζ κατά Bayer για το σύστημα αυτό πρωτοεμφανίσθηκε σε έναν αστρικό χάρτη του 1756 από τον Γάλλο αστρονόμο Νικολά-Λουί ντε Λακάιγ.[3] Μεταγενέστερα, οι δύο αστέρες πήραν ξεχωριστές ονομασίες (αριθμούς) στους κυριότερους αστρικούς καταλόγους.[4]

Χαρακτηριστικά Επεξεργασία

Ο ζ Δικτύου βρίσκεται στο νοτιοδυτικό μέρος του αστερισμού του, μόλις 25λεπτά της μοίρας από το δυτικό του σύνορο με το Ωρολόγιον. Ο ζ2 είναι φωτεινότερος από τον ζ1 κατά περίπου 32%. Αυτή η διαφορά σε φαινόμενο μέγεθος αντιστοιχεί σε πρακτικά ίδια διαφορά και σε απόλυτο μέγεθος, αφού η απόσταση των δύο αστέρων από τη Γη είναι μόλις 39,24 και 39,16 έτη φωτός αντιστοίχως, δηλαδή σχεδόν η ίδια.

Το παραπάνω γεγονός, καθώς και η κοινή κίνηση στον χώρο των δύο αστέρων[5] επιβεβαιώνουν ότι περιφέρονται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους, ελκόμενοι από την αμοιβαία τους βαρυτική έλξη, σχηματίζοντας ένα διπλό αστρικό σύστημα πολύ μεγάλου διαχωρισμού. Η πραγματική απόσταση ανάμεσα στους δύο αστέρες είναι τουλάχιστον 3750 AU (561 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα), οπότε ο χρόνος που χρειάζονται για να εκτελέσουν μία πλήρη περιφορά γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους ανέρχεται σε 170 χιλιάδες γήινα έτη ή και περισσότερο.[6]

Αμφότεροι οι αστέρες έχουν φασματικό τύπο σχεδόν ταυτόσημο με τον τύπο του Ήλιου. Ο ζ1 έχει το 96% της ηλιακής μάζας και το 84% της ηλιακής ακτίνας. Ο ζ2 μοιάζει ακόμα περισσότερο με τον Ήλιο, έχοντας το 99% της ηλιακής μάζας και το 88% της ηλιακής ακτίνας.[7][8] Η μεταλλικότητά τους πάντως είναι περίπου το 60% της ηλιακής.[9][10] Για κάποιο λόγο, ο ζ1 έχει αφύσικα μικρή περιεκτικότητα σε βηρύλλιο.[11]

Παρά το ότι η κινηματική του συστήματος ταιριάζει με την κατάταξή τους σε πληθυσμό γηραιότερων αστέρων, τα χαρακτηριστικά των χρωμοσφαιρών τους υποδεικνύουν μία ηλικία «μόνο» 2 δισεκατομμυρίων ετών περίπου.[12]

Σήμερα το σύστημα του ζ Δικτύου απομακρύνεται από εμάς με μέση ταχύτητα 11,8 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (42.500 χιλιόμετρα την ώρα), ακολουθώντας μία τροχιά γύρω από το κέντρο του Γαλαξία μας με εκκεντρότητα 0,24. Η απόστασή τους από το γαλαξιακό κέντρο σύμφωνα με αυτή την τροχιά κυμαίνεται από 17,4 ως 28,6 χιλιάδες έτη φωτός. Και η γαλαξιακή κλίση της τροχιάς αυτής είναι σημαντική καθώς τμήμα της εξέχει από τον δίσκο του Γαλαξία, όντας μέχρι και 1300 έτη φωτός μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο.[13][1]

Περιαστρικός δίσκος Επεξεργασία

Οι αστέρες του ζ Δικτύου δεν έχουν κάποιον βεβαιωμένο εξωηλιακό πλανήτη. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1996 αναφέρθηκε μία πιθανή ανακάλυψη ενός «καυτού Δία» γύρω από τον ζ2, αλλά ανακλήθηκε σύντομα, καθώς το σήμα αποδείχθηκε ότι προκαλείται από κυματισμούς της επιφάνειας του αστέρα.[14]

Το 2002 ο ζ1 εξετάσθηκε σε μήκος κύματος 25 μm, αλλά δεν ανιχνεύθηκε περίσσεια υπερύθρου.[15] Αντιθέτως, το 2007 το Διαστημικό τηλεσκόπιο Σπίτζερ ανίχνευσε μια περίσσεια υπερύθρου σε μήκος κύματος 70 μm γύρω από τον άλλο αστέρα, τον ζ2. Το πιθανότερο είναι ότι αυτή η επιπλέον ακτινοβολία εκπέμπεται από έναν περιαστρικό δίσκο συντριμμάτων με μέση θερμοκρασία 150 K (−123 °C), ο οποίος περιφέρεται γύρω από τον αστέρα σε απόσταση 4,3 AU από αυτόν.[16] Το 2010, το Διαστημικό Αστεροσκοπείο Χέρσελ, ένα τηλεσκόπιο με ανώτερη διακριτική ικανότητα από το προηγούμενο και ικανό να ανιχνεύει περίσσεια ακτινοβολίας πάνω από το μήκος κύματος των 70 μm, προσδιόρισε την παραπάνω περίσσεια υπερύθρου ως προερχόμενη από δίσκο συντριμμάτων ανάλογο της Ζώνη του Κάιπερ, με μέση απόσταση 100 AU από τον αστέρα και θερμοκρασίες 30 ως 40 K, ενώ οι προηγούμενες παράμετροι παρέπεμπαν σε αναλογία με την Κύρια ζώνη αστεροειδών.[17]

Ο περιαστρικός αυτός δίσκος γύρω από τον ζ2 εμφανίζει δύο λοβούς ασύμμετρους ως προς τη θέση σε σχέση με τον αστέρα και ως προς την ακτινοβολία που εκπέμπουν. Αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να ερμηνευθεί αν ο δίσκος είναι ελλειπτικός, με εκκεντρότητα ίση περίπου ή μεγαλύτερη του 0,3, και τον βλέπουμε σχεδόν από το πλάι. Εναλλακτικά, μπορεί να είναι το αποτέλεσμα συσσωματωμάτων μέσα στον δίσκο. Σε κάθε περίπτωση, υποδεικνύει ότι κάτι διαμορφώνει το σχήμα του δίσκου. Αυτό ίσως να είναι κάποιος μη ανιχνεύσιμος πλανήτης με τη μάζα του Δία που περιφέρεται εξωτερικά του δίσκου, ή ένας φαιός νάνος σε απόσταση 20 AU. Είναι τελείως απίθανο η διαμόρφωση του δίσκου να προκαλείται από τον ζ1, καθώς η απόστασή του είναι τεράστια. Προσομοιώσεις για το συγκεκριμένο σχήμα του δίσκου υποδεικνύουν ότι τυχόν εξωτερικός πλανήτης μπορεί να έχει μάζα όχι μεγαλύτερη της διπλάσιας του Δία και ότι το περίαστρό του είναι γύρω στις 150 έως 250 AU από τον αστέρα. Τυχόν εσωτερικός ως προς τον δίσκο πλανήτης πρέπει να έχει τουλάχιστον το 10% της μάζας του Δία (32 φορές τη μάζα της Γης).[18]

Στην επιστημονική φαντασία και στην ιστορία των UFO Επεξεργασία

Ο ζ Δικτύου κατέχει απροσδόκητα σημαντική θέση στα έργα επιστημονικής φαντασίας, καθώς στο (υποτιθέμενο) πλανητικό σύστημα του ζ2 τοποθετείται ο πλανητοειδής LV-426 («Alien») στην ταινία Άλιεν (1979) του Ρίντλεϊ Σκοτ. Στην επόμενη ταινία της σειράς δίνεται και το όνομα της εκεί αποικίας ως «Αχέρων». Στο μεταγενέστερο μυθιστόρημα του Τζων Σίρλεϋ Silicon Embrace (1996), οι εξωγήινοι από τον ζ Δικτύου επηρέαζαν μυστικά την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης επί χιλιάδες χρόνια. Στην τηλεοπτική σειρά Seven Days (1998–2001), το περίφημο «ναυαγισμένο εξωγήινο διαστημόπλοιο» κοντά στο Ρόσγουελ προερχόταν από τον ζ Δικτύου. Στο τραγούδι τους με τίτλο «Exo-Politics» του άλμπουμ Black Holes And Revelations, το βρετανικό μουσικό συγκρότημα «Muse» έχει τους στίχους «When the Zetas fill the skies», αναφερόμενο σε εξωγήινους από το σύστημα του ζ Δικτύου που μπαίνουν σε τροχιά γύρω από τη Γη και την ελέγχουν. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ επανηλθε με τον δορυφόρο LV-223 στο «σύστημα του ζ Δικτύου» στο «πρίκουελ» των Άλιεν Προμηθέας (2012).

Πολύ πριν αναφερθεί στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, το αστρικό αυτό σύστημα ήταν ο τόπος προελεύσεως των εξωγήινων που απήγαγαν το ζεύγος Αμερικανών Μπάρνεϋ και Μπέτυ Χιλ τον Σεπτέμβριο του 1961, κατά τη μαρτυρία τους. Το περιστατικό είναι γνωστό και ως «Zeta Reticuli Incident» στους κύκλους των ερευνητών UFO.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Makarov, V.V.; Zacharias, N.; Hennessy, G. S. (Νοέμβριος 2008). «Common Proper Motion Companions to Nearby Stars: Ages and Evolution». The Astrophysical Journal 687 (1): 566–578. doi:10.1086/591638. Bibcode: 2008ApJ...687..566M. 
  2. ↑ Streicher, Magda (Δεκέμβριος 2009), «Reticulum: The Celestial Crosshairs», Monthly Notes of the Astronomical Society of South Africa 68 (11/12): 242–246, http://www.mnassa.org.za/html/Dec2009/2009MNASSA..68..Dec..242.pdf, ανακτήθηκε στις 2015-07-09 
  3. ↑ Ridpath, Ian (1989), Star tales, James Clarke & Co., σελ. 11, ISBN 0-7188-2695-7, https://books.google.com/books?id=gFrdcTdeVaEC 
  4. ↑ Naming astronomical objects, International Astronomical Union, http://www.iau.org/public/naming/#stars, ανακτήθηκε στις 2011-12-16 
  5. ↑ da Silva, L.; Foy, R. (Μάιος 1987). «Zeta-1 and Zeta-2 RETICULI - A puzzling solar-type twin system». Astronomy and Astrophysics 177 (1-2): 204–216. Bibcode: 1987A&A...177..204D. 
  6. ↑ Kaler, James B., ZETA RET (Zeta Reticuli), University of Illinois, http://stars.astro.illinois.edu/sow/zetaret.html, ανακτήθηκε στις 2011-11-16 
  7. ↑ Takeda, G. και άλλοι. (2007). «Stellar parameters of nearby cool stars. II. Physical properties of ~1000 cool stars from the SPOCS catalog». Astrophysical Journal Supplement Series 168: 297–318. doi:10.1086/509763. Bibcode: 2007ApJS..168..297T.  Note: see VizieR catalogue J/ApJS/168/297.
  8. ↑ Pasinetti Fracassini, L. E. και άλλοι. (Φεβρουάριος 2001). «Catalogue of Apparent Diameters and Absolute Radii of Stars (CADARS) - Third edition - Comments and statistics». Astronomy and Astrophysics 367 (2): 521–524. doi:10.1051/0004-6361:20000451. Bibcode: 2001A&A...367..521P.  Note: using the method of Perrin and Karoji (1987).
  9. ↑ del Peloso, E.F.; da Silva, L.; Porto de Mello, G.F. (Ιούνιος 2000). «zeta1 and zeta2 Reticuli and the existence of the zeta Herculis group». Astronomy and Astrophysics 358: 233–241. Bibcode: 2000A&A...358..233D. 
  10. ↑ Η μεταλλικότητα εκφράζεται πάντοτε ως δεκαδικός λογάριθμος: −0,22 σημαίνει ότι υπάρχει η εξής αναλογία σε σχέση με τον Ήλιο: 10−0,22 = 0,603 ή 60%.
  11. ↑ Santos, N.C. και άλλοι. (Οκτώβριος 2004). «Beryllium anomalies in solar-type field stars». Astronomy and Astrophysics 425 (3): 1013–1027. doi:10.1051/0004-6361:20040510. Bibcode: 2004A&A...425.1013S. 
  12. ↑ Rocha-Pinto, Helio J.; Maciel, Walter J.; Castilho, Bruno V. (Μάρτιος 2002). «Chromospherically young, kinematically old stars». Astronomy and Astrophysics 384 (3): 912–924. doi:10.1051/0004-6361:20011815. Bibcode: 2002A&A...384..912R. 
  13. ↑ Holmberg, J.; Nordström, B.; Andersen, J. (Ιούλιος 2009). «The Geneva-Copenhagen survey of the solar neighbourhood. III. Improved distances, ages, and kinematics». Astronomy and Astrophysics 501 (3): 941–947. doi:10.1051/0004-6361/200811191. Bibcode: 2009A&A...501..941H. 
  14. ↑ «Life on Zeta Reticuli?». ZetaTalk. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2010. 
  15. ↑ Laureijs, R.J. και άλλοι. (Μάιος 2002). «A 25 micron search for Vega-like disks around main-sequence stars with ISO». Astronomy and Astrophysics 387 (1): 285–293. doi:10.1051/0004-6361:20020366. Bibcode: 2002A&A...387..285L. 
  16. ↑ Trilling, D.E. και άλλοι. (Φεβρουάριος 2008). «Debris Disks around Sun-like Stars». The Astrophysical Journal 674 (2): 1086–1105. doi:10.1086/525514. Bibcode: 2008ApJ...674.1086T.  See table 6.
  17. ↑ Eiroa, C. και άλλοι. (Ιούλιος 2010). «Cold DUst around NEarby Stars (DUNES). First results. A resolved exo-Kuiper belt around the solar-like star ζ2 Ret». Astronomy and Astrophysics 518. doi:10.1051/0004-6361/201014594. Bibcode: 2010A&A...518L.131E. 
  18. ↑ Faramaz, V.; Beust, H.; Thébault, P.; Augereau, J.-C.; Bonsor, A.; del Burgo, C.; Ertel, S.; Marshall, J.P. και άλλοι. (Μάρτιος 2014), «Can eccentric debris disks be long-lived?. A first numerical investigation and application to zeta2 Reticuli», Astronomy & Astrophysics 563: 19, doi:10.1051/0004-6361/201322469, A72 

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

 
  		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Zeta Reticuli της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζήτα_Δικτύου&oldid=9944501"