Ζωικό δέρμα
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ψάχνοντας ο πρωτόγονος άνθρωπος για ένα υλικό να σκεπάσει τον εαυτό του, την καλύβα και τα τρόφιμά του, στράφηκε ή σε μεγάλα φύλλα δέντρων ή στα δέρματα (τομάρια) των ζώων που σκότωνε. Τα τελευταία συνήθως τα προτιμούσε για την ένδυση του, επειδή ήταν μεγαλύτερα, καλύτερης αντοχής και πιο ζεστά.
Επεξεργασία δέρματος
ΕπεξεργασίαΤα τομάρια αυτά, όμως είχαν τρία βασικά μειονεκτήματα:
- Ήταν υγρά.
- Μένοντας σε υγρό και ιδίως θερμό κλίμα άρχιζαν αμέσως να σαπίζουν. Η τρίχα έφευγε, μύριζαν και ενδεχομένως κομματιάζονταν (κρέας και ψάρια, τα οποία είναι όμοια από χημική άποψη, επίσης σαπίζουν εάν παραμείνουν στην υγρή κατάσταση). Εάν τα τομάρια ξηρανθούν, η σήψη αυτή σταματά. Τομάρια που έχουν ξηρανθεί στον ήλιο χρησιμοποιούνται ακόμη σήμερα για κάλυψη καλυβών ή την κατασκευή σκηνών, ασπίδων κλπ. από πρωτόγονους λαούς.
- Τα ξηρά τομάρια χάνουν την ελαστικότητα και τη μαλακότητά τους και γίνονται πολύ σκληρά και εύθραυστα. Έχουν τάση να ραγίσουν όταν τα κάμπτουμε και είναι ακατάλληλα για ένδυση και άλλες χρήσεις. Επιπλέον, αν υγρανθούν, η σήψη ξαναρχίζει και μπορεί να διαλυθούν.
Τα τομάρια των ζώων μετατρέπονται σε δέρμα με την επεξεργασία που ονομάζεται δέψη. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι δέψης, αλλά όλες επιφέρουν τις εξής αλλαγές:
- Το ακατέργαστο που έχει υποστεί δέψη δε σαπίζει ακόμα και μετά από ξήρανση και ύγρανση.
- Το ακατέργαστο που έχει υποστεί δέψη, εάν το ξηράνουμε, δε γίνεται ένα σκληρό, εύθραυστο υλικό, αλλά παραμένει ελαστικό, εύκαμπτο και μπορεί να δουλευτεί εύκολα. Η μέθοδος της δέψης που διαλέγουμε κάθε φορά εξαρτάται από το πόσο μαλακό ή σκληρό, σφικτό ή με τάση να ξεχειλώνει, θέλουμε να είναι το τελικό δέρμα.
Μέθοδοι δέψης
ΕπεξεργασίαΟι κύριες μέθοδοι δέψης χρησιμοποιούσαν καπνό, δεψικές ύλες από τους κορμούς ή τα φύλλα των δένδρων (φυτική δέψη), έλαια ζώων και ψάρια και μερικά άλατα. Το κυριότερο από τα τελευταία ήταν η στύψη (με μορφή θειικού αργιλίου). Η επεξεργασία φυτικής δέψης απαιτεί σχετικά μεγαλύτερο χρόνο, με αποτέλεσμα τα δερμάτινα προϊόντα που έχουν υποστεί τέτοιου είδους επεξεργασία να κοστολογούνται ακριβότερα. Μόνο το 10% των δερμάτινων προϊόντων παγκοσμίως επεξεργάζονται με φυτική δέψη. Αυτό έχει πλέον αντικατασταθεί κατά μεγάλος μέρος από άλατα χρωμίου, τα οποία δίνουν μία πράσινη-μπλε απόχρωση στα δέρματα και αποτελούν τη συνηθέστερη μέθοδο επεξεργασίας. Άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι η φορμαλδεΰδη και μια ποικιλία συνθετικών χημικών ειδικά παρασκευασμένα για δέψη, που ονομάζονται «συνθετικές ταννίνες».
Χρήσεις του δέρματος
ΕπεξεργασίαΚαθώς ο άνθρωπος βρήκε στη δέψη μια καλή μέθοδο για να μετατρέπει τα τομάρια σε κάτι χρήσιμο, βρήκε αμέσως πολλές χρήσεις για το δέρμα. Το δέρμα χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή παπουτσιών και κάθε δυνατού αντικειμένου για ένδυση, τσαντών, κουβάδων και διαφόρων δοχείων, όπλων, εργαλείων όπως: μαστιγίων, ιπποσκευών, σχοινιών, κεφαλών για σφυριά, οδοντωτών τροχών, αρθρώσεων, φυσερών, σκηνών ταπέτων, ταπετσαριών, περγαμηνών κλπ..
Οι χρήσεις αυτές απαιτούν πολλές διαφορετικές ιδιότητες στο δέρμα. Οι ιδιότητες αυτές επιτυγχάνονται με την κατάλληλη εκλογή της πρώτης ύλης, δηλαδή του ακατέργαστου δέρματος και με διάφορες παραλλαγές στις διαδικασίες της επεξεργασίας.
Η ιδιότητα του δέρματος να μπορεί να «αναπνέει» μέσα από τις ίνες του είναι αυτή που το έχει κάνει να είναι μέχρι σήμερα ένα φυσικό προϊόν αναντικατάστατο από διάφορα άλλα τεχνητά. Έχει επίσης την ιδιότητα να μπορεί να συγκρατεί την αφίδρωση στις ίνες του ακόμα και εάν έχει επικαλυφτεί με διάφορες ουρεθάνες, ακρυλικά, φιλμ κλπ..
Πηγές
Επεξεργασία- Leather Technician's Handbook, by John Henry Sharphouse, B.Sc.