Ιππικοί, Γυμνικοί και Ποδηλατικοί Αγώνες 1902 στον Ποδονίφτη

Οι Ιππικοί, Γυμνικοί και Ποδηλατικοί Αγώνες στον Ποδονίφτη ήταν πανελλήνιοι αγώνες ιππασίας, στίβου και ποδηλασίας που διοργανώθηκαν υπό την υψηλή προστασία του διαδόχου Κωνσταντίνου από την "Φίλιππον Κοινωνίαν" με τη συνεργασία του Πανελληνίου Γ.Σ. και της "Ελληνικής Ποδηλατικής Εταιρίας" από τις 5 ως τις 7 Μαΐου 1902 στο ιπποδρόμιο του "Ποδονίφτη", το οποίο μόλις είχε δημιουργηθεί στα Πατήσια, στη θέση που αργότερα υπήρχε η στάση "Αλυσίδα" (Νέα Φιλαδέλφεια). Ένας επιπλέον ιππικός αγώνας αντοχής έγινε στις 10 και 11 Μαΐου. Κάποιες φορές αναφέρονται ως "Β΄ Σωτήρια", υποννοώντας πως αποτελούσαν συνέχεια των αγώνων "Τα Σωτήρια" του 1899 αλλά στον τύπο της εποχής δεν υπάρχει τέτοιος χαρακτηρισμός. Προφανώς συγχέονται με τους Αθλητικούς Αγώνες "Σωτήρια" που διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Γ.Σ. αμέσως μετά τη λήξη των αγώνων του Ποδονίφτη, όπου μετείχαν σχεδόν οι ίδιοι αθλητές.

Όπως προκύπτει από το όνομα των αγώνων περιλάμβαναν αγώνες ιππικούς, ποδηλατικούς, στίβου και πάλης. Τελικά, οι ποδηλατικοί αγώνες δεν διεξήχθησαν γιατί δεν ήταν κατάλληλος ο στίβος. Ορίστηκαν για τις 19 Μαΐου στο Νέο Φάληρο αλλά αναβλήθηκαν ξανά και τελικά έγιναν στις 23 Μαΐου. Στους πρώτους νικητές απονεμήθηκε στεφάνι δάφνης, δίπλωμα, μετάλλιο και ως βραβείο ένα έπαθλο από τα διάφορα δώρα που είχαν αθλοθετήσει σύλλογοι και φορείς. Στους δεύτερους νικητές απονεμήθηκε στεφάνι δάφνης και δίπλωμα. Στο στίβο μετείχαν 49 αθλητές, οι πλειονότητα των οποίων ανήκε στον Πανελλήνιο Γ.Σ. Συνολικά εκπροσωπούσαν 13 συλλόγους ή περιοχές από την Αθήνα, την επαρχία και τους Έλληνες της διασποράς (Σμύρνη, Αλεξάνδρεια κλπ) και σημειώθηκαν αξιόλογες επιδόσεις. Δεδομένου πως το 1902 (αλλά και το 1903) δεν διεξήχθη το Πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου ανδρών λόγω της διαμάχης του Πανελληνίου και του Εθνικού Γ.Σ., οι αγώνες του Ποδονίφτη είχαν χαρακτήρα πανελλήνια συνάντησης των καλύτερων αθλητών στίβου της εποχής, έστω και αν τα αγωνίσματα του στίβου πέρασαν στο περιθώριο των ιππικών αγώνων που ήταν το κυρίαρχο γεγονός.

Πολυνίκης σύλλογος αναδείχηκε ο Πανελλήνιος Γ.Σ. με 9 νίκες και πολυνίκης αθλητής ο εφημεριδοπώλης Αναστάσιος Κουτουλάκης με τρεις νίκες στα 400μ, 1500μ και 10 χιλιόμετρα σε δημόσιο δρόμο.

Μεταφορά θεατών - εισιτήρια

Η δημιουργία ιπποδρόμιου στην περιοχή Ποδονίφτη (κοντά στη σημερινή Νέα Φιλαδέλφεια) είχε προκαλέσει και θέμα επέκτασης της υπάρχουσας συγκοινωνίας. Ήδη από τις αρχές Μαρτίου 1902 υπήρξε αίτημα της Φιλίππου Κοινωνίας προς την Εταιρεία Τροχιοδρόμων (τραμ) να επεκταθεί η γραμμή Τραμ των Πατησίων μέχρι τον Ποδονίφτη "ήτοι έως του 7ου χιλιομέτρου της οδού Πατησίων - Χαλκίδος, καθόσον προσεχώς εις Ποδονίφτην θέλουσιν εκτελεσθεί Ιππικοί Αγώνες υπό την προστασίαν της Α.Β.Υ. του Διαδόχου". Επίσης, συνιστάται η διαπλάτυνση της οδού Πατησίων, ενώ σε περίπτωση επέκτασης της γραμμής το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε τη δυνατότητα χρήσης ατμομηχανών. Η διαπλάτυνση έγινε αλλά ο φρέσκος δρόμος σήκωνε τόνους σκόνης όταν περνούσαν οι άμαξες, πολύ δε περισσότερο όταν φυσούσε. Μάλιστα, την πρώτη ημέρα των αγώνων η κατάσταση ήταν αφόρητη, αλλά την επόμενη ο δήμαρχος της Αθήνας Σπυρίδων Μερκούρης επιστράτευσε όλα τα βυτιοφόρα του Δήμου και κατάφερε να περιορίσει το πρόβλημα καταβρέχοντας το δρόμο και τους περιβάλλοντες χώρους του ιπποδρομίου. Την τρίτη μέρα επιστρατεύτηκαν και τα στρατιωτικά βυτία με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί η σκόνη. Γενικά, την πρώτη ημέρα των αγώνων υπήρξε μεγάλη ταλαιπωρία του κόσμου και ο τύπος αμφισβητούσε τη βιωσιμότητα ενός τόσο μακρινού σταδίου:

• "...ο κόσμος εμαρτύρησε κυριολεκτικώς ταφείς εις τον κονιορτόν και βασανισθείς ποικιλοτρόπως δια να παρακολουθήση το αθλητικόν θέαμα. Το σχέδιον ιδρύσεως μονίμου ιπποδρομίου της Φιλίππου Κοινωνίας εις την θέσιν εκείνην πρέπει να εγκαταλειφθή οριστικώς, αν μη μεσολαβήσουν εργασίαι προς άρδην επισκευήν της από Πατησίων μέχρι Ποδονίφτη οδού..."

Οι περισσότεροι μετακινήθηκαν με το τραμ, που ήταν πιο οικονομικό μέσο, αφού οι αμαξάδες ζητούσαν 15 δραχμές για τη μεταφορά με εξασφαλισμένη την επιστροφή. Άλλοι μετακινήθηκαν με τα πρωτόγονα λεωφορεία της εποχής και με το τρενάκι του Λαυρίου. Κάποιοι μετέβησαν καβάλα στα ζώα τους, άλογα ή γαϊδουράκια ακόμα και κάρα και αρκετοί πήγαν πεζοπορώντας. Από ενωρίς η οδός Πατησίων είχε γεμίσει από κόσμο με προορισμό το Στάδιο. Κατά μήκος της διαδρομής είχαν στηθεί αυτοσχέδια οινομαγειρεία για όσους ήθελαν να ξεκουραστούν και να τσιμπήσουν κάτι. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν ο καυτός ήλιος και η σκόνη. Υπήρξαν και σατιρικές προσεγγίσεις:

• "Κυρίως διηγωνίσθησαν εις τον Ποδονίφτην τρεις: ο σιδηρόδρομος Αττικής, ο τροχιόδρομος και οι αμαξάδες μεταφέροντες τας χιλιάδας των πολιτών εκεί. Ο τροχιόδρομος ήρχετο τελευταίος εις τον Ποδονίφτην και πρώτος εις τας εισπράξεις... Όλα τα προμάντευσαν, ελησμόνησαν μόνον να φέρουν το πλέον απαραίτητον, μίαν βούρτσαν δια τα ρούχα."

Τα εισιτήρια των αγώνων επωλούντο σε κεντρικά καφενεία σύμφωνα με αγγελτήριο στον τύπο:

• Εισιτήρια των εν Ποδονιφτη Ιππικών, Γυμνικών και Ποδηλατικών αγώνων πωλούνται: Εν Αθήναις εις τα καφενεία Ζαχαράτου, πλατεία Συντάγματος και Ομονοίας. Εν Πειραιεί εις το καφενείον Ωρολογίου και καφενείον Σκριβάνου παρά τον σταθμό του σιδηροδρόμου Π.Α.

Ο Πανελλήνιος Γ.Σ. ειδοποιούσε τα μέλη του πως είχε κλείσει δική του κερκίδα και εισιτήρια με έκπτωση:

• Ειδοποιούνται τα μέλη του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου ότι τα εισιτήρια αυτών δια τους εν Ποδονίφτη τελεσθησομένους αγώνας και επί της δια τον Σύλλογον καθορισθείσης κερκίδος δύνανται να αγοράσωσι επί τη οριζομένη εκπτώσει εκ του Τραπεζικού Γραφείου του κ. Αχ. Βεάκη κειμένου εν τω περιβόλω του Χρηματιστηρίου.

Η διοργανώτρια "Φίλιππος Κοινωνία" ειδοποιούσε επίσης τα επίτιμα μέλη της και τους χορηγούς να παραλάβουν έγκαιρα τις προσκλήσεις τους:

• Η Φίλιππος Κοινωνία παρακαλεί τα επίτιμα αυτής μέλη, τους ιδρυτάς και αρωγούς να λάβωσιν εκ του γραφείου της Εταιρείας κειμένω εν οδώ Ασκληπιού και Κορώνης, αριθ. 5 τα σήματα αναγνωρίσεως αυτών προς αποφυγήν παντός δυσαρέστου κατά τας προσεχείς ιπποδρομίας της 5, 6 και 7 Μαΐου παρά τον Ποδονύφτην.

Φυσικά υπήρξαν και τζαμπατζήδες, οι οποίοι έκαναν γιουρούσι προς αφύλακτα σημεία εισόδου στο στάδιο πριν προλάβουν οι έφιπποι αστυνομικοί να επέμβουν. Τους αγώνες παρακολούθησε σύσσωμη η βασιλική οικογένεια.

Προβλήματα τελευταίας στιγμής

Για τη διαφήμιση των αγώνων είχαν τοιχοκολληθεί διαφημιστικές αφίσες και προγράμματα και είχαν μισθωθεί παιδιά τα οποία κυκλοφορούσαν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης με πλακάτ διαφημιστικά των αγώνων. Όμως, οι αγώνες παρολίγο να αναβληθούν ή και να ματαιωθούν, εξαιτίας διαφωνιών. Το στάδιο δεν είχε παραδοθεί ως έπρεπε από τον εργολάβο και την προπαραμονή των αγώνων ο πρόεδρος της Ποδηλατικής Εταιρίας κ. Βελλίνης δήλωσε ότι οι ποδηλάτες δεν θα μετάσχουν, διότι ο στίβος δεν είναι κατάλληλος δια ποδηλασία και εγκυμονεί κινδύνους ατυχημάτων. Τότε ο πρόεδρος της Φιλίπου Κοινωνίας κ. Ρώμας συγκάλεσε σε έκτατη σύσκεψη την Οργανωτική Επιτροπή των αγώνων παρουσία των προέδρων της Ποδηλατικής κ. Βελλίνη και του Πανελληνίου κ. Παπαμιχαλόπουλου. Έπειτα από επεισοδιακή συνεδρίαση αποφασίστηκε με πλειοψηφία μόλις μίας ψήφου να πραγματοποιηθούν οι αγώνες ανεξάρτητα από την απόφαση των ποδηλατών. Ο τελετάρχης των αγώνων Γενήσαρλης που διαφωνούσε, παραιτήθηκε.

Η Ποδηλατική Εταιρία με ανακοίνωσή της κοινοποποίησε την αναβολή των ποδηλατικών αγώνων:

• "Η Ελληνική Ποδηλατική Εταιρία γνωστοποιεί ότι μη κατασκευασθέντος παρά του εργολάβου ου μόνον του συμφωνηθέντος αλλ' ούδ' ανεκτού καν ποδηλατικού στίβου αναγκάζεται να αναβάλη τους εν Ποδονίφτη ποδηλατικούς αγώνας καθόσον δεν επιθυμεί να αναλάβη την ευθύνην αναπόφευκτων δυστυχημάτων. Τους προκηρυχθέντας αγώνας επιφυλάσσεται να τελέση προσεχώς εν τω Ποδηλατοδρομίω.

Οι αγώνες διεξήχθησαν τελικά στις 23 Μαΐου (αφού είχαν ήδη αναβληθεί και δεύτερη φορά) στο ποδηλατοδρόμιου του Νέου Φαλήρου, παράλληλα με ημερίδα στίβου του Πανελληνίου.

Το στάδιο-ιπποδρόμιο

Ο στίβος

Το στάδιο-ιππόδρομος κατασκευάστηκε στην έρημη τότε περιοχή του Ποδονίφτη, στο σημείο που μεταγενέστερα υπήρχε η στάση "Αλυσίδα" στο τέρμα της οδού Πατησίων, στα όρια του σημερινού δήμου Νέας Φιλαδέλφειας. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής το Στάδιο διαρείτο σε τρεις κυκλικούς στίβους: έναν για το ιππικό αγώνισμα εμποδίων, έναν για τις ιπποδρομίες και έναν ποδηλατικό. Είχαν σχήμα κυκλικό με μήκος 1600μ ο εξωτερικός στίβος και 1400μ ο εσωτερικός. Παραπλεύρως των κυκλικών στίβων υπήρχε ο στίβος των "γυμνικών αγώνων", όπως αποκαλούνταν οι αγώνες κλασικού αθλητισμού, στους οποίους συμπεριλαμβανάνονταν η πάλη και η γυμναστική. Επειδή, το έδαφος δεν ήταν ομοιόμορφο, αλλού ήταν αμμώδες και αλλού σκληρό και ανώμαλο είχε σταλεί ποσότητα χώματος και οδοστρωτήρας για την ισοπέδωση του χώρου.

Η εξέδρα

Είχε κατασκευαστεί και ξύλινη εξέδρα στα αριστερά του στίβου: "εις μέρος οπόθεν οι αγώνες θα είνε καθόλα ορατοί. Έχει μήκος αύτη 200 μέτρων και δύναται να περιλάβει 5.500 περίπου θεατάς. Εις το μεσαίον και προς τα κάτω τμήμα της εξέδρας είνε αι βασιλικαί θέσεις." Υπήρχαν τέσσερις κερκίδες αλλά η τέταρτη έμεινε κενή, διότι ο μηχανικός εντόπισε κάποια κακοτεχνία και υπήρξε φόβος μήπως δεν αντέξει το πλήθος. Σε μια προσπάθεια να δοθεί πανηγυρικός τόνος, στο σημείο εισόδου των φιλάθλων είχε κατασκευαστεί αψίδα, που ήταν σημαιοστολισμένη. Παραπλεύρως της εξέδρας υπήρχε παράπηγμα, στο οποίο θα λειτουργούσε αναψυκτήριο.

Πρόγραμμα των αγώνων

Σύμφωνα με το πρόγραμμα που ανακοινώθηκε την παραμονή των αγώνων οι συμμετοχές ανά αγώνισμα ήταν:

• Γυμνικοί αγώνες:
  • Ελλανόδικος επιτροπή: πρόεδρος Αλέξανδρος Σούτσος συνταγματάρχης ιππικού, με αντικαταστάτη τον Μιχ. Μαυροειδή-Γερογιάννη αντισυνταγματάρχη πεζικού και μέλη: Στέφανος Τζίνης πρόεδρος της ΓΕ Πατρών, Ι. Μπρισιμιτζάκης πρόεδρος του ΓΣ Ηρακλείου Κρήτης και Σπ. Αρβανίτης διευθυντής του Ακαδημαϊκού Γυμναστηρίου.
  • Ανώτερος επόπτης: Σπυρίδων Αντωνόπουλος.
  • Αφέτης: Ιωάννης Μπρισιμιτζάκης.
  • Χρονομέτρες: Σίδνεϋ Μέρλιν, Σωτήριος Βερσής.
  • Μετρητές: Γεώργιος Σέχος, Ιωάννης Βάλλας.
  • Ημέρα πρώτη (5/5/1902):
    • Άλμα τριπλούν (7 αθλητές): Βασίλειος Στουρνάρας, Αλέξανδρος Τουφερής, Δημήτριος Μαυρίδης, Γεώργιος Παπανικολάου (Πανελλήνιος Γ.Σ.), Γεώργιος Ιακωβάτος (Παναιτωλικός Γ.Σ. Μεσολογγίου), Άγγελος Παπαλιάκος (ΓΕ Πατρών), Κ. Κορομηλάς (φίλαθλος εκ Καλαμών).
    • Δισκοβολία (3): Νικόλαος Γεωργαντάς, Δ. Σπηλιωτόπουλος, Περικλής Κακούσης (Πανελλήνιος).
    • Δρόμος 100 μέτρων (7): Βασίλειος Στουρνάρας, Αλέξανδρος Τουφερής, Σταμ. Ροΐδης, Γεώργιος Παπανικολάου (Πανελλήνιος), Άγγελος Βολανάκης (Μίλων Αλεξάνδρειας), Γεώργιος Ιακωβάτος (Παναιτωλικός Μεσολογγίου), Κ. Κορομηλάς (φίλαθλος εκ Καλαμών).
  • Ημέρα δεύτερη (6/5/1902):
    • Δρόμος 400 μέτρων (7): Αναστάσιος Κουτουλάκης, Δημήτριος Μαυρίδης, Γ. Κουνούπης, Λ. Μανδρακόπουλος, Σ. Παλιγκίνης (Πανελλήνιος), Γεώργιος Ιακωβάτος (Παναιτωλικός Μεσολογγίου), Ιωάννης Πολυχρονάκης (Κρητικός Γ.Σ. Ηρακλείου).
    • Λιθοβολία (3): Νικόλαος Γεωργαντάς, Δ. Σπηλιωτόπουλος, Ρεϊνάλδος Βιαγκίνης (Πανελλήνιος).
    • Δρόμος μετ' εμποδίων 110 μέτρων (4, μετείχαν 3): Βασίλειος Στουρνάρας, Αλέξανδρος Τουφερής, (Πανελλήνιος Γ.Σ.), Δημοσθένης Μουράτης (Απόλλων Σμύρνης) και Δημήτριος Μαυρίδης (ΠΓΣ) που δεν μετείχε.
    • Δρόμος 1500 μέτρων (12, μετείχαν 10): Βασίλειος Μπουζούρας, Θεόδωρος Χυτήρης, Αναστάσιος Κουτουλάκης, Νικόλαος Γεωργακλής, Κ. Σωτηρόπουλος, Ηλίας Λιακόπουλος, Πάνος Κουντούρης (Πανελλήνιος), Ιωάννης Πολυχρονάκης (Κρητικός Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλείου), Στέφανος Τουρνάς (ΓΕ Πατρών), Παντελής Έκτωρος (Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης). Δεν μετείχαν: Γ. Γκιουλαφέντης (ΠΓΣ), Θ. Λαγώς (φίλαθλος εκ Μήλου).
    • Σπαθομαχία: δεν διεξήχθη λόγω μη συμμετοχής αθλητών.
  • Ημέρα τρίτη (7/5/1902):
    • Δρόμος 800 μέτρων (προστέθηκε εκτάκτως αντί της σπαθομαχίας) (10, μετείχαν 3): Παντελής Έκτωρος (Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης), Ιωάννης Πολυχρονάκης (Κρητικός Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλείου) και Κ. Σωτηρόπουλος (Πανελλήνιος). Δεν μετείχαν: Βασίλειος Μπουζούρας, Θεόδωρος Χυτήρης, Αναστάσιος Κουτουλάκης, Νικόλαος Γεωργακλής, Ηλίας Λιακόπουλος, Πάνος Κουντούρης, Γεώργιος Γκιουλαφέντης (Πανελλήνιος).
    • Άλμα απλούν (5, μετείχαν 4): Βασίλειος Στουρνάρας, Αλέξανδρος Τουφερής (Πανελλήνιος Γ.Σ.), Γεώργιος Ιακωβάτος (Παναιτωλικός Μεσολογγίου), Παντελής Έκτωρος (Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης), ενώ δεν μετείχε ο Άγγελος Παπαλιάκος (ΓΕ Πατρών).
    • Δρόμος 10.000 μέτρων (18, μετείχαν 7): Β. Μπουζούρας, Θ. Χυτήρης, Α. Κουτουλάκης, Ν. Γεωργακλής, Κ. Σωτηρόπουλος, Ηλ. Λιακόπουλος, Γ. Γκιουλαφέντης (Πανελλήνιος), Θ. Λαγώς (φίλαθλος εκ Μήλου), Στέφανος Τουρνάς (ΓΕ Πατρών), Γεώργιος Παπαναγής (φίλαθλος εκ Κορινθίας), Σπυρ. Αλεπούς, Ιωάν. Ψωμόπουλος, Δημ. Αλιμαλάς ή Γεωργίου, Σωτ. Πλιάκος, Ελ. Παπασυμεών, Γ. Κουτσός, Κων. Μυριδάκης, Απόστ. Δούσης (Γ.Σ. Αμαρουσίου).
    • Άλμα επί κοντώ (4): Παναγιώτης Παπαπανάγος, Χρ. Σκουτέρης (Πανελλήνιος), Εμμ. Πολιουδάκης (Ακαδημαϊκό Γυμναστήριο), Φιλοκτήτης Ξενάκης (Κρητικός Γυμν. Σύλλογος).
    • Πάλη (12): Γ. Δελαβάγκας, Βλάσιος Σκουτέρης, Δήμήτριος Κουντούρης, Γεώργιος Γρυπιώτης, Κ. Νάκος, Δημήτριος Δημητρέλης (Πανελλήνιος), Γ. Νεοφώτιστος, Ι. Δημητρίου, Ν. Αγγελής, Χρ. Δημητρακόπουλος (Ελληνικός Α.Σ.), Εμμ. Πολιουδάκης (Ακαδημαϊκό Γυμναστήριο), Στέφανος Χρηστόπουλος (ΓΕ Πατρών).
• Ποδηλατικοί αγώνες: Δεν πραγματοποιήθηκαν, διότι ο στίβος δεν ήταν κατάλληλος για ποδηλασία και η Ποδηλατική Εταιρία απέσυρε τους αθλητές της. Το πρόγραμμα, όπως είχε ανακοινωθεί ήταν:
  • Ημέρα πρώτη (5/5/1902):
    • Αγών 2.000 μ. παίδων: 15 αθλητές.
    • Αγών 2.000 μ. proffessionels: 6 αθλητές.
  • Ημέρα δεύτερη (6/5/1902):
    • Αγών 6.000 μ. ερασιτεχνών: 10 αθλητές.
  • Ημέρα τρίτη (7/5/1902):
    • Αγών 3.000 μ. μετ' εμποδίων: 13 αθλητές.
    • Αγών 9.000 μ. εξ επαγγέλματος ποδηλατών: 6 αθλητές (οι ίδιοι με τα 2.000μ)
  • Λόγω της πληθώρας συμμετοχών, οι παραπάνω αθλητές επρόκειτο να μετάσχουν σε δοκιμαστικούς αγώνες στις 4 Μαΐου.
• Ιππικοί αγώνες: Είχαν δηλωθεί 22 ίπποι αλλά αναμένονταν αφίξεις ίππων εκ Φαρσάλων και άλλων περιοχών.
  • Ελλανόδικος επιτροπή: Πρόεδρος: Αλέξανδρος Σούτσος, συνταγματάρχης ιππικού.
  • Ημέρα πρώτη (5/5/1902):
    • 3.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων αξιωματικών και φιλάθλων: 9 ίπποι. Τελικά, ο αγώνας έγινε σε απόσταση 2.500μ.
    • 3.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ελληνικών ίππων: 6 ίπποι. Τελικά, ο αγώνας έγινε σε απόσταση 2.500μ.
    • 2.500μ μετ' εμποδίων υπαξιωματικών: 16 ίπποι.
  • Ημέρα δεύτερη (6/5/1902):
    • 1.500μ ελληνικών ίππων, κελλήτων, φορβάδων: 4 ίπποι, τελικά μετείχε μόνον ένας.
    • 2.000μ αξιωματικών και φιλάθλων: 2 ίπποι
    • 2.500μ μετ' εμποδίων αξιωματικών και φιλάθλων: 11 ίπποι, μετείχαν 8. Τελικά, διεξήχθη την τρίτη μέρα
  • Ημέρα τρίτη (7/5/1902):
    • 3.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ελληνικών ίππων: 2 ίπποι
    • 3.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων υπαξιωματικών: 17 ίπποι, μετείχαν 13. Τελικά, έγιναν δύο αγώνες σε απόσταση 1.500μ
    • 2.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ελληνικών ίππων: 4 ίπποι.
  • Μετά τους αγώνες (10 & 11/5/1902):
    • Αγώνας αντοχής: στη διαδρομή Αθήνα-Καλαμάκι Κορινθίας-Νέο Φάληρο, συνολικού μήκους 150.000μ. Εκκίνηση στις 10 μμ του Σαββάτου 10 Μαΐου από την Ιππευτική Στρατιωτική Σχολή Αθήνας (Γουδί) ενός ίππου ανά μισή ώρα με πορεία προς Καλαμάκι (περιοχή Ισθμού Κορίνθου) και στη συνέχεια πορεία προς Νέο Φάληρο, όπου θα τερματίσουν την επόμενη ημέρα το απόγευμα στο Ποδηλατοδρόμιο: 14 ίπποι, μετείχαν 11. Στη διαδρομή υπήρχαν ενδιάμεσοι σταθμοί υποχρεωτικής διέλευσης, ξεκούρασης, περιποίησης των αλόγων και ανεφοδιασμού σε Ελευσίνα, Μέγαρα, Κινέτα και στο Καλαμάκι, με ιπποκόμους και πεταλωτές.

Tα αποτελέσματα

Γυμνικοί αγώνες (στίβος-πάλη)

Άγώνισμα	Νικητές	Σωματείο	Επίδοση	Έπαθλο νικητή
100μ	1. Άγγελος Βολανάκης 2. Βασίλειος Στουρνάρας	Μίλων Αλεξάνδρειας Πανελλήνιος Γ.Σ.	12.4 ;	ωρολόγιον αργυρούν
400μ1	1. Αναστάσιος Κουτουλάκης 2. Γεώργιος Κουνούπης ή Δημ. Μαυρίδης 3. Ιωάννης Πολυχρονάκης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Κρητικός Γ.Σ. Ηρακλείου	55.4 56.0 ;	αργυρά σιγαροθήκη
800μ2	1. Παντελής Έκτωρος 2. Ιωάννης Πολυχρονάκης 3. Κ. Σωτηρόπουλος	Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης Κρητικός Γ.Σ. Ηρακλείου Πανελλήνιος Γ.Σ.	2.45.4 2.49.8 ;	καλλιτέχνημα αναμνηστικόν
1500μ3	1. Αναστάσιος Κουτουλάκης 2. Κ. Σωτηρόπουλος 3. Παντελής Έκτωρος	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης	4.52.0 4.56.4 ;	περίστροφον
10 χλμ. σε δημόσιο δρόμο4	1. Αναστάσιος Κουτουλάκης 2. Κ. Σωτηρόπουλος	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ.	35.40.8 ;	μάχαιρα αργυρά
110μ εμπ.	1. Αλέξανδρος Τουφερής 2. Βασίλειος Στουρνάρας 3. Δημοσθένης Μουράτης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης	18.4 20.8 ;	ράβδος πολυτελής
Μήκος	1. Αλέξανδρος Τουφερής 2. Βασίλειος Στουρνάρας 3. Γεώργιος Ιακωβάτος 4. Παντελής Έκτωρος	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Παναιτωλικός Μεσολογγίου Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης	5,90 5,84 5,73 ;	πολυτελής καπνοσύριγξ
Τριπλούν	1. Βασίλειος Στουρνάρας 2. Αλέξανδρος Τουφερής 3. Δημήτριος Μαυρίδης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ.	13,41 12,85 12,26	κυνηγετικόν όπλον
Επι κοντώ	1. Παναγιώτης Παπαπανάγος 2. Χρ. Σκουτέρης 3. Εμμ. Πολιουδάκης 4. Φιλοκτήτης Ξενάκης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Ακαδημαϊκό Γυμναστήριο Κρητικός Γ.Σ. Ηρακλείου	3,00 2,80 2,70 2,65	πιστόλιον
Δίσκος	1. Νικόλαος Γεωργαντάς 2. Δ. Σπηλιωτόπουλος 3. Περικλής Κακούσης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ.	38,90 ή 38,04 (παγκ. ρεκόρ)5 33,80 32,36	πολυτελές δόρυ
Λιθοβολία6	1. Νικόλαος Γεωργαντάς 2. Δ. Σπηλιωτόπουλος 3. Ρεϊνάλδος Βιαγκίνης	Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ.	19,06 (ν.π.ρ.) 15,88 ;	πολυτελές αγγείον
Πάλη7	1. Στέφανος Χρηστόπουλος 2. Γ. Νεοφώτιστος 3. Δημήτριος Κουντούρης	ΓΕ Πατρών Ελληνικός Α.Σ. Πανελλήνιος Γ.Σ.		σπάθη

Σημειώσεις:
¹ Κατά τη διάρκεια του αγώνα έπεσε λιπόθυμος ο δρομέας Γ. Ιακωβάτος από το Μεσολόγγι, ο οποίος συνήλθε μετά τις πρώτες βοήθειες που του προσέφερε ο υπίατρος Σχορτσιανίτης με δύο δόκιμους ιατρούς που έσπευσαν κοντά του και με τη βοήθεια νοσοκόμων τον μετέφεραν στο πρόχειρο αναρρωτήριο που είχε στηθεί. Ο Ιακωβάτος υπερεκτίμησε τις δυναμεις του και μετείχε εντελώς απροπόνητος για αγώνα 400μ, κάτι που δείχνει τον τρόπο που αντιμετώπιζαν τους αγώνες οι αθλητές της εποχής. Στα 400μ η εφ. "Εμπρός" αναφέρει ως δεύτερο τον Γ. Κουνούπη του Πανελληνίου, ενώ το "Σκριπ" τον Δημ. Μαυρίδη του ίδιου συλλόγου.
² Στο Σκριπ αναφέρεται ως πρώτος ο Γκιουλαφέντης (ΠΓΣ) και τρίτος ο Μαυρίδης (ΠΓΣ). Όμως, και από άλλες πηγές είναι γνωστό πως νικητής ήταν ο Π. Έκτωρος (Π. Λινάρδου, "Η Σμύρνη του Πανιωνίου", σ. 79).
³ Τα 1500μ ήταν ένας πλήρης κύκλος του τεράστιου στίβου.
⁴ Διεξήχθη σε δημόσιο δρόμο με σημείο εκκίνησης το 17ο χλμ της οδού Τατοΐου, παρά την Χελιδονού της Κηφισιάς "πέραν ολίγον της γεφύρας", και σημείο τερματισμού στο κέντρο του σταδίου μπροστά στη βασιλική εξέδρα. Η ακριβής απόσταση ήταν 10.300μ. Τους δρομείς συνόδευαν ποδηλάτες και ιππείς.
⁵ Αναφέρεται ως "παγκόσμιον ρεκόρ": "Τοιουτοτρόπως ο κ. Γεωργαντάς έρριψε το παγκόσμιον ρεκόρ της δισκοβολίας. Διάφορα μέλη της ελλανοδίκου επιτροπής και άλλοι φίλαθλοι έσπευσαν ν' ασπασθώσι τον συμπαθή δισκοβόλον δια την επιτυχίαν του. Η εφ. "Εμπρός" αναφέρει ότι έκανε παγκόσμιο ρεκόρ αλλά με επίδοση 38,04μ και ότι το προηγούμενο ήταν 36,76μ και είχε σημειωθεί στους Παναμερικανικούς Αγώνες το προηγούμενο έτος.
⁶ Το "λιθάρι", παραδοσιακό, λαϊκό, ελληνικό αγώνισμα μόλις είχε εισαχθεί στους επίσημους αγώνες. Το όργανο περιγράφει η εφημερίδα ως εξής: "Την αγρίαν πέτραν που ρίπτουν οι Έλληνες χωρικοί, την αντικαθιστά εδώ ένα μαλακόν πάλλευκον λιθάρι ελλειψοειδούς σχήματος, μία μεγάλη παραποταμία κροκάλα. Ήταν βάρους 5 οκάδων.
⁷ Λόγω της συμμετοχής πολλών αθλητών το αγώνισμα διάρκεσε πάνω από δύο ώρες, με αποτέλεσμα ο τελικός να γίνει σχεδόν στο σκοτάδι παρουσία ελάχιστων θεατών, αφού οι περισσότεροι -και οι επίσημοι- είχαν αποχωρήσει. Μόνος επίσημος που είχε παραμείνει ήταν ο δήμαρχος Αθηναίων Σπυρίδων Μερκούρης, ο οποίος σχολίασε όταν απένειμε τα έπαθλα στο νικητή: "Δεν αρκεί μόνον να τρέχωμεν πρέπει και να παλεύομεν".

Κατάταξη

Σύλλογος	Νίκες1 (1η-2η-3η)
1. Πανελλήνιος Γ.Σ.	9-10-5
2. Πανιώνιος Γ.Σ. Σμύρνης	1-0-1
3. Μίλων Αλεξάνδρειας	1-0-0
4. ΓΕ Πατρών	1-0-0
5. Κρητικός Γ.Σ. Ηρακλείου	0-1-1
6. Ελληνικός Α.Σ. Αθηνών2	0-1-0
7. Ακαδημαϊκόν Γυμναστήριον3	0-0-1
8. Απόλλων Σμύρνης	0-0-1
9. Παναιτωλικός Γ.Σ. Μεσολογγίου4	0-0-1
10. Γ.Σ. Αμαρουσίου	0-0-0

¹ Δεν είναι γνωστό ποιοι τερμάτισαν στην 3η θέση στα 100μ και 10χλμ.
² Ο "εν Αθήναις Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος" είχε ιδρυθεί το 1886 και ήταν από τα πρώτα αθλητικά σωματεία εντός Ελλάδος (είχαν προηγηθεί το 1879 ο "Ελληνικός Γ.Σ." και το 1882 ο "Αθηναϊκός Γ.Σ." που διαλύθηκαν πολύ σύντομα) και από τα πέντε αρχαιότερα ελληνικά σωματεία μετά τον Γ.Σ. Μίλων Αλεξάνδρειας (1873) και τον Α.Σ. Ερμή Κωνσταντινούπολης (1877).
³ Το "Ακαδημαϊκόν Γυμναστήριον" είχε ιδρυθεί το 1898 ως αθλητικό τμήμα του Πανεπστημίου Αθηνών.
⁴ Ο Παναιτωλικός Γ.Σ. Μεσολογγίου είχε ιδρυθεί το 1893.

Ιππικοί αγώνες

Άγώνισμα	Νικητής	Άλογο	Επίδοση	Έπαθλο νικητή
2.500μ ταχύτητος άνευ εμποδίων αξιωματικών και φιλάθλων	1. Γεώργιος Γεννηματάς, ανθυπίλαρχος 2. Παύλος Λάμπρος, ανθυπίλαρχος 3. Γεώργιος Τσάντας, ανθυπολοχαγός πυροβολικού	Δέβετ Στέλλα Απόλλων	3.58.4 4.00.0 4.30.4	καλλιτέχνημα αναμνηστικόν αξίας 200 δρχ.
2.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων αξιωματικών και φιλάθλων	1. Γεώργιος Γεννηματάς, ανθυπίλαρχος 2. Πραντούνας, ανθυπίλαρχος	Λικόρν Μπόμπυ	; εγκατέλειψε	εταζέρα αξίας 200 δρχ.
1.500μ ταχύτητος άνευ εμποδίων υπαξιωματικών (α΄ αγώνας)1	1. Δημήτριος Πάτρας, επιλοχίας	Φόβος	2.03.0	καλλιτέχνημα αναμνηστικόν
1.500μ ταχύτητος άνευ εμποδίων υπαξιωματικών (β΄ αγώνας)	1. Μαθιουδάκης, λοχίας		2.06.2
2.500μ μετ' εμποδίων2 αξιωματικών και φιλάθλων3	1. Γεώργιος Βάσσος, ανθυπίλαρχος 2. Κωνσταντίνος Πετμεζάς, υπολοχαγός πυροβολικού 3. Βερύκιος, ανθυπίλαρχος	Μυκαλη Έκτωρ Μελίων	3.21.4 3.40.4 ;	καλλιτέχνημα αναμνηστικόν
2.500μ μετ' εμποδίων4 υπαξιωματικών	1. Αργύριος Μπαρτσολιάς, λοχίας 2. Δημ. Πάτρας, επιλοχίας 3. Κ. Παδελόπουλος, λοχίας	Εκάβη Φόβος Κίτσος	3.42.6 3.51.0 ;	καλλιτέχνημα αναμνηστικόν
3.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ιδιοκτητών ελληνικών ίππων	1. Αθανάσιος Αρσενόπουλος (ιδιοκτήτης) 2. Ιωάννης Γεωργόπουλος (ιδιοκτήτης)	Αίθων Βάσος	3.58.0 ;	500 δραχμές Εταιρείας Τροχιοδρόμων (τραμ)
2.500μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ιδιοκτητών ελληνικών ίππων	1. Νικόλαος Δημητρακόπουλος (ιδιοκτήτης) 2. Αθανάσιος Αρσενόπουλος (ιδιοκτήτης) 3. Ιωάννης Γεωργόπουλος (ιδιοκτήτης)	Ζέφυρος Αίθων Βάσος	4.52.8 4.55.2 ;	500 δραχμές Αθηναϊκής Λέσχης
1.500μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ελληνικών ίππων, κελλήτων, φορβάδων	1. Νικόλαος Δημητρακόπουλος (ιδιοκτήτης)	Ζέφυρος	χωρίς αντίπαλο	500 δραχμές
2.000μ ταχύτητος άνευ εμποδίων ιδιοκτητών ελληνικών ίππων	1. Αδερφοί Δημητρακόπουλοι (ιδιοκτήτες)	Κοζάκος	2.53.4	3.000 δραχμές Δήμου Αθηναίων
Αγώνας αντοχής 150 χλμ5	1. Καρακουλάκης, ανθυπίλαρχος6 (2) Ταμπακόπουλος, υπίλαρχος (εκτός συναγωνισμού) 2. Κορδέλλας, ανθυπίλαρχος7 3. Σκαλτσογιάννης, ανθυπολοχαγός πυροβολικού 4. Σπ. Δηλιγιάννης, ανθυπομοίραρχος	Αετός ; Ντούσκα ; ;	12 ώρες 20΄ 12 ώρες 44΄ 13 ώρες 20΄ 13 ώρες 48΄΄ 16 ώρες 33΄.

Σημειώσεις:
¹ Λόγω της μεγάλης συμμετοχής (13 ίπποι) οι ιππείς μοιράστηκαν σε δύο ομάδες και τελικός νικητής αναδείχθηκε εκείνος με τον καλύτερο χρόνο, δηλαδή ο Δ. Πάτρας του α΄ αγώνα.
² Υπήρχαν επτά εμπόδια: α) φράκτης ύψους 0,80μ, β) βαλβίς στερεά ύψους 0,70μ, γ) τάφρος πλάτους 0,80μ, δ) τειχίο ύψους 0,50μ και πλάτους 0,30μ, ε) φράκτης ύψους 0,90μ, στ) βαλβίς στερεά ύψους 0,60μ και ζ) φράκτης ύψους 1μ με τάφρο πλάτους 1μ.
³Και αυτός ο αγώνας ήταν επεισοδιακός. Ο προπορευόμενος ίππος του Π. Λάμπρου ξέφυγε από το στίβο του ιπποδρόμου και μπήκε στο στίβο των αθλητικών αγωνισμάτων, όπου κτύπησε έναν θεατή, ευτυχώς όχι σοβαρά.
⁴ Ο αγώνας ήταν ιπποδρομία με φυσικά και τεχνητά εμπόδια (τάφροι, αναχώματα κ.ά.) κατά μήκος της διαδρομής. Είχε δραματική εξέλιξη. Στο πρώτο εμπόδιο (τάφρος με νερό) ένας ίππος σκόνταψε και ο αναβάτης έπεσε και έμεινε αναίσθητος. Στο δεύτερο εμπόδιο (ξύλινο διάφραγμα) ο προπορευόμενος ίππος δεν έκοψε φόρα, το έσπασε και στη συνέχεια λοξοδρόμησε, με αποτέλεσμα να ρίξει τον αναβάτη, να πέσουν επάνω του άλλοι τρεις ίπποι με τους αναβάτες τους που ακολουθούσαν και να σημειωθούν ελαφρείς τραυματισμοί: κατάγματα, εξαρθρώσεις και μώλπωπες.
⁵Η διαδρομή που ακολούθησαν οι ιππείς ήταν: "εκ της Στρατιωτικής Ιππευτικής Σχολής κατευθυνόμενοι εις Καλαμάκιον θα διέλθωσιν δια των σταθμών Ελευσίνας, Μεγάρων, Κινέττας, Αγίων Θεοδώρων, Καλαμάκι Κορινθίας (Ισθμός), ίνα δια των αυτών σημείων επανέλθουν διερχόμενοι δια Δαφνίου και ακολουθούντες την οδόν Πειραιώς εις το Ποδηλατοδρόμιον του Νέου Φαλήρου". Μετείχαν 11 ιππείς (ένας εκτός συναγωνισμού) και τερμάτισαν πέντε.
⁶ Τερμάτισε πρώτος, διότι είχε την πρόνοια και την αντοχή να ξεκουράζει τον ίππο του βαδίζοντας δίπλα του, σχεδόν στο 1/3 της διαδρομής.
⁷ Τερμάτισε μαζί με τον πρώτο αλλά είχε ξεκινήσει μία ώρα ενωρίτερα. Ανεπισήμως δεύτερος ήταν ο υπίλαρχος Ταμπακόπουλος με χρόνο 12 ώρες 44΄ αλλά μετείχε εκτός συναγωνισμού, διότι είχε δηλώσει εκπρόθεσμα συμμετοχή.

Πηγές

• "Σκριπ", 4/5/1902.
• "Σκριπ", 5/5/1902.
• "Σκριπ", 6/5/1902.
• "Σκριπ", 7/5/1902.
• "Σκριπ", 8/5/1902.
• "Ο ιππικός αγών μέχρι Καλαμακίου", εφ. "Σκριπ", 12/5/1902.
• "Το μέγα ιππικό αγώνισμα", εφ. "Σκριπ", 13/5/1902.
• "Εμπρός", 6/5/1902.
• "Εμπρός", 7/5/1902.
• "Εμπρός", 8/5/1902.
• "Ο ιππικός αγών Φαλήρου-Καλαμακίου", εφ. "Εμπρός", 10/5/1902.
• "Εμπρός", 12/5/1902.
• "Εμπρός", 13/5/1902.
• Πέτρος Λινάρδος, "Η Σμύρνη του Πανιωνίου", Ν. Σμύρνη, 1998, σσ. 79 και 202.