Βικιπαίδεια

Ιωάννης Δούκας (σεβαστοκράτωρ)

Ο Σεβαστοκράτωρ Ιωάννης Δούκας (π. 1125/27 - π.1200), κορυφαίος Βυζαντινός ευγενής από τον Οίκο των Αγγέλων ήταν μεγαλύτερος γιος του Κωνσταντίνου Άγγελου και της Θεοδώρας Κομνηνής. Η μητέρα του Θεοδώρα Κομνηνή ήταν τέταρτη κόρη και έβδομο παιδί του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού του πρώτου αυτοκράτορα από την Δυναστεία των Κομνηνών και της Ειρήνης Δούκαινας. Ο Ιωάννης Δούκας πήρε το επώνυμο της μητρικής του γιαγιάς Ειρήνης Δούκαινας. Την εποχή που ήταν αυτοκράτορες ο ξάδελφος του Μανουήλ Α΄ Κομνηνός και ο ανιψιός του Ισαάκιος Β΄ Άγγελος ήταν στρατηγός και τους πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες, οι αυτοκράτορες για να τον ανταμείψουν του έδωσαν τον τίτλο του Σεβαστοκράτορα. Την δεκαετία του 1180 και του 1190 συνέχισε να προσφέρει στρατιωτικές υπηρεσίες παρά την μεγάλη του ηλικία, λίγο πριν τον θάνατο του οι φιλοδοξίες του έφτασαν σε τέτοιο σημείο που αναζήτησε τον τίτλο του αυτοκράτορα. Ο Ιωάννης Δούκας είναι ο γενάρχης του κλάδου των Κομνηνών Δουκών που δημιούργησε και κυβέρνησε πολλά χρόνια το Δεσποτάτο της Ηπείρου μετά την Δ΄ Σταυροφορία (1205).

Ιωάννης Δούκας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1126
Θάνατος1200
Χώρα πολιτογράφησηςΒυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταστρατιωτικός
Οικογένεια
ΣύζυγοςΖωή Δούκαινα[1]
ΤέκναΙσαάκιος Κομνηνός Δούκας
Αλέξιος Κομνηνός Δούκας
Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας
Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας[2]
Μανουήλ Κομνηνός Δούκας
Κωνσταντίνος Κομνηνός Δούκας
ΓονείςΚωνσταντίνος Άγγελος[2] και Θεοδώρα Κομνηνή[2]
ΑδέλφιαΜαρία Αγγελίνα
Ανδρόνικος Δούκας Άγγελος
Αλέξιος Κομνηνός Άγγελος
Ισαάκιος Άγγελος Δούκας
Ευδοκία Αγγελίνα
Ζωή Αγγελίνα
ΟικογένειαΟίκος των Αγγέλων
δεδομένα

Πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Ο Ιωάννης Δούκας ήταν το μεγαλύτερο από τα επτά παιδιά του Κωνσταντίνου Άγγελου γενάρχη του Οίκου των Δουκών από την Φιλαδέλφεια και της Θεοδώρας Κομνηνής, είχε άλλους δυο μικρότερους αδελφούς και τέσσερις αδελφές. Ο μικρότερος αδελφός του ήταν ο Ανδρόνικος Άγγελος πατέρας των Βυζαντινών αυτοκρατόρων Ισαάκιου Β΄ Άγγελου και Αλέξιου Γ΄ Αγγέλου. Ο Ιωάννης πήρε το επίθετο της γιαγιάς του "Δούκας" ενώ τα παιδιά του που έγιναν Δεσπότες της Ηπείρου πρόσθεσαν στο επώνυμο του πατέρα τους το επώνυμο της δικής τους γιαγιάς Θεοδώρας, το πλήρες επώνυμο τους ήταν "Κομνηνός Δούκας".[3][4] Η ακριβής ημερομηνία της γέννησης και του θανάτου του είναι άγνωστα, οι αναφορές γράφουν ότι το 1185 ήταν ήδη ηλικιωμένος.[5] Ο ιστορικός της δυναστείας των Κομνηνών Κωνσταντίνος Βάρζος τοποθετεί την γέννηση του γύρω στο 1125.[4] Ο Ιωάννης Δούκας αναφέρεται για πρώτη φορά στις πηγές τον Μάρτιο του 1166 όταν συμμετείχε μαζί με τους αδελφούς του σε μια εκκλησιαστική Σύνοδο που κλήθηκε να πάρει γνώμη για την φράση που είπε ο Ιησούς Χριστός "Ο πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από μένα".[5][6] Ο ίδιος και ο μικρότερος αδελφός του Ανδρόνικος διοικούσαν ένα στρατιωτικό σώμα που οδηγούσαν οι Βυζαντινοί ενάντια στο Σουλτανάτο του Ρουμ αλλά γνώρισαν την συντριβή στην Μάχη του Μυριοκέφαλου. Στην διάρκεια της μάχης ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ τον διέταξε να προστατεύσει τον Βυζαντινό στρατό από τους Σελτζούκους που τον είχαν περικυκλώσει και τον πολιορκούσαν με βέλη αλλά ύστερα από μια κατηγορία επέστρεψε χωρίς επιτυχίες.[5][6]

Ανατροπή του Ανδρόνικου Κομνηνού Επεξεργασία

Ο Ιωάννης Δούκας αντιτάχθηκε όπως όλοι σχεδόν οι συγγενείς του στην τυραννική βασιλεία του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού και τον υποχρέωσαν να υπογράψει πίστη στον αυτοκράτορα. Ο ανιψιός του Ισαάκιος Άγγελος δολοφόνησε το πρωτοπαλίκαρο του Ανδρόνικου Α΄ Στίφεν Χαζιοχριστοφορίτη και ζήτησε άσυλο στο ιερό της Αγίας Σοφίας, ο Ιωάννης και ο μεγαλύτερος γιος του Ισαάκιος υποστήριξαν τον αυτοκράτορα από φόβο για εκδίκηση. Την επόμενη μέρα μια λαϊκή εξέγερση ανέτρεψε τον μισητό Ανδρόνικο Α΄ αλλά ο Ισαάκιος Άγγελος δίσταζε να στεφτεί αυτοκράτορας. Ο Νικήτας Χωνιάτης και ο Θεόδωρος Σκουταριώτης γράφουν ότι ο Ιωάννης ξύρισε το κεφάλι του και πρόσφερε το φαλακρό του κεφάλι για το στέμμα αλλά οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης δεν ήθελαν άλλον ηλικιωμένο αυτοκράτορα μετά τον Ανδρόνικο, ο Ισαάκιος Άγγελος στέφτηκε νέος αυτοκράτορας.[5][7]

Άνοδος Ισαάκιου Β΄ Άγγελου Επεξεργασία

Η άνοδος του ανιψιού του στον Βυζαντινό θρόνο έφερε τον Ιωάννη στις κορυφαίες τάξεις της Βυζαντινής αριστοκρατίας και πήρε τον τίτλο του "Σεβαστοκράτορα".[5][8] Ο Ιωάννης ήταν ενεργός στο πεδίο της μάχης παρά την προχωρημένη του ηλικία, ο Νικήτας Χωνιάτης τον καταγράφει στην αυτοκρατορική αυλή της Κυψέλης στην εκστρατεία εναντίον των Νορμανδών της Σικελίας (1185). Διέταξε να χαστουκίσουν στο πρόσωπο τον Ιβάν Ασέν Α΄ για την προκλητική του ομιλία μπροστά στον αυτοκράτορα, αυτό προκάλεσε την ίδια χρονιά την Εξέγερση των Ασέν και Πέτρου.[9] Ανέλαβε την ηγεσία του Βυζαντινού στρατού απέναντι στην Βουλγαρική εξέγερση (1186). Ο Ιωάννης έδειξε μεγάλες ικανότητες σύμφωνα με τον Χωνιάτη αλλά ο ανιψιός του Ισαάκιος Άγγελος από φόβο προδοσίας τον αντικατέστησε με τον τυφλό στρατηγό Ιωάννη Καντακουζηνό.[5][10][11] Ακολούθησε για άλλη μια φορά τον ανιψιό του σε εκστρατεία εναντίον των Βουλγάρων σαν αρχηγός της οπισθοφυλακής, η εκστρατεία ήταν καταστροφική αλλά ο Ιωάννης μπόρεσε να οδηγήσει τα στρατεύματα του στην μάχη χωρίς απώλειες.[5][11] Την ίδια χρονιά συμμετείχε στην Σύνοδο που δέχτηκε την παραίτηση του πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Δοσίθεου, καταγράφεται στα πρακτικά της Συνόδου σαν ένας από τους στενούς αυτοκρατορικούς συγγενείς.[12]

Άνοδος Αλέξιου Γ΄ Επεξεργασία

Ο Ισαάκιος Άγγελος ήταν ωστόσο πάντοτε ύποπτος απέναντι στον θείο του χάρη στις φιλοδοξίες του ιδιαίτερα χάρη στις σχέσεις που είχε με τον Αλέξιο Βρανά που είχε επαναστατήσει (1187), αμέσως μετά ο Ιωάννης αρραβώνιασε τον μεγαλύτερο γιο του Ισαάκιο με μια από τις κόρες του στρατηγού.[5][11] Ο ηλικιωμένος Ιωάννης αναγνώρισε σε οποιαδήποτε περίπτωση τον άλλο ανιψιό του Αλέξιο Γ΄ όταν σφετερίστηκε τον θρόνο από τον αδελφό του τον Απρίλιο του 1195 και συμμετείχε στην στέψη του.[5][13] Ο Ιωάννης Δούκας αναφέρεται για τελευταία φορά το 1199 όταν ο θάνατος των γαμπρών του Αλεξίου Γ΄ Ανδρόνικου και Ισαάκ Κομνηνού άνοιξε τον δρόμο για την διαδοχή του αφού ο ίδιος ο αυτοκράτορας δεν είχε γιους. Ο Ιωάννης Δούκας παρά την ηλικία του πάλεψε για την διαδοχή με άλλους ανιψιούς του αυτοκράτορα όπως ο Μανουήλ Καμύτζης.[14] Ο Ιωάννης Δούκας πέθανε πιθανότατα την επόμενη χρονιά (1200) σε αρκετά προχωρημένη ηλικία για την εποχή του.[15]

Οικογένεια Επεξεργασία

Δεν είναι γνωστό αν ο Ιωάννης Δούκας παντρεύτηκε μία ή δυο φορές, είναι γνωστό μονάχα το όνομα της μιας συζύγου του Ζωής Δούκαινας, κόρης του Κωνσταντίνου Μακροδούκα και της Άννας Δούκαινας. Άν παντρεύτηκε δυο φορές ο πρώτος του γάμος συνέβη το 1150 και η άγνωστη πρώτη του σύζυγος πέθανε το 1165, ο γάμος με την δεύτερη σύζυγο του Ζωή Δούκαινα έγινε γύρω στο 1170.[16] Ο Ιωάννης Δούκας είχε πέντε γιους από τους οποίους οι δυο πρώτοι γεννήθηκαν με τον πρώτο του γάμο και οι τελευταίοι ήταν γιοι της Ζωής Δούκαινας, είχε επίσης τρεις κόρες με την Ζωή Δούκαινα και έναν νόθο γιο.[17][18] Τα παιδιά του ήταν :

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ p15025.htm#i150247. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  3. ↑ Polemis 1968, pp. 85–87.
  4. ↑ 4,0 4,1 Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 641.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Polemis 1968, p. 87.
  6. ↑ 6,0 6,1 Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 643.
  7. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 643–644.
  8. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 644.
  9. ↑ Magoulias 1984, p. 199.
  10. ↑ Magoulias 1984, p. 217.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 645.
  12. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 647.
  13. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 646–647.
  14. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 647–648.
  15. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 648.
  16. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 641–642
  17. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 648–649.
  18. ↑ Polemis 1968, pp. 87–88.
  19. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 540–543.
  20. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 544–548.
  21. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 669–689.
  22. ↑ Polemis 1968, pp. 91–92.
  23. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Β΄, Σελίδες. 656–664.
  24. ↑ Polemis 1968, p. 91.
  25. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 664–667.
  26. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Α΄, Σελίδες ː 548–637.
  27. ↑ Polemis 1968, pp. 89–90.
  28. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος Β΄, Σελίδες 667–668.
  29. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 637–656.
  30. ↑ Polemis 1968, p. 90.
  31. ↑ Κωνσταντίνος Βάρζος, Τόμος B΄, Σελίδες ː 668–669.

Πηγές Επεξεργασία

  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος
  • Magoulias, Harry J., ed. (1984). Ο City of Byzantium: Annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press.
  • Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.
  • Βάρζος Κωνσταντίνος : "Η Γενεαλογία των Κομνηνών" (Τόμος Α΄, Δεκέμβριος 1984), Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
  • Βάρζος Κωνσταντίνος : "Η Γενεαλογία των Κομνηνών" (Τόμος Β΄, Δεκέμβριος 1984), Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Πρόγονοι Επεξεργασία

Γενεαλογία Επεξεργασία

 
  		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα John Doukas (sebastokrator) της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιωάννης_Δούκας_(σεβαστοκράτωρ)&oldid=9754745"