Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκας
Ο Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκας διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1334 έως το 1347. Ήταν αντι-ησυχαστής, αντίπαλος του Γρηγορίου Παλαμά και από τους κύριους πρωταγωνιστές του εμφυλίου πολέμου του 1341-47 από την πλευρά του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου εναντίον του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού.
| Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1282 Θράκη |
| Θάνατος | 29 Δεκεμβρίου 1347 Κωνσταντινούπολη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως |
Βιογραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΓεννήθηκε περί το 1283-4 στον Άπρο της Θράκης, γι'αυτό και συχνά αποκαλούνταν Απρηνός[1]. Ήταν παντρεμένος και είχε έναν γιο και μία κόρη. Χειροτονήθηκε ιερέας και τέθηκε υπό την προστασία του Ιωάννη Καντακουζηνού, υπουργού του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου και αργότερα Μεγάλου Δομέστικου, ο οποίος και τον εισήγαγε στην αυτοκρατορική αυλή. Ήταν ιεράρχης προικισμένος με θεολογική παιδεία, αξιόλογα διοικητικά προσόντα και πολιτικές φιλοδοξίες[2] και θεωρούνταν σοφός[1].
Το 1322 ανέλαβε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Χρημάτισε κυβερνήτης της Κωνσταντινούπολης δύο φορές, όταν ο Ανδρόνικος Γ΄ βρισκόταν σε εκστρατείες, και έτσι θεωρούσε τον εαυτό του πολύ προικισμένο για να κυβερνήσει την Αυτοκρατορία[3].
Το 1334, ενάντια στην θέληση της Πατριαρχικής Συνόδου, ο Ιωάννης Καντακουζηνός οδήγησε στην εκλογή του ως Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως σε διαδοχή του Ησαΐα. Ενθρονίστηκε τον Φεβρουάριο[4]. Η πρώτη περίοδος της Πατριαρχίας του, έως το θάνατο του Ανδρόνικου Γ΄, ήταν συνετή και ήρεμη. Ακολούθως όμως, αναμείχθηκε στις δυναστικές έριδες, συντασσόμενος στην παράταξη της βασιλομήτορος Άννας. Τον Σεπτέμβριο του 1341 αυτοανακηρύχθηκε αντιβασιλέας και ηγήθηκε βίαιας επίθεσης εναντίον της οικογένειας και των υποστηρικτών του Ιωάννη Καντακουζηνού[2].
Όταν κατόπιν πήρε θέση στην ησυχαστική διαμάχη, συντασσόμενος με τους πολεμίους του Γρηγορίου Παλαμά και των ησυχαστών, η στάση του αυτή ερμηνεύθηκε εντός των πλαισίων της δυναστικής διαμάχης. Εντούτοις, ή θέση αυτή του Ιωάννη Καλέκα είχε θεολογικό υπόβαθρο, και έτσι ο Πατριάρχης υποστήριξε τον αντιησυχαστή Γρηγόριο Ακίνδυνο, αφετέρου ευνόησε τις διώξεις του Γρηγορίου Παλαμά και των ησυχαστών. Μία σύνοδος που συνεκλήθη τον Ιούνιο του 1341 υπό την προεδρία του Ανδρόνικου Γ΄, καθώς και μία άλλη που συνεκλήθη δύο μήνες αργότερα υπό την προεδρία του Καντακουζηνού, επιδοκίμασαν τον Παλαμισμό. Το 1344 ο Πατριάρχης Ιωάννης συνεκάλεσε άλλη σύνοδο, η οποία κατήγγειλε τον Παλαμά ως αιρετικό και διέταξε την φυλάκισή του[5]. Όταν, το 1347, επικράτησε ο υποστηρικτής των ησυχαστών Ιωάννης Καντακουζηνός, συνεκλήθη σύνοδος, παρουσία του ιδίου του Αυτοκράτορα και της Άννας Παλαιολογίνας[6]. Η σύνοδος αυτή καθαίρεσε στις 8 Ιανουαρίου 1347[1] τον Πατριάρχη Ιωάννη, ο οποίος εξορίστηκε στο Διδυμότειχο[7], όπου και πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους[8] (κατ'άλλους τον Νοέμβριο[1]).
Κατά την πατριαρχία του εκδόθηκαν πολλές συνοδικές αποφάσεις για σοβαρά θέματα, πολλές εκ των οποίων σώζονται[α]. Εκείνη την περίοδο αντικαταστάθηκε η αρχαία λευκή «καλύπτρα» του Πατριάρχη από το επανωκαλύμμαυχο των μοναχών[10]. Από δική του εγκύκλιο συνάγεται η ύπαρξη Κρυπτοχριστιανών, ήδη από την εποχή αυτή[11].
Υποσημειώσεις και παραπομπές
ΕπεξεργασίαΥποσημειώσεις
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Γεδεών 1886, σελ. 420.
- ↑ 2,0 2,1 Mango 2006, σελ. 357.
- ↑ Runciman 2005, σελ. 151.
- ↑ Hunger & Kresten 1981, σελ. 59.
- ↑ Runciman 2005, σελ. 152.
- ↑ Preiser-Kapeller 2007, σελ. 23.
- ↑ «Ιερά Μητρόπολις Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2008.
- ↑ Αποστολική Διακονία. «Οι μελωδοί και υμνογράφοι της Εκκλησίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2014.
- ↑ Καλέκας 1865, σελ. 1215.
- ↑ Πανώτης 2008, σελ. 332.
- ↑ Νικαίας Μητρόπολις (Οθωμανική Περίοδος), Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
Πηγές
Επεξεργασία- Γεδεών, Μανουήλ (1886). Πατριαρχικοί πίνακες ειδήσεις ιστορικαί βιογραφικαί περί των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως από Ανδρέου του πρωτόκλητου µέχρις Ιωακείµ του από Θεσσαλονίκης 36-1884. Κωνσταντινούπολη: Otto Keil Librairie Internationale.
- Καλέκας, Μανουήλ (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. Παρίσι: Jacques-Paul Migne.
- Πανώτης, Αριστείδης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. ISBN 978-960-8116-17-7.
- Hunger, Herbert· Kresten, Otto (1981). Das Register des Patriarchats von Konstantinopel, 1. Teil (PDF) (στα Γερμανικά). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2023.
- Mango, Cyril (2006). Ιστορία του Βυζαντίου. Εκδόσεις Νεφέλη. ISBN 9602117427.
- Preiser-Kapeller, Johannes (2007). «Die hauptstädtische Synode von Konstantinopel (Synodos endemusa). Zur Geschichte und Funktion einer zentralen Institution der (spät)byzantinischen Kirche». Historicum 96. https://www.academia.edu/512045/Die_hauptst%C3%A4dtische_Synode_von_Konstantinopel_Synodos_endemusa_Zur_Geschichte_und_Funktion_einer_zentralen_Institution_der_sp%C3%A4t_byzantinischen_Kirche_The_Synod_of_Constantinopel_On_the_History_and_Function_of_a_central_Institution_of_the_Late_Byzantine_Church_. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2021.
- Runciman, Steven (2005). Η Βυζαντινή Θεοκρατία. Εκδόσεις Δόμος. ISBN 9607217225.