Ιωσήφ Λαζαρόπουλος
Ο Ιωσήφ (κατά κόσμον Ιωάννης Λαζαρόπουλος, περί το 1310[2] - 1369) ήταν Μητροπολίτης Τραπεζούντας από το 1364 έως το Νοέμβριο του 1367 και εκκλησιαστικός συγγραφέας.
| Ιωάννης Λαζαρόπουλος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1310 |
| Θάνατος | 1369 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά[1] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μητροπολίτης |
Βιογραφία Επεξεργασία
Το πρώτο καταγεγραμμένο γεγονός από τη ζωή του Ιωάννη Λαζαρόπουλου είναι ένα συμπόσιο στη Μονή του Αγίου Ευγενίου, στο οποίο παρέστη, για τον εορτασμό της Μεταμόρφωσης του Χριστού (6 Αυγούστου). Μεταξύ των προσκεκλημένων ήταν και ο πρωτοβεστιάριος Κωνσταντίνος Λουκίτης, τον οποίο ο Λαζαρόπουλος περιγράφει ως «σπουδαίο άνθρωπο σε λόγια και πράξη[3]». Χρονολογεί αυτό το συμπόσιο στο τέλος της «τρίτης μου ηλικίας» και αναφέρεται στο γεγονός ότι και οι δύο γονείς του ήταν ζωντανοί, γεγονός που οδηγεί τον Jan Olof Rosenqvist στο συμπέρασμα ότι ο Λαζαρόπουλος ήταν περίπου 21 ετών[4].
Αργότερα έγινε σκευοφύλαξ στο ναό της μονής της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντος, παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιους μέχρι το 1340, τον Κωνσταντίνο και τον Θεοφάνη[5]. Λίγο καιρό μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας, Βασιλείου, ο Λαζαρόπουλος έφυγε από την Τραπεζούντα όταν η σύζυγος του Βασιλείου Ειρήνη και οι δύο γιοι της στάλθηκαν εξορία στην Κωνσταντινούπολη[6]. Ο Λαζαρόπουλος συνοδεύτηκε από τον μεγαλύτερο γιο του Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη, όπου μερίμνησε για την εκπαίδευσή του. Ενώ ήταν στην Κωνσταντινούπολη, πέθανε ο μικρότερος γιος του Θεοφάνης, και η σύζυγός του ήλθε να τους συναντήσει στην Πόλη[7].
Όταν το 1349 έφτασαν στον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό οι ειδήσεις ότι ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Μιχαήλ ήταν μη δημοφιλής αλλά και (με τα λόγια του Λαζαρόπουλου) «απότομος και επιπόλαιος, καθώς και γέρος και άτεκνος», ο Καντακουζηνός αποφάσισε να παρέμβει στην πολιτική της Τραπεζούντας στέλνοντας τον νεαρό Ιωάννη Κομνηνό (ο οποίος επρόκειτο να στεφθεί ως Αλέξιος Γ΄ Μέγας Κομνηνός) στην Τραπεζούντα για να αντικαταστήσει τον Μιχαήλ. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας ζήτησε από τον Ιωάννη Λαζαρόπουλο να συνοδεύσει το αγόρι και το περιβάλλον του στην Τραπεζούντα[8]. Έπρεπε να φύγουν στα τέλη του έτους, όταν ο καιρός στη Μαύρη Θάλασσα ήταν γνωστό ότι είναι ύπουλος, και ο Λαζαρόπουλος δίστασε να πλεύσει μαζί του μέχρις ότου ο Άγιος Ευγένιος εμφανίστηκε στον ύπνο του και τον διαβεβαίωσε ότι θα είχε ασφαλές ταξίδι[9]. Έφτασαν στην Τραπεζούντα στις 22 Δεκεμβρίου[10].
Στις 27 Οκτωβρίου 1363, ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας Νήφων συνελήφθη ως συνένοχος μιας απόπειρας κατά της ζωής του Αυτοκράτορα Αλεξίου και περιορίστηκε στη Μονή Σουμελά[11]. Όταν ο Νήφων πέθανε στις 18 Μαρτίου του επόμενου έτους, ο νέος αυτοκράτορας για να τιμήσει τη συμβολή του Λαζαρόπουλου στην προσπάθειά του να ανέλθει στο θρόνο, τον προώθησε ως διάδοχό του στην Μητρόπολη[5]. Η χειροτονία του πραγματοποιήθηκε το επόμενο έτος (Απρίλιος 1365) στην Κωνσταντινούπολη από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεο. Στην Τραπεζούντα επέστρεψε πριν την Κυριακή του Πάσχα (13 Απριλίου 1365) και την Τρίτη του Πάσχα πραγματοποιήθηκε η ενθρόνισή του[5]. Κατά τη χειροτονία του φαίνεται ότι έλαβε το όνομα Ιωσήφ.
Για τη δράση του Ιωσήφ Λαζαρόπουλου ως μητροπολίτη Τραπεζούντος δεν υπάρχουν στοιχεία[5]. Σύμφωνα με τον Μιχαήλ Πανάρετο, παραιτήθηκε από το αξίωμά του στις 15 Νοεμβρίου 1367 και αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Παναγίας Ελεούσας, κοντά στο λιμάνι του Δαφνούντα, δίπλα στο Λεόνκαστρο της Κερασούντας. Τον διαδέχθηκε ένας μοναχός από το Άγιο Όρος, ο Θεοδόσιος ο Θεσσαλονικεύς. Την επόμενη χρονιά, στις 19 Ιουλίου κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη λόγω πειρατικών επιδρομών που έγιναν στον Αρητιά της Κερασούντος[12]. Ο William Miller θεωρεί ότι αυτές οι επιδρομές έγιναν από Οθωμανούς Τούρκους, τους μελλοντικούς κατακτητές της Τραπεζούντας, αν και ο Anthony Bryer πιστεύει ότι αυτή η επιδρομή «σε αυτή την ημερομηνία είναι πιο πιθανό να έγινε από κατοίκους της Σινώπης ή τοπικούς Ογούζους πειρατές[13]». Στην Κωνσταντινούπολη πιθανότατα υπέβαλε και τυπικά την παραίτησή του, υπόθεση που ενισχύεται από το γεγονός ότι υπογράφει μια πράξη της ενδημούσας συνόδου του Ιανουαρίου 1368[5]. Στη συνέχεια εικάζεται ότι επανήλθε στην Τραπεζούντα μέχρι τον Ιούλιο του 1368, οπότε αναχώρησε οριστικά για την Κωνσταντινούπολη. Πέθανε πριν από τον Δεκέμβριο του 1369[5].
Έργα του Επεξεργασία
Ο Λαζαρόπουλος υπήρξε συγγραφέας δύο παραλλαγών του Βίου του Ευγενίου Τραπεζούντος: το ένα επιγράφεται Λόγος ως εν συνόψει διαλαμβάνων την γενέθλιον ημέραν του εν θαύμασι περιβοήτου και μεγαλάθλου Ευγενίου και καλύπτει τη ζωή και τον θάνατο του αγίου και το άλλο, η Έτι σύνοψις των του αγίου θαυμάτων μερική εκ των πλείστων περιέχει 33 θαύματά του, μεταξύ αυτών δύο που αφορούσαν τον ίδιο τον Λαζαρόπουλο, αλλά κυρίως τη συμμετοχή του αγίου στην πολιορκία της Τραπεζούντας το 1224. Και τους δύο επιμελήθηκε ο Α. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς στο Fontes Historiae Imperii Trapezuntini, τόμος 1. Έχουν μεταφραστεί με ελληνικό κείμενο στον Jan Olof Rosenqvist, τον Αγιογραφικό φάκελο του Αγίου Ευγενίου της Τραπεζούντας στο Codex Athous Dionysiou 154 (Ουψάλα 1996). Για τον ακριβή χρόνο συγγραφής των δύο έργων, οι απόψεις διίστανται. Ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος υποστηρίζει ότι τα δύο έργα του Λαζαρόπουλου γράφτηκαν μετά την παραίτησή του, ενώ ο J.O. Rosenqvist υποστηρίζει ότι γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη μονή Ελεούσας. Τα δύο έργα είναι γραμμένα σε ρέουσα αρχαΐζουσα γλώσσα και περιέχουν πολύτιμες ιστορικές, εθνογραφικές, γεωγραφικές και τοπογραφικές πληροφορίες[5].
Στο πρώτο έργο περιλαμβάνεται εγκώμιο για τον αυτοκράτορα Αλέξιο Β' Μέγα Κομνηνό, ο οποίος κατά τον Λαζαρόπουλο αναβίωσε την εορτή του αγίου Ευγενίου, που είχε καθιερωθεί επί βασιλείας Βασιλείου Μακεδόνος. Στο εγκώμιό καταγράφεται χαρακτηριστικά η ακμή της αυτοκρατορίας στα χρόνια της βασιλείας του Αλεξίου Β', ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην πνευματική ανάπτυξη που γνώρισε η Τραπεζούντα την περίοδο εκείνη χάρη στην καλλιέργεια των τεχνών και των επιστημών, ειδικότερα της αστρονομίας και των μαθηματικών. Περιγράφει με εντυπωσιακές εικόνες μεγαλοπρέπειας τις εορτές προς τιμήν του αγίου Ευγενίου, στις οποίες σύμφωνα με τον συγγραφέα συμμετείχαν αυτοκράτορες, άρχοντες, κληρικοί και πλήθος λαού[5].
Στο δεύτερο έργο, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η γλαφυρή και λεπτομερής περιγραφή της πολιορκίας της Τραπεζούντας (1222-1223) από τον Σελτζούκο σουλτάνο Μελίκ (Melik). Ο Ιωσήφ αποδίδει τη λύση της πολιορκίας στη θαυματουργή παρέμβαση του αγίου Ευγενίου και της Παναγίας Χρυσοκεφάλου, αλλά ταυτόχρονα παραθέτει πολλές σημαντικές λεπτομέρειες για την σύρραξη στην οποία είχε οδηγηθεί ο Ανδρόνικος Α' Μέγας Κομνηνός με τον σουλτάνο[5].
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2020.
- ↑ Jan Olof Rosenqvist's date. Rosenqvist, The Hagiographic Dossier of St. Eugenios of Trebizond in Codex Athous Dionysiou 154 (Uppsala: Acta Universitatis, 1996), σελ. 30
- ↑ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1626-1629; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 337
- ↑ Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 457, commentary on line 1610.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Βουγιουκλάκη 2001.
- ↑ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1664-1672; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 339
- ↑ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1673-1664; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 339
- ↑ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1690f; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 341
- ↑ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1699ff; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, σελ. 341
- ↑ Panaretos, Chronicle, 15. Greek text in Original-Fragmente, Chroniken, Inschiften und anderes Materiale zur Geschichte des Kaiserthums Trapezunt, part 2; in Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Akademie 4 (1844), abth. 1, σελ. 23; German translation, σελ. 52
- ↑ Panaretos, Chronicle, 34. Greek text in Original-Fragmente, σελ. 34; German translation, σελ. 59
- ↑ Panaretos, Chronicle, 40. Greek text in Original-Fragmente, σελ. 31; German translation, σελ. 61f, English translation in Anthony Bryer, "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, 29 (1975), σελ. 146
- ↑ Bryer, "Greeks and Türkmens", σελ. 146 σημ. 127
Πηγές Επεξεργασία
- Βουγιουκλάκη, Πηνελόπη (2001). «Ιωσήφ Λαζαρόπουλος». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2021.