Καλπάκι Ιωαννίνων

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 39°53′10.000″N 20°37′34.000″E / 39.88611111°N 20.62611111°E / 39.88611111; 20.62611111

Το Καλπάκι είναι οικισμός και έδρα του Δήμου Πωγωνίου στην Ήπειρο και την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων.[1][2][3]

Καλπάκι Ιωαννίνων
is located in Greece
               Map
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
Αποκεντρωμένη ΔιοίκησηΔιοίκηση Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας
ΠεριφέρειαΗπείρου
Περιφερειακή ΕνότηταΙωαννίνων
ΔήμοςΠωγωνίου
Δημοτική ΕνότηταΚαλπακίου
Δημοτική ΚοινότηταΚαλπακίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΉπειρος
ΝομόςΙωαννίνων
Υψόμετρο413 μέτρα
Έκταση132 km²
Πληθυσμός
Μόνιμος547
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας440 04
Τηλ. κωδικός2653

Γενικά στοιχεία

Επεξεργασία

Το Καλπάκι βρίσκεται στα δυτικά των βόρειων απολήξεων του όρους Μιτσικέλι, σε υψόμετρο 430 μέτρων,[1] ενώ απέχει περίπου 34 χλμ. ΒΔ. από τα Γιάννενα. Πριν τον πόλεμο του 1940 ήταν σχεδόν ακατοίκητο. Υπήρχαν λίγες καλύβες και ένα-δυο καφενεία για τους περαστικούς στρατιώτες που είχαν έξοδο από το στρατόπεδο που βρίσκεται λίγο πριν από το Καλπάκι (στο στρατόπεδο αυτό στέλνονταν οι στρατιώτες προς αναμόρφωση).

Το Καλπάκι είναι γνωστό για την ιστορία του κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μάχη του Καλπακίου), κατά την εισβολή των Ιταλών. Αποτελεί σπουδαίο συγκοινωνιακό κόμβο, όπου και οφείλει τη συνεχόμενη ανάπτυξή του. Ενδεικτικά αναφέρουμε το εργοστάσιο εμφιαλώσεως νερού και αναψυκτικών (στο τοπικό διαμέρισμα του χωριού Νεγράδες), τα σύγχρονα θερμοκήπια ευρωπαϊκών προδιαγραφών, τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος (φωτοβολταϊκά) κ.λπ., τα οποία προσδίδουν αναπτυξιακή δυναμική. Παρά τη δυσμενή τάση της υπαίθρου, αποτελεί οικισμό που συνεχώς συγκεντρώνει κατοίκους από τα γύρω ορεινά χωριά και διάφορα επαγγέλματα. Διαθέτει όλα τα είδη καταστημάτων, εστιατόρια, ταβέρνες, ξενώνες και διάφορες υπηρεσίες. Το Καλπάκι έχει αποκτήσει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του χώρου της ευρύτερης περιοχής Πωγωνίου.[4]

Ιστορικά αξιοθέατα

Επεξεργασία

Στην πλαγιά του λόφου προφήτης Ηλίας, το καλοδιατηρημένο «ΟΧΙ» θυμίζει την εποχή και το έπος του '40.

Στην είσοδο του Καλπακίου υπάρχει το Πολεμικό Μουσείο, με χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.[5] Οι στρατιώτες ξεναγοί λύνουν τις απορίες των επισκεπτών σχετικά με τα γεγονότα του πολέμου και υπάρχουν πλούσια εκθέματα, όπως και γραφική και ηχητική αναπαράσταση της μάχης του Καλπακίου.

Μετά την οχυρωματική τάφρο, υπάρχει η σπηλιά που χρησιμοποιήθηκε ως Στρατηγείο του Διοικητή της 8ης Μεραρχίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Την είσοδο της σπηλιάς κοσμεί η προτομή του Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, που με την πίστη του να υπερασπιστεί τη γραμμή άμυνας Ελαίας-Καλαμά καθήλωσε τις Ιταλικές δυνάμεις στο Καλπάκι.[4] Πάνω από τον οικισμό και στον λόφο Σειλητούρια δεσπόζει το γιγάντιο μπρούτζινο άγαλμα του πολεμιστή στρατιώτη του '40, στον Τύμβο του Μαχητή, όπου φυλάγεται στρατιωτικό οστεοφυλάκιο πεσόντων.[6] Κάθε χρόνο, στην επέτειο του ΟΧΙ, γίνονται δεήσεις, προσκλητήριο νεκρών και —στην απέναντι βουνοπλαγιά— εντυπωσιακή αναπαράσταση της μάχης.

Μάχη του Καλπακίου

Επεξεργασία

Το 1940 η 8η Μεραρχία Ηπείρου, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κατσιμήτρο Χαράλαμπο, οργάνωσε την άμυνα στα γύρω υψώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισσας, της Βελλάς και των Γρεμισιών. Στο ύψωμα της Βελλάς διασώζονται μέχρι σήμερα τα ίχνη των χαρακωμάτων. Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, παρά τις αντίθετες απόψεις του Γενικού Επιτελείου που προέβλεπε άμυνα στα Τζουμέρκα, επέλεξε να κρατήσει την γραμμή άμυνας στο Καλπάκι μέχρι εσχάτων. Πέτυχε να αναχαιτίσει την Ιταλική εισβολή και στις 10 Νοεμβρίου 1940 η 8η Μεραρχία πέρασε από την άμυνα στην επίθεση. Ιδιαίτερα στα υψώματα της Γκραμπάλας, ανατολικά του Καλπακίου, έγιναν οι πιο αιματηρές συγκρούσεις.

Στην είσοδο του Καλπακίου υπάρχει το Πολεμικό Μουσείο του '40 κι απέναντί του προτομές των Ελλήνων ηγετών της εποχής. Οι στρατιώτες ξεναγοί λύνουν τις απορίες των επισκεπτών σχετικά με τα γεγονότα του πολέμου και υπάρχουν πλούσια εκθέματα, γραφική και ηχητική αναπαράσταση της μάχης του Καλπακίου.[4]

Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία

Επεξεργασία

Το Καλπάκι αναφέρεται, ως ξεχωριστός οικισμός, το 1961 να απογράφεται στην κοινότητα Κάτω Πεδινών. Το 1981 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας και το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 έδρα του ομώνυμου δήμου.[3] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Λιούμπα αποτελούν τη τοπική κοινότητα Καλπακίου που ανήκει στη δημοτική ενότητα Καλπακίου του Δήμου Πωγωνίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει πληθυσμό 625 κατοίκους.[7] Οι απογραφές πραγματικού πληθυσμού (de facto) είναι:

Απογραφή 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Πληθυσμός 121[8] 225[9] 226[10] 493[11] 521[12] 558[13] 625 547

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 31. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 271. 
  2. Τσέπα, Σοφία (15 Μαρτίου 2023). «Δήμος Πωγωνίου: η ανεξερεύνητη ομορφιά του θα σας γοητεύσει... - ΔΗΜΟΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ». ΔΗΜΟΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2023. 
  3. 3,0 3,1 «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2023. 
  4. 4,0 4,1 4,2 Ν. Κατσένης
  5. admin (15 Φεβρουαρίου 2023). «Στρατιωτικό Μουσείο Πολέμου 1940-41 Καλπακίου». ΔΗΜΟΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2023. 
  6. «Η μάχη του Καλπακίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2011. 
  7. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10578 (σελ. 104 του pdf)
  8. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 86 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf. 
  9. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961, σελ. 88 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1961_1.pdf. 
  10. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971, σελ. 87 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1971_1.pdf. 
  11. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 98 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf. 
  12. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 112 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf. 
  13. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 115 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf.