Βικιπαίδεια

Κριστίνα Γιάντα

Πολωνή ηθοποιός

Η Κριστίνα Γιολάντα Γιάντα (πολωνικά: Krystyna Jolanta Janda) (γενν. 18 Δεκεμβρίου 1952) είναι Πολωνή ηθοποιός του κινηματογράφου και του θεάτρου, η οποία είναι περισσότερο γνωστή διεθνώς για τον ρόλο της σε πολλές ταινίες του Πολωνού σκηνοθέτη Άντζεϊ Βάιντα, όπως Ο άνθρωπος από μάρμαρο (Człowiek z marmuru, 1976) και Ο άνθρωπος από σίδερο (Człowiek z żelaza, 1981).

Κριστίνα Γιάντα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Krystyna Janda (Πολωνικά)[1]
Γέννηση18  Δεκεμβρίου 1952[2][3][4]
Σταραχόβιτσε[5][1]
Χώρα πολιτογράφησηςΠολωνία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΠολωνικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΠολωνικά
ΣπουδέςΕθνική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης «Αλεξάντερ Ζελβερόβιτς» της Βαρσοβίας (έως 1975)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασεναριογράφος[6]
ηθοποιός θεάτρου
ηθοποιός ταινιών
θεατρική παραγωγός
σκηνοθέτρια ταινιών κινηματογράφου
ηθοποιός[6][1]
Περίοδος ακμής1973
Οικογένεια
ΣύζυγοςΆντζεϊ Σεβέριν (1974–1979)
Έντβαρντ Κουοσίνσκι (1981–2008)
ΤέκναΜάρια Σεβέριν
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΧρυσό Μετάλλιο για Αξία στον Πολιτισμό - Gloria Artis (2005)[7]
Μετάλιο Καρλομάγνου για τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ (2006)[7]
Αξιωματικός του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας (2002)[7]
Ιππότης του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (1991)[7]
Αξιότιμος Πολιτιστικός Ακτιβιστής (1997)
Διοικητής με Αστέρι του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας‎ (2011)[7]
Βραβείο Ζμπίγκνιεφ Τσιμπούλσκι (1978)
Χρυσός Σταυρός της Αξίας (1989)[7]
Χρυσή Πάπια (1990)[7]
Βραβείο Γυναικείου ρόλου Φεστιβάλ Καννών (1990)[7]
Ιστότοπος
www.krystynajanda.pl
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Το 1981, η Γιάντα έπαιξε στη βραβευμένη με Όσκαρ ταινία Μεφίστο. Το 1982, έπαιξε τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα στην ταινία Przesłuchanie (Ανάκριση) του Ρίσαρντ Μπουγκάισκι, η οποία έκανε πρεμιέρα επτά χρόνια αργότερα το 1989, μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Παρά την καθυστερημένη κυκλοφορία της ταινίας, κέρδισε διεθνή αναγνώριση για την ερμηνεία της, συμπεριλαμβανομένης της νίκης του Καλύτερου Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών[8] και στο Φεστιβάλ Πολωνικού Κινηματογράφου το 1990. Το 1993, ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής στο 43ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.[9]

Η Γιάντα είναι επίσης γνωστή για τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στο δεύτερο επεισόδιο της σειράς Dekalog του Κσίστοφ Κιεσλόφσκι.

Ζωή και καριέρα Επεξεργασία

Η Γιάντα γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1952 στο Σταραχοβίτσε της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας. Αποφοίτησε από το Κρατικό Λύκειο Καλών Τεχνών Βόιτσεχ Γκέρσον στη Βαρσοβία (πολωνικά: Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Wojciecha Gersona w Warszawie‎‎),και το 1975 αποφοίτησε από το Κρατικό Κολέγιο Δραματικών Τεχνών της Βαρσοβίας (σήμερα η Εθνική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης «Αλεξάντερ Ζελβερόβιτς» της Βαρσοβίας). Έκανε το ντεμπούτο της στην υποκριτική το 1974 παίζοντας το ρόλο της Μάρια Κουλίγκινα στο έργο του Αντόν Τσέχωφ Τρεις αδερφές, σε σκηνοθεσία Αλεξάντερ Μπαρντίνι και μετάδοση σε παραγωγή του Τηλεοπτικού Θεάτρου. Την ίδια χρονιά, έπαιξε το ρόλο του Mannequin 34 σε ένα γκροτέσκο έργο του δρόμου The Ball of Mannequins του Πολωνού φουτουριστή ποιητή Μπρούνο Γιασιένσκι, σε σκηνοθεσία Γιάνους Βαρμίνσκι. Το 1976, έπαιξε στον ρόλο του Ντόριαν Γκρέι βασισμένο στο Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ του Όσκαρ Ουάιλντ, σε διασκευή του Τζον Όσμπορν και σε σκηνοθεσία Άντζεϊ Γουαπίτσκι στο «Μικρό Θέατρο» της Βαρσοβίας. Τα έτη 1976–1987 εργάστηκε ως ηθοποιός στο Θέατρο Ateneum της Βαρσοβίας.[10][11]

Έκανε το ντεμπούτο της στον κινηματογράφο το 1973, όταν πρωταγωνίστησε στην ιστορική τηλεοπτική σειρά Czarne chmury (Μαύρα σύννεφα), αλλά ένα σημείο καμπής στην υποκριτική της καριέρα ήρθε με τον ρόλο της Αγκνιέσκα (Agnieszka) στο Ο άνθρωπος από μάρμαρο του Άντζεϊ Βάιντα (1976).[12] Έγινε γνωστή για την ερμηνεία δυνατών και αποφασιστικών γυναικείων χαρακτήρων με περίπλοκες προσωπικότητες στους κινηματογραφικούς της ρόλους. Εκτός από το Ο άνθρωπος από μάρμαρο, οι πιο αξιομνημόνευτοι ρόλοι της περιλαμβάνουν χαρακτήρες σε ταινίες που έχουν αναγνωριστεί από τους κριτικούς, όπως Ο άνθρωπος από σίδερο, Ανάκριση και το My Mom's Lovers.[13]

Ξεκίνησε επίσης μια καριέρα ως τραγουδίστρια και έκανε το ντεμπούτο της το 1977 κατά τη διάρκεια του 15ου Εθνικού Φεστιβάλ Πολωνικού Τραγουδιού του Οπόλε, όπου τραγούδησε το τραγούδι Guma do żucia (Μασώμενη τσίχλα) σε στίχους που έγραψε ο Μάρεκ Γκρεχούτα.

 
Κριστίνα Γιάντα από τον καλλιτέχνη Ζμπίγκνιεφ Κρεσοβάτι

Τη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκε σε πολλές ταινίες και θεατρικές παραστάσεις και άρχισε να εργάζεται η ίδια ως σκηνοθέτης κινηματογράφου και θεάτρου. Το 1995 σκηνοθέτησε την ταινία Pestka βασισμένη σε μυθιστόρημα της Άνκα Κοβάλσκα. Κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής της σταδιοδρομίας έχει παίξει πάνω από 60 θεατρικούς ρόλους σε όλα σχεδόν τα μεγάλα θεατρικά είδη, καθώς και εμφανίστηκε σε περίπου 100 ταινίες. Ο ρόλος της στη Μήδεια του Ευριπίδη θεωρείται από τους πιο επιτυχημένους της. Είναι ιδιαίτερα γνωστή για την καλλιτεχνική της συνεργασία με τον διάσημο βραβευμένο με Όσκαρ κινηματογραφιστή Άντζεϊ Βάιντα. Πρωταγωνίστησε σε έξι από τις ταινίες του συνολικά: Ο άνθρωπος από μάρμαρο (1976), Ο άνθρωπος από σίδερο (1981), Χωρίς αναισθητικό (1978), Ο μαέστρος (1980), Αλληλεγγύη, Αλληλεγγύη..., Άνθρωπος της Ελπίδας (2005) και Γλυκειά έξαψη (2009).

Κατά τη διάρκεια της καριέρας της, έχει λάβει πολλά βραβεία κύρους, όπως το Βραβείο Κορυφαίου Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Καννών του 1990,[8] το Αργυρό Κέλυφος Α΄ Γυναικείου Ρόλου στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σαν Σεμπαστιάν για τον ρόλο της στην ταινία του Βαλντέμαρ Κσίστεκ Zwolnienie z życia,[14] το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μόντρεαλ το 1987 για τον ρόλο στην ταινία Laputa της Χέλμα Ζάντερς-Μπραμς,[15] το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βελιγραδίου για την ταινία Ανάκριση,[16] το Βραβείο Ζμπίγκνιεφ Τσιμπούλσκι για την Καλύτερη Νεαρή Πολωνή Ηθοποιό, καθώς και 4 βραβεία Χρυσής Πάπιας. Θεωρείται ευρέως ως μια από τις μεγαλύτερες ηθοποιούς στην ιστορία του πολωνικού κινηματογράφου και επιλέχθηκε σε μια έρευνα του περιοδικού Polityka το 1998 μεταξύ των σπουδαιότερων ηθοποιών του 20ου αιώνα.[17]

Το 2005, ίδρυσε το δικό της ιδιωτικό Θέατρο Polonia στη Βαρσοβία.[18] Είναι επίσης ιδρύτρια και επικεφαλής του Πολιτιστικού Ιδρύματος Κριστίνα Γιάντα. Το 2010, το ίδρυμά της άνοιξε ένα άλλο θέατρο στη Βαρσοβία, το Och-Teatr στην περιοχή Οχότα.[19] Έχει επίσης εργαστεί ως αρθρογράφος σε διάφορα περιοδικά όπως το Poradnik domowy, το Pani και το Uroda. Είναι επίσης μέλος του εποπτικού συμβουλίου του Fundacja Okularnicy, το οποίο είναι ένα ίδρυμα αφιερωμένο στην προώθηση και τη διάδοση της ποιητικής κληρονομιάς της Αγκνιέσκα Οσιέτσκα.

Το 2019, έλαβε το Ειδικό Βραβείο Υποκριτικής του Παγκόσμιου Κινηματογράφου Δραματικής Επιτροπής για τον ρόλο της στην ταινία του Γιάτσεκ Μπόρτσουχ Słodki koniec dnia στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς 2019.[20][21]

Εκστρατείες για τη δημόσια υγεία Επεξεργασία

Στις 30 Δεκεμβρίου 2020, αφού ανέφερε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι εμβολιάστηκε εκτός σειράς κατά του COVID-19 στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, έγινε το κεντρικό πρόσωπο του λεγόμενου σκανδάλου των εμβολίων (στα πολωνικά: afera szczepionkowa).[22][23][24]

Το 2022, συμμετείχε σε πανευρωπαϊκή εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την κατάθλιψη.[25]

Προσωπική ζωή Επεξεργασία

Την περίοδο 1974-1979 ήταν παντρεμένη με τον επίσης ηθοποιό Άντζεϊ Σεβέριν. Το 1981, παντρεύτηκε ξανά, τον Έντβαρντ Κουοσίνσκι, ο οποίος πέθανε στις 5 Ιανουαρίου 2008. Έχει τρία παιδιά: μία κόρη, την Μάρια Σεβέριν και δύο γιους, τους Άνταμ και Γέντζεϊ Κουοσίνσκι. Η Γιάντα είναι Λουθηρανή. Αυτή τη στιγμή ζει στο Μιλανούβεκ κοντά στη Βαρσοβία.

Φιλμογραφία Επεξεργασία

Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη!

Τιμές και βραβεία Επεξεργασία

 
Το αστέρι της Κριστίνα Γιάντα στον Περίπατο της Φήμης του Λοτζ, στην οδό Πιοτρκόφσκα

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 3916748.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 filmportal.de. daeb7eb6b512432d84a7ac12994d00a4. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. janda-krystyna.
  5. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 13  Δεκεμβρίου 2014.
  6. ↑ 6,0 6,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/37633. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Ανακτήθηκε στις 10  Ιανουαρίου 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 «Festival de Cannes: Interrogation». festival-cannes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2009. 
  9. ↑ «Berlinale: 1993 Juries». berlinale.de. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2011. 
  10. ↑ «Krystyna Janda». https://culture.pl/en/artist/krystyna-janda. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  11. ↑ «Krystyna Janda». https://www.filmweb.pl/person/Krystyna.Janda. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  12. ↑ «Wykuwanie "Człowieka z marmuru". Rozmowa z Krystyną». https://wyborcza.pl/alehistoria/1,121681,20571551,wykuwanie-czlowieka-z-marmuru-rozmowa-z-krystyna-janda.html. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  13. ↑ «Krystyna Janda CV English». https://krystynajanda.pl/dorobek/cv-english/. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  14. ↑ «40 edition 1992 Awards». https://www.sansebastianfestival.com/1992/awards_and_jury_members/awards/1/87/in. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  15. ↑ «AWARDS OF THE MONTREAL WORLD FILM FESTIVAL - 1986». https://www.ffm-montreal.org/en/awards/31-awards-of-the-montreal-world-film-festival-1986.html. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  16. ↑ «Interrogation». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-01-17. https://web.archive.org/web/20180117012205/https://www.zebrafilm.pl/en/films/288-interrogation. Ανακτήθηκε στις 2018-01-16. 
  17. ↑ «KRYSTYNA JANDA - WOMAN OF IRON». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-02-02. https://web.archive.org/web/20190202042425/http://en.pisf.pl/news/krystyna-janda-woman-of-iron. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  18. ↑ «Teatr Polonia». https://teatrpolonia.pl/. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  19. ↑ «Och-Teatr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-08-09. https://web.archive.org/web/20170809212022/http://ochteatr.com.pl/pl/press/pl/teatr/historia. Ανακτήθηκε στις 2018-01-15. 
  20. ↑ «2019 SUNDANCE FILM FESTIVAL AWARDS ANNOUNCED». https://www.sundance.org/blogs/news/2019-sundance-film-festival-awards-announced. Ανακτήθηκε στις 2019-02-03. 
  21. ↑ «Well done, Ma'am! Dame of Polish cinema gets best actress award at Sundance». https://www.thefirstnews.com/article/well-done-maam-dame-of-polish-cinema-gets-best-actress-award-at-sundance-4543. Ανακτήθηκε στις 2019-09-21. 
  22. ↑ «Afera szczepionkowa: wszystkie wersje wydarzeń wg Krystyny Jandy». https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/krystyna-janda-i-wszystkie-wersje-wydarzen-w-aferze-szczepionkowej/n4fw74q. Ανακτήθηκε στις 17 January 2021. 
  23. ↑ «Szczepienia gwiazd. Ujawniono treść e-maila, którego miała rozsyłać fundacja Krystyny Jandy». https://www.bankier.pl/wiadomosc/Szczepienia-gwiazd-Ujawniono-tresc-e-maila-ktorego-miala-rozsylac-fundacja-Krystyny-Jandy-8030620.html. Ανακτήθηκε στις 17 January 2021. 
  24. ↑ «Krystyna Janda przeprasza rektora WUM. "Wprowadziłam w błąd opinię publiczną"». https://wiadomosci.onet.pl/kraj/afera-szczepionkowa-krystyna-janda-przepraszam-rektora-wum/s5k6b8j. Ανακτήθηκε στις 17 January 2021. 
  25. ↑ «Depression can be treated - Cultureforhealth.eu». www.cultureforhealth.eu/ (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κριστίνα_Γιάντα&oldid=10142914"