Κριόλο

Κρεολοί (ισπ.: criollos, [ενικός criοllo], πορτ.: crioulos [ενικός crioulo]) ονομάζονταν τα μέλη της αριστοκρατίας της Λατινικής Αμερικής, κατά τα χρόνια της ισπανικής κυριαρχίας. Γενικότερα, κρεολοί αποκαλούνταν οι Ισπανοί που είχαν γεννηθεί στη Λατινική Αμερική, δηλαδή οι λευκοί κάτοικοι της ηπείρου.

Σήμερα ο όρος κρεολός αναφέρεται σε διάφορες εθνικές ομάδες, άσχετων με τους Ισπανούς κονκισταδόρες και τους απογόνους τους, όπως οι κρεολοί της Αλάσκα και οι κρεολοί της Σιέρα Λεόνε.

Ετυμολογία

Τόσο ο ισπανικός όρος criοllo, όσο και ο πορτογαλικός crioulo προέρχονται από το κοινό στις δύο γλώσσες ρήμα criar, που σημαίνει "ανατρέφω" ή "μεγαλώνω". Η λέξη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 15ο αιώνα από τους Πορτογάλους αποίκους της Δυτικής Αφρικής, ως χαρακτηρισμός των μιγάδων ή όσων δεν είχαν γεννηθεί στη χώρα καταγωγής τους.

Κοινωνική και οικονομική θέση

Στην κοινωνική πυραμίδα, οι κρεολοί βρίσκονταν ανάμεσα στους πενινσουλάρες (Ισπανούς γεννημένους στην Ευρώπη) και τους μιγάδες και μη λευκούς, την πλειονότητα του πληθυσμού της Νότιας Αμερικής, που όμως ήταν υπόδουλοι και ζούσαν μέσα στην ανέχεια.

Γενικά, οι κρεολοί ήταν πλούσιοι γαιοκτήμονες, κάτοχοι μεγάλων χασιέντα (κτημάτων), όπου εργάζονταν πολλοί δούλοι. Οι γιοι τους σπούδαζαν στην Ευρώπη και οι οικογένειές τους κατοικούσαν στις ωραιότερες συνοικίες του Καράκας, της Λίμα και του Μπουένος Άιρες.

Πολιτική εξουσία και σύγκρουση με τους Ισπανούς

Σχέδια κρεολών της Λατινικής Αμερικής, 16ος αιώνας

Παρ' όλη την οικονομική τους δύναμη, οι κρεολοί δεν είχαν στα χέρια τους την πολιτική εξουσία, η οποία ασκούνταν από τους πενινσουλάρες, κατόχους όλων των διοικητικών, στρατιωτικών και θρησκευτικών θέσεων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την υπεροψία των πενινσουλάρες, έτρεφε για αιώνες την οργή της αφρόκρεμας που είχε γεννηθεί στη Λατινική Αμερική. Κατά τον 19ο αιώνα, οι νέοι κρεολοί, εμπνεόμενοι από την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση, βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα για ανεξαρτησία από την Ισπανία.

Ωστόσο η απελευθέρωση δεν επέφερε τη χαλάρωση των αυστηρών ταξικών διακρίσεων του νοτιοαμερικανικού κόσμου. Υπήρχε ακόμη το τεράστιο χάσμα μεταξύ των πλούσιων κρεολών, οι οποίοι απλώς αντικατέστησαν τους Ισπανούς στην κορυφή της κοινωνίας, και των φτωχών μαζών, όπως και προγενέστερα.

Πηγές

• Time-Life Παγκόσμια Ιστορία, Τόμος 16, Εκδόσεις Κ. Καπόπουλος