Συντεταγμένες: 35°31′2.248″N 24°1′10.146″E / 35.51729111°N 24.01948500°E / 35.51729111; 24.01948500 Η Κυδωνία ήταν σημαντική αρχαία πόλη-κράτος στην Βόρειοδυτική ακτή της Κρήτης, στο σημείο όπου σήμερα είναι κτισμένη η πόλη των Χανίων. Κατά τον θρύλο, η Κυδωνία ιδρύθηκε από τον Βασιλιά Κύδωνα, γιο του Ερμή[1] ή του Απόλλωνα[2] και της Ακακαλλίδας, κόρης του Βασιλιά Μίνωα. Σύμφωνα με τον Παυσανία[3] ήταν γιος του Τεγεάτη . Το Κύδων μπορεί να προέρχεται είτε από το ουσιαστικό κῦδος(=δόξα) είτε από το ρήμα κυδάνω(=καυχιέμαι). Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι η πόλη ιδρύθηκε από το Μίνωα .[4]

Προϊστορική περίοδος Επεξεργασία

Το όνομα της πόλης αναφέρεται  σε πινακίδες Γραμμικής Β από την Κνωσό (ku-do-ni-ja). Στο λόφο Καστέλλι, που είναι το φρούριο του λιμανιού των Χανίων, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν ανακαλύψει όστρακα, που χρονολογούνται στη Νεολιθική εποχή. Ελάχιστα ευρήματα όπως τοίχοι και δάπεδα επιβεβαιώνουν ότι η συστηματική κατοίκιση του λόφου ξεκίνησε κατά την ΠΜ ΙΙ περίοδο. Μία μινωική οικία (οικία Ι) με το χαρακτηριστικό διάδρομο εντοπίστηκε. Καταστράφηκε κατά τη ΥΜ ΙΒ περίοδο. Οι οικίες της ΥΜ ΙΙΙΑ φάσης ανήκαν σε ανακτορικό οικισμό, που έπαψε να υπάρχει κατά την ΥΜ ΙΙΙ. Η πόλη εκτεινόταν πέρα από το λόφο του Καστελλίου, όπως αποκάλυψαν οι ανασκαφές στην οδό Δασκαλογιάννη, όπου αποκαλύφθηκε ένα ΥΜ ΙΒ άδυτο ή  “δεξαμενή καθαρμών’’.

Η ανακάλυψη ενός corpus πινακίδων Γραμμικής Α και Γραμμικής Β αποδεικνύει την ύπαρξη αρχειοθήκης. Επιπλέον οι αρχαιολόγοι έχουν αναγνωρίσει την ύπαρξη ενός τοπικού εργαστηρίου κεραμεικής, που δραστηριοποιήθηκε κατά την ΥΜ ΙΙΙ.[5] [6]

Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδοι Επεξεργασία

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Όμηρος κάνει λόγο για Κύδωνες (φυλή) και όχι Κυδωνιάτες, που κατοικούν στις όχθες του Ιάρδανου (Κερίτης ή Κλαδισός) ποταμού.[7] Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι η πόλη ιδρύθηκε από Σαμίους, οι οποίοι αργότερα νικήθηκαν και υποδουλώθηκαν από ένα συνασπισμό Αιγινητών και Κρητών.[8]  Και η Αίγινα έστειλε αποίκους στην  κρητική πόλη.[9] Εξαιτίας αυτών των επαφών η Κυδωνία σε πρώιμη φάση  έβγαλε νόμισμα που ομοιάζει με αυτό του προαναφερόμενου νησιού.[10] Τα αρχαιολογικά στοιχεία από αυτές τις περιόδους είναι περιορισμένα.

Κλασική και ελληνιστική περίοδος Επεξεργασία

 
Οβολός Κυδωνίας με απεικόνιση μαινάδος, 320-270 π.Χ.

Το 429 π.Χ. κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου η Κυδωνία δέχθηκε επίθεση από τους Αθηναίους εξαιτίας των κατηγοριών του Νικία από τη Γόρτυνα για φιλοσπαρτιατική  στάση.[11] Το 343 π.Χ. η πόλη πολιορκήθηκε από τον Φάλαικο και το μισθοφορικό στρατό του, έπειτα από την αποτυχία του στη Λύττο. Σκοτώθηκε όμως όταν ένας κεραυνός έπεσε πάνω στις πολιορκητικές μηχανές του.[12]

Κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους η Κυδωνία πήρε μέρος στους πολέμους που ξέσπασαν ανάμεσα στις πόλεις της Κρήτης.[13] Κατά το τέλος του 3ου αι. π.Χ. συνάπτει συνθήκη ειρήνης με την Απτέρα. Το 220/219 π.Χ. και οι δύο πόλεις εντάσσονται στο Κοινό των Ορείων (στο οποίο ήταν μέλος και η Πολυρρηνία) και ακυρώνουν τη συμμαχία με την Κνωσό. Η επιθετική πολιτική οδήγησε στην κατάληψη της Φαλάσαρνας (187 π.Χ.) και 17 χρόνια αργότερα σε αυτήν της Απολλωνίας, μία πράξη που κατακρίθηκε από τον Πολύβιο επειδή οι δύο πόλεις ήταν σύμμαχες.[14]

Το 66 π.Χ. μετά την αποτυχημένη προσπάθεια του Marcus Antonius, οι Ρωμαίοι με στρατηγό τον  Quintus Caecilius Metellus εισβάλλουν στην Κρήτη. Ο Κρης στρατηγός Λασθένης τους αντιμετώπισε στη μάχη της Κυδωνίας, όπου έχασε και υποχώρησε. Το αποτέλεσμα ανάγκασε τον έτερο στρατηγό Πανάρη να συνθηκολογήσει και να τους παραδώσει την πόλη χωρίς αντίσταση.[15]

Τα νομίσματα της πόλης-κράτους απεικονίζουν τον Κύδωνα είτε ως βρέφος να θηλάζει έναν θηλυκό Κρητικό Ιχνηλάτη είτε ως τοξότη να βάζει χορδή στο τόξο του συνοδευόμενος από το σκύλο του.[16]

Η βάση του ελληνιστικού τείχους είναι ορατή κάτω από το βυζαντινό τείχος στο λόφο Καστέλλι. Σωστικές ανασκαφές έχουν ανακαλύψει ελληνιστικές εγκαταστάσεις κάτω από κτίρια της σύγχρονης πόλης.[17]

Ρωμαϊκή, Υστερορωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδοι Επεξεργασία

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο (31 π.Χ.) ο Αύγουστος έδωσε στην Κυδωνία καθστώς ελευθερίας για τη βοήθεια που του πρόσφερε.[18] Οι κάτοικοι της Κυδωνίας αναφέρονται στο δωδέκατο βιβλίο της Αινειάδας, όπου οι εξαιρετικές ικανότητες τους στην τοξοβολία χρησιμοποιούνται σε μία εκτεταμένη Βιργιλική παραβολή περιγράφοντας την κάθοδο του Θυμού στην Γιουτούρνα.

Το 365 η πόλη πρέπει να συγκλονίστηκε από το σεισμό που ισοπέδωσε κάποιες κρητικές πόλεις.

Η Επισκοπή της Κυδωνίας αναφέρεται σε εκκλησιαστικά έγγραφα με πρωιμότερο αυτό του 381 που αναφέρει ότι ο επίσκοπος Κυδωνίας Κυδώνιος πήρε μέρος στη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο.[19]

Η πρώτη βυζαντινή περίοδος της Κυδωνίας κλείνει με την αραβική κατάκτηση του 828. Μετά τη βυζαντινή επανάκτηση του 961 η Επισκοπή μεταφέρεται εκτός πόλεως στο κοντά στην Αγιά.[20]

Η ευημερία της πόλης κατά την  υστερορωμαϊκή περίοδο απεικονίζεται στα μωσαϊκά οικιών που βρέθηκαν στη Στοά Βαρδινογιάννη. Ρωμαϊκά εργαστήρια έχουν βρεθεί σε κάποια σημεία της σύγχρονης πόλης.[21] Υλικό από την οικιστική αρχιτεκτονική της  αρχαίας πόλης χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του βυζαντινού τείχους στο λόφο Καστέλλι.[22]

Αλλαγή ονόματος και διατήρηση Επεξεργασία

Είναι ασαφές πότε το τοπωνύμιο Κυδωνία σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Οι μελετητές προτείνουν ότι το όνομα άλλαξε από τους Άραβες (Σαρακηνούς), που ονόμασαν την πόλη  Al-hanim (χάνι). Το όνομα όμως μπορεί να προέρχεται από ένα προάστιο της Κυδωνίας την Αλχανία κώμη, όπου λατρευόταν ο θεός Βέλχανος.[23] Άλλη θεωρία προβάλλει το τοπωνύμιο Λαχανιάς ως παράγωγο της σύγχρονης ονομασίας. Κατά την έναρξη της Ενετικής κυριαρχίας η Κυδωνία αναφέρεται ως Canea.

Η ονομασία διατηρείται στην Ι. Μ. Κυδωνίας και Αποκορώνου που ιδρύθηκε το 1962.[24]

Ευρήματα από τις σύγχρονες αρχαιολογικές ανασκαφές εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.[25]

Τοποθεσία Επεξεργασία

Οι αρχαίοι συγγραφείς έγραψαν για τη θέση της πόλης στη δυτική πλευρά του νησιού απέναντι από την Πελοπόννησο.[26] [27]Ο Στράβων υπολόγισε την απόστασή της από άλλες κρητικές πόλεις.[28] Η ακριβής τοποθεσία της Κυδωνίας προσδιορίστηκε από τον Ρόμπερτ Πάσλεϊ (Robert Pashley)[29] ο οποίος, βασιζόμενος αποκλειστικά σε αρχαία ιστορικά κείμενα και χωρίς κάποια αρχαιολογική αποκάλυψη[30], τοποθέτησε την πόλη στην περιοχή του σημερινού λιμανιού και του λόφου Καστέλλι. Και ο John Pendlebury ταύτισε τα Χανιά με την αρχαία Κυδωνία.[31]

Νεκρόπολη Επεξεργασία

Εξαιτίας του ότι η Κυδωνία ήταν κατοικημένη για αιώνες, η νεκρόπολή της είναι εκτεταμένη και διαθέτει νεκροταφεία από όλες τις περιόδους. Βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη. Τύποι τάφων που έχουν ανακαλυφθεί είναι: θαλαμωτοί, κιβωτιόσχημοι και τάφοι με loculi.[32]

Διάσημοι Κυδωνιάτες υπήρξαν οι γλύπτες του 5ου αιώνα π.Χ Αριστοκλής και Κρησίλας.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

Βιβλιογραφία
Παραπομπές
  1. Απόλλων Ρόδιος 4.1492
  2. Στέφανος Βυζάντιος Κυδωνία
  3. Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις 8.53
  4. Διοδώρου Σικελιώτου Ιστορική Βιβλιοθήκη 5.78
  5. The Greek-Swedish excavations at the Agia Aikaterini square, Kastelli, Khania, 1970-1987 and 2001 vol. 1,2,3 ed. by Erik Hallager and Birgitta P. Hallager.(2003)
  6. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Ο νομός Χανίων μέσα από τα μνημεία του (1997)
  7. Ομήρου Οδύσσεια 3.276
  8. Ηροδότου Ιστορίαι 3.44 & 3.59
  9. Στράβωνος Γεωγραφικά 8.6
  10. «2 Coins whose Context is Kydonia». 
  11. Θουκυδίδου Ιστορία 2.85
  12. Διοδώρου Σικελιώτου Ιστορική Βιβλιοθήκη 16.63
  13. Angelos Chaniotis, Die Verträge zwischen kretischen Poleis in der hellenistischen Zeit (1996)
  14. Πολυβίου Ιστορίαι 28.14
  15. Αππιανός Sic 2
  16. «2 Coins whose Context is Kydonia». 
  17. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Χανιά (Κυδωνία) Περιήγηση σε χώρους αρχαίας μνήμης (2009)
  18. Δίων Κάσσιος 50.2
  19. «Ιερά Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου». [νεκρός σύνδεσμος]
  20. Μιχάλης Ανδριανάκης & Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Η παλιά πόλη των Χανίων. Ιστορική επισκόπηση, τα μνημεία, το αρχαιολογικό μουσείο. (1997)
  21. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Χανιά (Κυδωνία) Περιήγηση σε χώρους αρχαίας μνήμης (2009)
  22. Μιχάλης Ανδριανάκης & Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Η παλιά πόλη των Χανίων. Ιστορική επισκόπηση, τα μνημεία, το αρχαιολογικό μουσείο. (1997)
  23. Νικόλαος Πλάτων, Κρητικά Χρονικά Α 1947
  24. ««Ιερά Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου»». [νεκρός σύνδεσμος]
  25. «Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2016. 
  26. Διοδώρου Σικελιώτου Ιστορική Βιβλιοθήκη 5.17
  27. Στράβωνος Γεωγραφικά 10.4
  28. Στράβωνος Γεωγραφικά 10.4.13
  29. Pashley, 1837
  30. Hogan, 2008
  31. J.D.S Pendlebury, The Archaeology of Crete: An introduction (1939)
  32. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Χανιά (Κυδωνία) Περιήγηση σε χώρους αρχαίας μνήμης (2009)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία