Μήκος δεσμού, στη μοριακή γεωμετρία, είναι η μέση απόσταση μεταξύ δύο συνδεμένων ατόμων σε ένα μόριο. Είναι μια μεταβιβάσιμη ιδιότητα ενός χημικού δεσμού ανάμεσα σε άτομα σταθερών τύπων, σχετικά ανεξάρτητη από το υπόλοιπο μόριο.

Εξηγήσεις

Επεξεργασία

Το μήκος δεσμού είναι σχετικό με την τάξη του χημικού δεσμού, εφόσον όσο πιο πολλά ηλεκτρόνια παίρνουν μέρος στο σχηματισμό του δεσμού, τόσο περισσότερο βραχύς είναι ο δεσμός. Το μήκος δεσμού επίσης είναι αντιστρόφως ανάλογο με την ισχύ του δεσμού και την ενέργεια διάσπασης του δεσμού, καθώς, όταν οι υπόλοιποι παράγοντες είναι ίσοι, ένας ισχυρότερος δεσμός είναι και βραχύτερος. Σε ένα δεσμό μεταξύ δυο ίδιων ατόμων, το μισό του μήκους δεσμού είναι ίσο με την ομοιοπολική ακτίνα.

Τα μήκη δεσμών μετριούνται στη στερεή φάση με μέσα όπως η διάθλαση ακτίνων Χ ή κατά προσέγγιση στην αέρια φάση με φασματοσκοπία μικροκυμάτων. Ένα σύνολο δύο ατόμων που μοιράζονται ένα χημικό δεσμό είναι μοναδικό «πηγαίνοντας» από το ένα μόριο σε ένα άλλο. Για παράδειγμα, ο δεσμός άνθρακα - υδρογόνου στο μεθάνιο είναι διαφορετικός από το δεσμό άνθρακα - υδρογόνου στο χλωρομεθάνιο. Είναι ωστόσο πιθανό να γίνουν κάποιες γενικεύεσεις όταν η γενική δομή είναι η ίδια.

Μήκη δεσμών άνθρακα με διάφορα χημικά στοιχεία

Επεξεργασία

Ένας πίνακας με πειραματικούς απλούς χημικούς δεσμούς[1] του άνθρακα με άλλα χημικά στοχεία δίνεται παρακάτω. Τα μήκη δεσμού εκφράζονται σε πικόμετρα. Κατά προσέγγιση το μήκος δεσμού ισούται με το άθροισμα των ομοιοπολικών ακτίνων των ατόμων που σχηματίζουν το χημικό δεσμό[2]. Ως μια γενική τάση, τα μήκη δεσμών μειώνονται κατά μήκος μιας περιόδου του περιοδικού πίνακα των χημικών στοιχείων, ενώ αυξάνονται προς τα κάτω σε μια ομάδα του. Αυτή η τάση είναι ταυτόσημη με την αντίστοιχη των ατομικών ακτίνων.

Μήκος δεσμού του άνθρακα με άλλα χημικά στοιχεία[1]
Συνδεμένο χημικό στοιχείο Μήκος δεσμού (pm) Ομάδα
H 106 - 112 -
Be 193 Αλκαλικές γαίες
Mg 207 Αλκαλικές γαίες
B 156 Ομάδα του βορίου
Al 224 Ομάδα του βορίου
In 216 Ομάδα του βορίου
C 120 - 154 Ομάδα του άνθρακα
Si 186 Ομάδα του άνθρακα
Sn 214 Ομάδα του άνθρακα
Pb 229 Ομάδα του άνθρακα
N 147 - 210 Πνικτογόνα
P 187 Πνικτογόνα
As 198 Πνικτογόνα
Sb 220 Πνικτογόνα
Bi 230 Πνικτογόνα
O 143 - 215 Χαλκογόνα
S 181 - 255 Χαλκογόνα
Cr 192 Ομάδα του χρωμίου
Se 198 - 271 Χαλκογόνα
Te 205 Χαλκογόνα
Mo 208 Ομάδα του χρωμίου
W 206 Ομάδα του χρωμίου
F 134 Αλογόνα
Cl 176 Αλογόνα
Br 193 Αλογόνα
I 213 Αλογόνα

Μήκη δεσμών σε οργανικές ενώσεις

Επεξεργασία

Το πραγματικό μήκος δεσμού ανάμεσα σε δυο άτομα σε ένα μόριο εξαρτάται από τέτοιες παραμέτρους όπως ο υβριδισμός των τροχιακών, καθώς και την ηλεκτρονιακή και τη στερεοχημική φύση των υποκαταστατών. Ο δεσμός άνθρακα - άνθρακα στο διαμάντι είναι 154 pm, που είναι επίσης το μεγαλύτερο μήκος δεσμού που υπάρχει για κανονικούς ομοιοπολικούς δεσμούς άνθρακα - άνθρακα.

Ασυνήθιστα μήκη δεσμών, όμως, υπάρχουν. Στο τρικυκλοβουταβενζόλιο, αναφέρθηκε ένα μήκος δεσμού των 160 pm. Ένα άλλο ρεκόρ κατέχει ένα άλλο κυκλοβουταβενζόλιο, με μήκος δεσμού 174 pm, με βάση μέτρηση με κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ[3]. Σε αυτόν τον τύπο ενώσεων ο κυκλοβουτανικός δακτύλιος υποχρεώνει σε γωνίες περίπου 90° μεταξύ των ατόμων άνθρακα που συνδέονται με το βενζολικό δακτύλιο, που κανονικά έχουν γωνίες των 120°.

 
Κυκλοβουταβενζόλιο με το ασυνήθιστο μἠκος δεσμού (σε κόκκινο) των 174 pm

Αναφορές και σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Handbook of Chemistry & Physics (65th ed.). CRC Press. ISBN 0-8493-0465-2.
  2. Οι ομοιπολικές ακτίνες δίνονται συνήθως στα λήμματα των χημικών στοιχείων.
  3. Fumio Toda (April 2000). "Naphthocyclobutenes and Benzodicyclobutadienes: Synthesis in the Solid State and Anomalies in the Bond Lengths". European Journal of Organic Chemistry 2000 (8): 1377–1386. doi:10.1002/(SICI)1099-0690(200004)2000:8<1377::AID-EJOC1377>3.0.CO;2-I.