Μετοχή (γραμματική)

Η μετοχή είναι ρηματικός τύπος που φανερώνει χρόνο και διάθεση. Η μετοχή της παθητικής φωνής μοιάζει με όνομα Επίθετο αφού έχει γένη και κλίνεται.

Η μετοχή λοιπόν είναι κατά ένα μέρος ρήμα (χρόνος, διάθεση) και κατά ένα μέρος όνομα (γένος, κλίση), δηλαδή μετέχει και στα δύο είδη του λόγου.

Η ενεργητική μετοχή φανερώνει τον τρόπο που εκδηλώνεται η ενέργεια του ρήματος, και είναι άκλιτη. Έχει κατάληξη -οντας (π.χ. τρέχοντας) ή -ώντας (π.χ. τραβώντας).

Στα αρχαία ελληνικά και στην καθαρεύουσα, χρησιμοποιήθηκε αλλιώς την ενεργητική μετοχή, και φανέρωσε μια συνεχής πράξη, δηλαδή, ότι εκείνος που πράττει το ρήμα ήταν χαρακτηριζόμενος από το να πράττει το ρήμα συνεχώς. Αυτή η μορφή ενεργητικής μετοχής κλινόταν. Τώρα κάπως επιζεί ως είδος επιθέτου, κανονικά τελειώνοντας σε «-ων», «-ούσα» και «-ον» για αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο αντίστοιχα, και κλίνοντας όπως στα αρχαία.

• π.χ., η καθαρεύουσα γλώσσα = η γλώσσα που καθαρεύει (επίσημη μορφή του «καθαρίζει»)
• ο τρέχων άνδρας = ο άνδρας που τρέχει
• τον τραγουδόντα σκύλο = τον σκύλο που τραγουδάει
• ενός ενδιαφέροντος ανθρώπου = ενός ανθρώπου που ενδιαφέρει
• τα ακούοντα παιδιά = τα παιδιά που ακούν
• οι ακολουθώντες μαθητές = οι μαθητές που ακολουθούν

Η παθητική μετοχή φανερώνει ότι η ενέργεια του ρήματος έχει επηρεάσει το υποκείμενο σε παρελθόντα χρόνο, και είναι κλιτή με τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο) και δύο αριθμούς (ενικό, πληθυντικό). Έχει κατάληξη (για το αρσενικό γένος):

• συνήθως, -μένος, π.χ. φοβισμένος, κοιμισμένος.
• αν είναι προπαροξύτονη, -όμενος, π.χ. ερχόμενος. Ειδικά οι μετοχές που προέρχονται από ρήματα δεύτερης συζυγίας καταλήγουν σε -ώμενος, π.χ. περισπώμενος.
• αν είναι παροξύτονη, -ωμένος, π.χ. αγχωμένος.

Ορισμένες μετοχές, με την συχνή χρήση, μετατρέπονται σε ουσιαστικά, π.χ. η Οικουμένη (ήταν αρχικά η Οικουμένη Γη). Hello