Βικιπαίδεια

Μπλόκο της Κοκκινιάς

To μπλόκο της Κοκκινιάς έλαβε χώρα στις 17 Αυγούστου 1944 στην Κοκκινιά, από τις δυνάμεις κατοχής σε συνεργασία με το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Ειδικής Ασφάλειας.

Μπλόκο της Κοκκινιάς
Μέρος της Εθνικής Αντίστασης
Χρονολογία17 Αυγούστου 1944
ΤόποςΚοκκινιά
37°58′01″N 23°38′39″E / 37.9669575°N 23.6442832°E / 37.9669575; 23.6442832
Έκβαση
  • Νίκη των δυνάμεων κατοχής
  • Μαζικές συλλήψεις πολιτών
  • Εκτελέσεις μαχητών της ΟΠΛΑ και του ΕΛΑΣ
Αντιμαχόμενοι
  • ΟΠΛΑ Κοκκινιάς
  • Κάτοικοι
  • Γερμανοί οπλίτες της 11ης Αεροπορικής Μεραρχίας Εδάφους
  • Γερμανική μηχανοκίνητη διμοιρία
  • 1ο Σύνταγμα Ευζώνων
    • Ηγετικά πρόσωπα
    Απώλειες
    104-200 νεκροί,
    3.000 αιχμάλωτοι[1]
    1 Γερμανός αξιωματικός και μερικοί εύζωνες τραυματίες

    Αποτελεί το μπλόκο με τις μεγαλύτερες ανθρώπινες απώλειες στην Αθήνα κατά το οποίο διεξήχθησαν εκατοντάδες ομαδικές εκτελέσεις, συνελήφθησαν 3.000 άνθρωποι ως όμηροι και σημειώθηκαν εκτεταμένοι εμπρησμοί σπιτιών.

    Οι ταγματασφαλίτες που πρωταγωνίστησαν στις εκτελέσεις αθωώθηκαν μεταπολεμικά στο πλαίσιο του μετεμφυλιακού κράτους. Στη δημόσια μνήμη, από την δεκαετία του 50 τιμούνταν οι εκτελεσθέντες από τοπικές οργανώσεις. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, η διεξαγωγή του μνημοσύνου απέκτησε αντικομμουνιστικό χαρακτήρα, κατά την οποία κατηγορούνταν οι εαμικές δυνάμεις, και συγκεκριμένα η ΟΠΛΑ, για την διεξαγωγή του Μπλόκου ενώ παράλληλα υπερασπιζόταν η δράση των ταγμάτων ασφαλείας.

    Τα γεγονότα σημάδεψαν την συλλογική μνήμη της πόλης και θεωρούνται τραγωδία για τη Νίκαια.[2]

    ΙστορικόΕπεξεργασία

    Στις 15 και 16 Αυγούστου, έλαβαν χώρα συμπλοκές ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και την Ελληνική αστυνομία σε συνεργασία με την Ειδική Ασφάλεια Πειραιά, στην συνοικία «Κιλικιανά» και στα Μανιάτικα.[3] Στις 2:30 το πρωί της 17ης Αυγούστου, οχήματα που μετέφεραν το πρώτο τάγμα του πρώτου Συντάγματος ευζώνων, Γερμανούς οπλίτες της 11ης αεροπορικής μεραρχίας εδάφους, και μέλη γερμανικής μηχανοκίνητης διμοιρίας, περικύκλωσαν την Κοκκινιά.[4]

    Το μπλόκοΕπεξεργασία

    Τις πρώτες πρωινές ώρες, οι ταγματασφαλίτες απαίτησαν από τους άνδρες, ηλικίας 14 έως 60 ετών, να συγκεντρωθούν στην Πλατεία Οσίας Ξένης.[4] Ο ΕΛΑΣ δεν κινητοποιήθηκε καθώς όλες οι είσοδοι της Κοκκινιάς ήταν μπλοκαρισμένες.[4] Ύστερα, καταδότες -ένας εκ των οποίων πρώην μέλος της ΟΠΛΑ- υπέδειξαν στις δυνάμεις κατοχής τα ηγετικά στελέχη των εαμικών οργανώσεων.[4] Κατά τη διάρκεια του Μπλόκου, έλαβε χώρα συμπλοκή στην οποία τραυματίστηκε ένας Γερμανός αξιωματικός και ορισμένοι ταγματασφαλίτες, με αποτέλεσμα τη σύλληψη και δεκάδων άλλων πολιτών.[5] Μετά από τη σύλληψη τους και τον σκληρό βασανισμό τους, μεταφέρθηκαν στο υφαντήριο πίσω από την πλατεία όπου εκτελέστηκαν 78 άτομα[4]. Συνολικά, οι νεκροί του μπλόκου κυμαίνονται από 104 έως 200.[6]

    Ύστερα, οι κατοχικές δυνάμεις αποχώρησαν συλλαμβάνοντας 3000 ομήρους[7] οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου,[5] ενώ ορισμένοι οδηγήθηκαν στην Γερμανία για καταναγκαστική εργασία.[8]

    ΔίκηΕπεξεργασία

    Μετά την απελευθέρωση, η ηγεσία των Ταγμάτων Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων του διοικητή του 1ου ευζωνικού τάγματος, Ιωάννη Πλυντζανόπουλου, και των σημαντικότερων συνεργατών του, δικάστηκε για συμμετοχή σε περίπου 30 μπλόκα.[9]

    Από τις πρώτες μέρες της διαδικασίας, οι δημοκρατικές εφημερίδες της εποχής, όπως η Ελευθερία, επισήμαναν την παρουσία «οπαδών της δεξιάς» στο ακροατήριο και το φόβο που είχαν ορισμένοι μάρτυρες κατηγορίας, όπως στρατιώτες ,οι οποίοι κατέθεταν συνοδευόμενοι από τη στρατονομία.[9] Η δικαστική διαδικασία για το μπλόκο της Κοκκινιάς επικεντρώθηκε στο αν ο Πλυντζανόπουλος είχε πυροβολήσει έναν συλληφθέντα, που αντιδρούσε στον απαγχονισμό του, και δεν ασχολήθηκε καθόλου με την κατηγορία για «πράξεις βίας εν συμπράξει μετά των οργάνων των αρχών κατοχής εις βάρος Ελλήνων, ένεκα της δράσεώς των κατά του εχθρού».[10] Ο εισαγγελέας πρότεινε την ενοχή ενός κατηγορούμενου, που δρούσε στο μπλόκο ως καταδότης, χωρίς να φοράει κουκούλα.[11]

    Τελικά, όλοι οι κατηγορούμενοι κηρύχθηκαν αθώοι, το Μάρτιο του 1947, και ο αθηναϊκός τύπος της εποχής έκανε μόνο μερικές ασήμαντες αναφορές στην απόφαση.[10]

    Δημόσια μνήμηΕπεξεργασία

    Μετεμφυλιακή περίοδοςΕπεξεργασία

    Τη δεκαετία του 1950, τοποθετήθηκε στη μάντρα μια πλάκα που ανέφερε ότι «εδώ οι Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν Έλληνες πατριώτες».[12] Στην επέτειο του μπλόκου τελούνταν ανεπίσημα μνημόσυνα, έως ότου η δημοτική αρχή οργάνωσε ένα μνημόσυνο, στην εικοστή επέτειο του μπλόκου, το 1964.[13]

    Καθεστώς της 21ης ΑπριλίουΕπεξεργασία

    Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, τη διοργάνωση της τελετής, που απέκτησε πλέον αντικομμουνιστικό χαρακτήρα, ανέλαβε η Στρατιωτική Διοίκηση Πειραιώς.[14] Στην επίσημη ομιλία, τον Αύγουστο του 1967, αποσιωπήθηκε η συμμετοχή των ταγματασφαλιτών και προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι «κύριος αποκλειστικός στόχος» του μπλόκου ήταν μέλη της ΟΠΛΑ, καθώς και ότι οι κουκουλοφόροι καταδότες ήταν εντεταλμένα μέλη του ΚΚΕ.[14]

    Στις 17 Αυγούστου 1968, έγιναν τα αποκαλυπτήρια μιας νέας αναμνηστικής πλάκας στη μάντρα, που έφερε την επιγραφή «Προδόται και μασκοφόροι κομμουνισταί εαμίται, ελασίται παρέδωσαν εις τους βάρβαρους κατακτητάς την 17ην Αυγούστου 1944 αγνούς πατριώτας αγωνιστάς της Εθνικής Αντιστάσεως, τέκνα ηρωικά της Νικαίας, οι οποίοι και εξετελέσθησαν εις τον χώρον τούτον».[14] Στην ομιλία του, τον ίδιο μήνα, ο ταγματάρχης Νικόλαος Πλυτζανόπουλος, ανιψιός του διοικητή των ταγματασφαλιτών που συμμετείχαν στο μπλόκο, επανέλαβε το ίδιο επιχείρημα, αναφερόμενος στους δράστες ως «μασκοφόρους προδότας κομμουνιστάς» και στα θύματα ως «αθώους εθνικόφρονας πολίτας της Νικαίας» και υπερασπιζόμενος την ανάγκη δράσης, το καλοκαίρι του 1944, κατά της «κόκκινης τρομοκρατίας».[15] Η επιγραφή αφαιρέθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας.[16]

    ΜεταπολίτευσηΕπεξεργασία

     
    Η Μάντρα της Κοκκινιάς ως μνημειακός χώρος (φωτογραφία 2016).

    Ο τόπος που έγιναν οι εκτελέσεις ήταν ο υπαίθριος χώρος ενός προπολεμικού ταπητουργείου, το οποίο ανήκε στην αγγλική εταιρεία “Οριένταλ Κάρπετ” και λειτουργούσε από το 1929 μέχρι τα πρώτα χρόνια της περιόδου της Κατοχής, οπότε και αδρανοποιήθηκε. [17]

    Το 1982, πραγματοποιήθηκε η αγορά του χώρου. Τον Ιούνιο του 1986, περίπου 40 χρόνια μετά τα γεγονότα, ολοκληρώθηκαν τα έργα της διαμόρφωσης του χώρου και στις 18 Αυγούστου του ίδιου έτους, μία μέρα μετά την επέτειο, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια. Το 2004, πραγματοποιήθηκε η τελευταία ριζική ανανέωση του μουσείου, ενώ πρόκειται για το πρώτο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης σε ολόκληρη την Ελλάδα[18].

    Το Ηρώο των Πεσόντων του Μπλόκου της Κοκκινιάς βρίσκεται στην Πλατεία 17ης Αυγούστου (Πλατεία Οσίας Ξένης). Είναι ένα ορειχάλκινο άγαλμα του Γιώργου Ζογγολόπουλου, του 1956.

    Στον τόπο των εκτελέσεων έχει δημιουργηθεί το Μουσείο της Μάντρας του Μπλόκου Κοκκινιάς.[19]

    Το Μνημείο των Πεσόντων του Μπλόκου της Κοκκινιάς βρίσκεται στον περιβάλλοντα χώρο του Γ' Νεκροταφείου Αθηνών.

    Δείτε επίσηςΕπεξεργασία

    Περαιτέρω ανάγνωσηΕπεξεργασία

    • Δημήτρης Π. Λιάτσος «Το μπλόκο της Κοκκινιάς» (1983)

    ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

    1. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 249
    2. ↑ Πούλου 2017.
    3. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 246-47.
    4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Χανδρινός 2012, σελ. 247.
    5. ↑ 5,0 5,1 Βόγλης 2010, σελ. 160.
    6. ↑ Βόγλης 2010, σελ. 160· Χανδρινός 2012, σελ. 249.
    7. ↑ Χαραλαμπίδης 2011, σελ. 415.
    8. ↑ Χανδρινός 2018, σελ. 359.
    9. ↑ 9,0 9,1 Κωστόπουλος 2005, σελ. 77-8.
    10. ↑ 10,0 10,1 Κωστόπουλος 2005, σελ. 78-9.
    11. ↑ Κωστόπουλος 2005, σελ. 78 σημ.258.
    12. ↑ Κωστόπουλος 2005, σελ. 151 σημ. 466.
    13. ↑ Κωστόπουλος 2005, σελ. 149-50.
    14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Κωστόπουλος 2005, σελ. 150.
    15. ↑ Κωστόπουλος 2005, σελ. 149-51.
    16. ↑ Γιάννης Ζουμπουλάκης (14-08-2011). «Το Μπλόκο του ΄44 επιστρέφει στην Κοκκινιά του 2011». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=415126. Ανακτήθηκε στις 31-01-2017. 
    17. ↑ https://museumfinder.gr/item/mantra-blokou-kokkinias/
    18. ↑ Ένα απόγευμα στο Μουσείο Μάνδρας Μπλόκου Αρχειοθετήθηκε 2017-02-08 στο Wayback Machine., halkidona.gr
    19. ↑ «Μάντρα Μπλόκου Κοκκινιάς, Τραγικές ιστορικές μνήμες στην μαρτυρική Κοκκινιά». Δημαρχείο Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη. 5 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2020. 

    ΠηγέςΕπεξεργασία

    Ιστορικές μελέτεςΕπεξεργασία

    Δημοσιογραφικές πηγέςΕπεξεργασία

    Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία

    Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπλόκο_της_Κοκκινιάς&oldid=9979515"