Μωρίας εγκώμιον
Μωρίας εγκώμιον (λατινικά: Stultitiae Laus ή Moriae Encomium) είναι σατιρικό έργο του Ολλανδού Ουμανιστή Έρασμου, που γράφτηκε το 1509 και εκτυπώθηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1511. Συνδυάζει δύο χαρακτηριστικά δημοφιλή κατά την Αναγέννηση: την αναφορά στους αρχαίους συγγραφείς και τη σάτιρα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. [1]
_(14782268725).jpg) Εξώφυλλο γαλλικής έκδοσης του 1728 | |
| Συγγραφέας | Ντεζιντέριους Έρασμος |
|---|---|
| Τίτλος | Moriae Encomium, sive Stultitiae Laus |
| Γλώσσα | λατινική γλώσσα |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1511 |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1511 |
| Θέμα | φιλοσοφία |
| Προηγούμενο | Handbook of a Christian Knight |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Είναι μια χιουμοριστική διατριβή, γραμμένη στα λατινικά με σκόπιμα επιστημονικό τρόπο. Ο Έρασμος, με αφηγήτρια τη θεά της Μωρίας, ασκεί μια έντονη κριτική στις παραδόσεις, τις πεποιθήσεις και τις δεισιδαιμονίες της ευρωπαϊκής κοινωνίας, καθώς και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τον κλήρο: την εκκλησιαστική ζωή, τη θρησκευτική διαφθορά και τα ήθη των ιερέων, των μοναχών και του ανώτατου κλήρου.
Θεωρείται ένα από τα πιο αξιόλογα έργα της Αναγέννησης και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις απαρχές της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Έρασμος δεν ήταν υποστηρικτής του θρησκευτικού κινήματος.[2]
Συγγραφή - εκδόσεις
ΕπεξεργασίαΟ Έρασμος έγραψε το έργο το 1509 κατά τη διάρκεια παραμονής στο σπίτι του φίλου του Τόμας Μορ στο Λονδίνο. Στο έργο σημειώνεται κάποια επιρροή του Λουκιανού (125 -180 μ. Χ.), σατιρικά κείμενα του οποίου λίγα χρόνια νωρίτερα (1506), οι δύο λόγιοι είχαν μεταφράσει από τα αρχαία ελληνικά στα λατινικά και τα εξέδωσαν ως συλλογή Luciani opuscula.
Ο συγγραφέας αναθεώρησε και ανέπτυξε το έργο του, που αρχικά γράφτηκε σε μια εβδομάδα. Εκτυπώθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1511 και λίγο αργότερα στο Στρασβούργο με ημερομηνία Αύγουστος 1511. Μια νέα έκδοση που κυκλοφόρησε στη Βασιλεία το 1515 περιλάμβανε 83 σχέδια του Χανς Χόλμπαϊν του νεότερου και έκανε 7 εκδόσεις μέσα σε λίγους μήνες. Πριν από τον θάνατο του συγγραφέα είχε ήδη εκδοθεί σε διαφορετικά μέρη τουλάχιστον 40 φορές και είχε μεταφραστεί στα τσεχικά, γαλλικά, γερμανικά και αγγλικά. Έγινε ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ο Έρασμος το αφιέρωσε στον Τόμας Μορ.
Παρουσίαση
Επεξεργασία
Για να μη σκανδαλισθεί ο αναγνώστης με το ελαφρό θέμα, στον πρόλογο ο ευρυμαθής Έρασμος αναφέρει μια σειρά αρχαίων συγγραφέων και παράδοξων εγκωμίων, μεταξύ των οποίων τον Έπαινο της μύγας και το Περί παρασίτου του Λουκιανού (2ος αιώνας μ.Χ.), του οποίου κείμενα ο Έρασμος και ο Τόμας Μορ είχαν πρόσφατα μεταφράσει στα λατινικά.
Το έργο είναι γεμάτο με κλασικές αναφορές, στο τυπικό ύφος των λόγιων Ουμανιστών της Αναγέννησης. Αφηγήτρια είναι η ίδια η Μωρία - Τρέλα προσωποποιημένη. Η Μωρία του Έρασμου δεν είναι η ηλιθιότητα ή η ανοησία, είναι η φαιδρότητα, η έλλειψη σοβαρότητας, η χαρά της ζωής. [3]
Αρχίζει με ένα σατιρικό λόγιο εγκώμιο, στο οποίο η Μωρία επαινεί τον εαυτό της και μέσω αυτού στοχεύει με ρητορική κομψότητα στις φαυλότητες των ανθρώπων. Παρουσιάζεται ως θεά, απόγονος του Πλούτου, του θεού του πλούτου και μιας νύμφης, της Νεότητας. Την ανέθρεψαν δύο άλλες νύμφες, η Μέθη και η Άγνοια. Στους πιστούς της συντρόφους περιλαμβάνονται η Φιλαυτία, η Κολακεία, η Λήθη, η Οκνηρία, η Ηδονή, η Παραφροσύνη, η Τρυφηλότητα και δύο θεοί, ο Κώμος και ο Ύπνος. Επαινεί ατελείωτα τον εαυτό της, υποστηρίζοντας ότι η ζωή θα ήταν βαρετή και δυσάρεστη χωρίς αυτήν.[4]
Με βάση το πρότυπο των μελετητών που σατιρίζει, επιλέγει αυθαίρετα αποσπάσματα από την ποίηση, τη φιλοσοφία και τη θεολογία και τα ερμηνεύει αυθαίρετα διαστρεβλώνοντας το νόημά τους και δημιουργώντας διασκεδαστικές παρεξηγήσεις, όπως το συμπέρασμα ότι η τρέλα και η βλακεία έχουν θετική και ευεργετική επίδραση στη ζωή των ανθρώπων. Όπου κι αν εμφανίζεται, βασιλεύει η χαρά και το κέφι, όλοι είναι υπόχρεοι, γιατί πάντα μοίραζε γενναιόδωρα τα δώρα της - ακόμη και χωρίς να της ζητηθούν. Είναι αυτή που προσφέρει την ευτυχία στην ανθρωπότητα και ζητά από τους ανθρώπους να επανεξετάσουν την προκατειλημμένη άποψή τους γι’ αυτήν. Χάρις σ' αυτήν, οι άνθρωποι παντρεύονται και κάνουν παιδιά, χωρίς αυτήν τα γηρατειά θα ήταν ανυπόφορα.
Στη συνέχεια, αναφέρεται με μια σειρά ειρωνικών σχολίων σε κάθε μέλος της κοινωνίας: πρίγκιπες, αυλικοί, εφευρέτες, συγγραφείς, παίκτες ζαριών, ευσεβείς Χριστιανούς, εμπόρους, δικηγόρους, γιατρούς, μοναχούς, ιερείς, θεολόγους, λόγιους, αγύρτες, επαγγελματίες ψεύτες και ερημίτες. [5]
Εξυμνεί την τύφλωση και την παραφροσύνη και προχωρά σε μια σατιρική εξέταση των υποτιθέμενων ευσεβών αλλά δεισιδαιμονικών πρακτικών του Καθολικού δόγματος και των καταχρήσεων των διεφθαρμένων ιερέων της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας - στην οποία ο Έρασμος ήταν πάντα πιστός - και της ανοησίας των παιδαγωγών. Ο τόνος γίνεται όλο και πιο σκληρός και καταδικαστικός και ο αναγνώστης δεν ξέρει αν μιλάει μια τρελή γυναίκα ή είναι η προσωπική του γνώμη του συγγραφέα. [1]
Για τους φιλόσοφους, λόγιους, γραμματικούς κλ. γράφει ότι είναι υπερφίαλοι και ματαιόδοξοι, που πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι από όλους, καλύτεροι ακόμη και από τους μεγάλους συγγραφείς που μελετούν: «Το πιο γουστόζικο από όλα είναι να τους βλέπεις μεταξύ τους, ν’ αλληλοσυγχαίρονται, ν’ αλληλοθαυμάζονται και ν’ αλληλοχαϊδεύονται σαν γαϊδούρια».[2]
Για τους διδάκτορες της θεολογίας επιφυλάσσει ιδιαίτερη οργή: προσποιούνται ότι είναι σοβαροί αλλά είναι υπεύθυνοι για φρικτές ανοησίες. Αναπτύσσουν τα περίπλοκα και σκοτεινά επιχειρήματά τους, διαμορφώνουν και αναδιαμορφώνουν τις γραφές ώστε να ταιριάζουν στις διατριβές τους, επιδιώκουν να εμπνεύσουν δέος και σεβασμό στους ακροατές και αναγνώστες τους, αγνοώντας το αληθινό μήνυμα του Χριστού.[6]
Σε αξιοσημείωτα σημεία, η Μωρία παραθέτει εδάφια από τη Βίβλο, που λέει ότι ο Θεός αγαπά «τους ανόητους για την απλότητα και την ειλικρίνεια της καρδιάς τους», και την Α΄ Επιστολή προς Κορινθίους.[7] [8][9]
Η Μωρία τελειώνει λέγοντας ότι η ίδια έχει κιόλας ξεχάσει αυτά που μόλις είπε και χαιρετά τους αναγνώστες με την προτροπή « Ζείστε και πίνετε, ξεφτέρια πια εσείς, μπασμένοι στα μυστήρια της Τρέλας!»[10]
Δομή
ΕπεξεργασίαΟ Έρασμος έγραψε το έργο μέσα σε λίγες μόνο μέρες ως ένα συνεχές κείμενο χωρίς επικεφαλίδες κεφαλαίων, που προοριζόταν για μια τρίωρη ομιλία. Ακόμη και χωρίς επικεφαλίδες, η δομή του έργου μπορεί να χωριστεί ως εξής: Η Μωρία εμφανίζεται • Αναφέρει την καταγωγή και τους φίλους της • Νεανική ηλικία και γηρατειά • Εξηγεί τη διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών • Η γνώμη της για τη φιλία και το γάμο • Περί της τέχνης, του πολέμου και των σοφών • Περί της σύνεσης, της σοφίας και της τρέλας • Η Μωρία λυπάται που είναι άνθρωπος • Έπαινος των επιστημών • Περί της ευτυχισμένης ύπαρξης των ηλίθιων • Ανοησία και αυταπάτη • Περί δεισιδαιμονιών, τέρψεων και αγίων • Κολακεία, ύπαρξη και εμφάνιση • Το ανόητο παγκόσμιο θέατρο • Μωρία και θεολογία • Περί μοναχών και ιεροκηρύκων • Περί βασιλέων και πριγκίπων • Περί επισκόπων, καρδιναλίων, παπών και ιερέων • Σοφία και αυτοέπαινος • Μωρία στη Βίβλο • Είναι ανόητοι οι ευσεβείς χριστιανοί; • Επίλογος.[10]
Υποδοχή
ΕπεξεργασίαΤο Μωρίας εγκώμιον ήταν εξαιρετικά δημοφιλές, προς έκπληξη και μερικές φορές απογοήτευση του Έρασμου, που το θεωρούσε υποδεέστερο έργο σε σχέση με τα πολύτομα επιστημονικά του πονήματα. Λέγεται ότι ο πάπας Λέων Ι΄ το βρήκε διασκεδαστικό. Ωστόσο, οι στενοί φίλοι του συγγραφέα ήταν δύσπιστοι και τον προειδοποίησαν για πιθανούς κινδύνους αν θεωρηθεί ότι επιτίθεται στο κατεστημένο (η Ιερά Εξέταση δεν είχε ακόμη καταργηθεί). Ωστόσο, ο Έρασμος πέτυχε μια εκπληκτική εξισορροπητική πράξη επικρίνοντας τους πάντες με τέτοιο τρόπο που μπορούσε να υποστηρίξει ότι δεν ήταν δικές του απόψεις, αλλά η ομιλία ενός ανόητου. Στη σύνοδο του Τρέντο (1545) το βιβλίο - όπως τα περισσότερα από τα άλλα βιβλία του Έρασμου - κατατάχθηκε στον Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων.
Ο ρόλος του στις απαρχές της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης ήταν σημαντικός λόγω της κριτικής στις πρακτικές της Εκκλησίας και των πολιτικών συμμάχων της.
Ο Έρασμος έγραψε αργότερα ότι σχεδόν μετάνιωσε που το έγραψε, επειδή του προκάλεσε προβλήματα. Αλλά αυτά τα προβλήματα δεν προήλθαν από τους πρίγκιπες, πάπες, επισκόπους, ηγούμενους, καρδινάλιους, διάσημους λόγιους, αυλικούς, δικαστές ή τις συζύγους τους, αλλά από ορισμένους θεολόγους.[11]
Μεταφράσεις στα ελληνικά
Επεξεργασία- Μωρίας εγκώμιον, μτφ, Κοσμάς Κοκίδης, εκδ. Φ. Καραμπίνη, 1864 [12]
- Μωρίας εγκώμιον, μτφ. Στρατής Τσίρκας, εκδόσεις Ηριδανός, 1970 [13]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 . «kathimerini.gr/opinion/morias-egkomion/».
- ↑ 2,0 2,1 . «umano.gr/Μωρίας Εγκώμιον: Το ουμανιστικό έργο του Εράσμου».
- ↑ . «eranistis.net/wordpress/Μωρίας Εγκώμιον του Έρασμου».
- ↑ . «litcharts.com/lit/the-praise-of-folly/summary».
- ↑ . «study.com/learn/lesson/praise-of-folly-erasmus-summary-analysis».
- ↑ . «gradesaver.com/praise-of-folly/study-guide/summary».
- ↑ . «imgap.gr/ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ Α΄ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΥΛΟΥ».
- ↑ . «el.wikisource.org/wiki/Προς Κορινθίους Α'».
- ↑ Α Κορ. 1,27 : «...αλλά τουναντίον ο Θεός εδιάλεξε, δια την καλήν των διάθεσιν, τους απλοϊκούς αυτούς, τους οποίους ο κόσμος θεωρεί μωρούς, δια να καταντροπιάσει έτσι τους σοφούς. Και εδιάλεξε τους αδυνάτους κατά κόσμον, δια να καταντροπιάσει εκείνους που έχουν ισχύν και επιρροήν».
- ↑ 10,0 10,1 . «dimartblog.wordpress.com/Μωρίας εγκώμιον.pdf» (PDF).
- ↑ . «coursehero.com/lit/In-Praise-of-Folly/plot-summary/».
- ↑ . «anemi.lib.uoc.gr/php/Μωρίας εγκώμιον / Εράσμου εκ Ρότερδαμ, μεταγλωττισθέν. pdf».
- ↑ . «politeianet.gr/books/erasmus-desiderius-iridanos-morias-egkomion».