Βικιπαίδεια

Νεορθοδοξία

Για τον όρο νεορθοδοξία στην προτεσταντική θεολογία που συνδέεται με τους Karl Barth (1886–1968) και Emil Brunner (1899–1966), δες νεορθοδοξία (προτεσταντισμός). Για τον ίδιο όρο στην Εβραϊκή θρησκεία, μέρος του ορθόδοξου Ιουδαϊσμού δες νεορθοδοξία (ιουδαϊσμός)

Νεορθοδοξία ή νεο-ορθοδοξία ονομάζεται μια πνευματική κίνηση, ένα θρησκευτικο-φιλοσοφικό ρεύμα[1] που προέκυψε μετά τη δεκαετία του 1960 και ήταν ενεργό ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1970 και του 1980 στην Ελλάδα[2] (αλλού αναφέρεται ότι εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970[3]), υποστηριζόμενο από διανοούμενους της Αριστεράς και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προσφέροντας διάλογο μεταξύ του μαρξισμού και της ορθοδοξίας, ώστε να συναντηθούν και να προσεγγίσουν τα δυο κινήματα.[4][5]

Ιστορικό Επεξεργασία

Η «θεολογική κίνηση» της νεορθοδοξίας από άλλους θεωρείται ότι άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αναπτύχθηκε την δεκαετία του 1970 και του 1980 και άνθισε τη δεκαετία του 1990[2][6] και από άλλους τοποθετείται στη δεκαετία του 1980: Θεωρείται ότι «επανεμφανίστηκε» το 1983[7] ή ως «ιδεολογικό ρεύμα της νεο-ορθοδοξίας» ότι προωθήθηκε από το περιοδικό «Αντί» το 1983[8][9] το οποίο αυτοχαρακτηριζόμενο ως «Πολιτική και Πολιτιστική Επιθεώρηση» ήταν το κύριο μέσο έκφρασης της εκτός του ΚΚΕ αριστεράς. Εκτός από τα στελέχη της Αριστεράς, ως πόλος επηρεασμού / απαρχής της κίνησης αυτής αναφέρεται και το Άγιον Όρος (μοναχοί - στοχαστές του Αγίου Όρους).[2][10]

Οι όροι «νεορθοδοξία» - «νεορθόδοξοι» Επεξεργασία

Οι ίδιοι άλλωστε οι φερόμενοι ως υποστηρικτές του νεορθόδοξου ρεύματος δεν αποδέχονται τον όρο, θεωρώντας τον εαυτό τους απλά ορθόδοξο, αποδίδοντάς τον σε όσους διαφωνούν μαζί τους. Πράγματι, αναφέρεται ότι ο όρος εισήχθη στο ελληνικό λεξιλόγιο από το αριστερό έντυπο Σχολιαστής[7][11] και χαρακτηρίζεται ξεκάθαρα ως «δημοσιογραφική κατασκευή».[12] Όμως ο όρος εμφανίζεται μάλλον για πρώτη φορά σε κείμενο του Νικόλαου Νησιώτη με τίτλο, Remarques sur le renouveau de la theologie systimatique[13] Ένας μάλιστα από τους γνωστότερους διανοούμενους που χαρακτηρίζονται ως «νεορθόδοξοι» αναφέρει ότι αυτοί «ήταν σκόρπιες μονάδες ή παρέες, άγνωστοι συχνά μεταξύ τους».[3] Πράγματι, ο χαρακτηρισμός «νεορθόδοξος» περιλαμβάνει και διανοητές με ριζικά διαφορετικές θεωρήσεις. Ενώ ο Γιανναράς και ο Ράμφος αναφέρονται συχνά ως νεορθόδοξοι, έχουν ιδιαίτερα διαφορετικές αποτιμήσεις για το ρόλο του Ορθόδοξου Χριστιανισμού στο παρελθόν της Ελλάδας.[14] Οι θεολόγοι που εντάσσονται σε αυτήν την ομάδα θα μπορούσαν να ονομαστούν νεοπαλαμικοί, νεοησυχαστικοί και νεοπατερικοί, επειδή εκφέρουν τον πατερικό λόγο με τρόπο καινούργιο.[15] Η εκ νέου ανακάλυψη του Γρηγόριου Παλαμά[16] εκλαμβάνεται ως η ορθοδοξία και ως σημαία του κινήματος των νεοορθοδόξων.[17]

Μέρος των προτάσεων των νεορθόδοξων είναι ότι η πνευματική κληρονομιά της Βυζαντινής Ορθοδοξίας μπορεί να συνεισφέρει στην μεταμοντέρνα ελληνική ταυτότητα.[18][19] Ο Χρήστος Γιανναράς συνέδεσε την νεο-ορθοδοξία με τη βυζαντινή παράδοση, και αναφερόταν σε παρακμή της Δύσης, δημιουργώντας με τα κείμενα του Ζουράρι κριτική στον ορθολογισμό και την Ευρώπη.[9] Αυτές οι αναζητήσεις κατέληξαν σε κοινό σημείο σύγκλισης των νεορθόδοξων αντιδυτικών ιδεών και ιδιαίτερα μεταξύ Δυτικού και Ανατολικού Χριστιανισμού.[20] Αναφέρεται ότι οι νεορθόδοξοι θεωρούν την μοντέρνα ελληνική ιστορία σα μια αέναη σύγκρουση ανατολής και δύσης,[21] ότι υπάρχει ένας αντιθετικός άξονας Ανατολής-Δύσης.[22]

Για νεο-ορθόδοξους συγγραφείς, όπως ο Μεταλληνός και ο Γιανναράς, η ίδρυση αυτοκέφαλης ελληνικής Εκκλησίας είναι αποτέλεσμα προτεσταντικών επιρροών και για την επιστροφή σε μία πραγματική Ορθοδοξία απαιτείται η υπέρβαση των εθνικών εκκλησιών.[23]

Πρόσωπα Επεξεργασία

Είτε ως διανοητές, στοχαστές ή ως αποκαλούμενοι εκπρόσωποι ή θεωρούμενοι υποστηρικτές της νεορθοδοξίας, με το κίνημα αυτό συνδέθηκαν τα ονόματα των: Χρήστος Γιανναράς, θεολόγος, καθηγητής φιλοσοφίας, Στέλιος Ράμφος, φιλόσοφος ενταγμένος στην Αριστερά όταν ήταν νέος, Κώστας Ζουράρις, στέλεχος του ΚΚΕ εσωτ., Κωστής Μοσκώφ, στέλεχος του ΚΚΕ, Παναγιώτης Νέλλας, θεολόγος, αλλά και του καλλιτέχνη Διονύση Σαββόπουλου καλλιτέχνη-σύμβολο της γενιάς του 1960[24] που φυλακίστηκε δυο φορές επί Χούντας, του Θεόδωρου Ζιάκα, συγγραφέα, του Ζήσιμου Λορεντζάτου, συγγραφέα, καθώς και άλλων.[1][2][25]

Αντιδράσεις Επεξεργασία

Οι θέσεις των νεορθοδόξων συνάντησαν σημαντικότατη αντίδραση από ιδεολογικούς αντιπάλους: Από τον Χ. Γιανναρά, κύριο υποστηρικτή της νεορθοδοξίας, αναφέρεται ως παράδειγμα «απόπειρας εξουδετέρωσης» πρωτοσέλιδο με «εμπάθεια» του δημοσιογράφου Γιάννη Πρετεντέρη στην εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο: «Νεο-ορθόδοξοι ή Νεο-φασίστες;». Ο Δημήτρης Κασιούρας, χαρακτηριζόμενος ως «εκ μέρους του ΚΚΕ, επίσημος μελετητής του νεορθόδοξου φαινομένου», δημοσιεύει το 1986 το βιβλίο «Μαρξισμός και Νεορθόδοξοι»,[4] όπου επιτίθεται και ανασκευάζει τις θέσεις των νεορθόδοξων.[26] Σε κείμενο του Αποστόλη Χαρίση, ερευνητή και μέλους του ΔΣ του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του ΚΚΕ, στοιχεία που κατ' αυτόν συνθέτουν την νεορθοδοξία, όπως ο κοινοτισμός και η εξιδανίκευση της δήθεν «ελληνορθόδοξης» κοινότητας του παρελθόντος χαρακτηρίζονται «ψευδεπίγραφο κάλεσμα επιστροφής στο παρελθόν» και «κάλεσμα επιστροφής στις πνευματικές στάσεις και τρόπους ζωής του Μεσαίωνα». Στο ίδιο κείμενο, αναφέρεται και κείμενο από το βιβλίο του Κασιούρα σύμφωνα με το οποίο «οι νεοορθόδοξοι ό,τι είναι δυτικό το θεωρούν αντιδραστικό και απορριπτέο». Το 2009 η νεορθοδοξία αναφέρεται στην αριστερή εφημερίδα Η Αυγή από τον Γιώργο Κοροπούλη «ως η «αριστερή» και «υψηλή» (sublime) μαζί πλευρά τού νεοεθνικισμού».[27]

Αναφορές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 KKE, Πλευρές της ιδεολογίας της Ορθοδοξίας στην Ελλάδα[νεκρός σύνδεσμος], Αποστόλης Χαρίσης (www.kke.gr)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός σήμερα, Γιώργος Καραμπελιάς, Άρδην τ. 17
  3. ↑ 3,0 3,1 Επετειακή αναδρομή[νεκρός σύνδεσμος], Χρήστος Γιανναράς 18-11-07, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
  4. ↑ 4,0 4,1 Μαρξισμός και νεοορθόδοξοι, Μερικές σκέψεις γύρω από μια συζήτηση, Δημήτρη Γ. Κασιούρα, Σύγχρονη Εποχή, 1986, ISBN 978-960-224-515-6
  5. ↑ Μαρξιστές και ορθοδοξία, διάλογος ή διαμάχη; Πέτρος Μακρής, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983 Εκδ.: 2η
  6. ↑ Innovation in the Orthodox Christian Tradition? the Question of Change in Greek Orthodox Thought and Practice: The Question of Change in Greek Orthodox Thought and Practice, Trine Stauning Willert, Lina Molokotos-Liederman, Ashgate Publishing, Ltd., 2012
  7. ↑ 7,0 7,1 "New" or "Old" : Orthodoxy in the Limelight[νεκρός σύνδεσμος], Vassilis Xydias, Journal of the Hellenic Diaspora, Volume 11, Issue 2 (1984), σελ. 69-72 (Pella Publishing Company, Inc., NY)
  8. ↑ «Αντί», τεύχος 232/1983, σύμφωνα με το άρθρο του Ηλία Κανέλλη στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ του 2012
  9. ↑ 9,0 9,1 Οταν η Αριστερά λοξοκοίταζε προς την Ορθοδοξία, Ηλίας Κανέλλης, ΤΑ ΝΕΑ, 25 Αυγούστου 2012
  10. ↑ Ένα Βλέμμα: Άγιον Όρος: FAQs* Αρχειοθετήθηκε 2012-01-07 στο Wayback Machine., Νίκος Γ. Ξυδάκης, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 14-09-08
  11. ↑ Ό «νεορθόδοξος» σκοταδισμός, «Σχολιαστής», τεϋχ. 6 (Σεπτ. 1983)
  12. ↑ Η ερμηνευτική του ελληνισμού, Στέλιος Ράμφος, ΤΟ ΒΗΜΑ, 11/08/1996
  13. ↑ στο περιοδικό Pensee orthodoxe, τομ. 12 (1966), σελ.127, 134 Χρυσόστομος Σταμούλης, «Ορθόδοξη πίστη και ζωή σε μια σύγχρονη εκκοσμικευμένη κοινωνία», στο: του ιδίου, Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη θεολογία, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σελ.65, υποσ.53
  14. ↑ Eastern Orthodox Christianity and the Uses of the Past in Contemporary Greece, Victor Roudometof, Religions 2011, 2, 95-113; doi:10.3390/rel2020095, ISSN 2077-1444
  15. ↑ Χρυσόστομος Σταμούλης, «Ορθόδοξη πίστη και ζωή σε μια σύγχρονη εκκοσμικευμένη κοινωνία», στο: του ιδίου, Η γυναίκα του Λωτ και η συγχρονη θεολογία, εκδ.Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σελ.65
  16. ↑ Μια περιοδολόγηση στο: Χρυσόστομος Σταμούλης, «Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς στη σύγχρονη Ελληνική θεολογία», στο: του ιδίου,Η γυναίκα του Λωτ και η συγχρονη θεολογία, εκδ.Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σελ.85-113
  17. ↑ Ιωάννης Πέτρου, «Η αλλαγή παραδείγματος στην Ορθόδοξη Θεολογία», Καθ' Οδόν τχ.13 (1997), σελ.17
  18. ↑ Political practices and multiculturalism (ch. 7) Αρχειοθετήθηκε 2015-12-04 στο Wayback Machine., Georgios Agelopoulos, στο Macedonia, The politics of identity and difference, edit. J. Cowan, Pluto Press, London and NY, 2000
  19. ↑ Θεόδωρος Ζιάκας, Το νόημα του θεσμού, Εντευκτήριον, 1998, 42-3, 48-52
  20. ↑ Studying Eastern Orthodox Anti-Westernism: The need for a comparative research agenda Αρχειοθετήθηκε 2016-03-10 στο Wayback Machine., Vasilios N. Makrides and Dirk Uffelmann στο Orthodox Christianity and Contemporary Europe: Selected Papers of the International Conference Held at the University of Leeds, England, in June 2001, Jonathan Sutton, William Peter Van Den Bercken, Peeters Publishers, 2003, σελ 87-120
  21. ↑ Modernism: Representations of National Culture, edited by Ahmet Ersoy, Maciej Górny, Vangelis Kechriotis, Central European University Press, 2010, σελ. 186
  22. ↑ Η θεωρία για την αδιάσπαστη συνέχεια του έλληνος λόγου από τον Ηράκλειτο έως τον Γρηγόριο Παλαμά: μια νεορθόδοξη παραλλαγή της ελληνοχριστιανικής συνέχειας, Παντελής Καλαϊτζίδης, Διεθνές Συμπόσιο Οι μεταμορφώσεις του ελληνοχριστιανισμού (19ος-20ος αιώνας) Βόλος, 12-14 Μαρτίου 2010
  23. ↑ Gazi, Effi (2009). «7. Revisiting religion and nationalism in nineteenth-century Greece». Στο: Beaton, Roderick· Ricks, David. The Making of Modern Greece: Nationalism, Romanticism, & the Uses of the Past (1797–1896). Ashgate. σελίδες 99-100. 
  24. ↑ Ο Σαββόπουλος στην Ιταλική Αρχειοθετήθηκε 2012-10-22 στο Wayback Machine., εδώ πανεπιστήμιο* (*Το Καποδιστριακό), Μηνιαία έκδοση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, 12-07-2012
  25. ↑ ‘Τρέχουν ειδήσεις σαν παραισθήσεις/ Του Φερραίου οι τόποι, στην Ευρώπη στην Ευρώπη.’: Ξαναδιαβάζοντας τον ελληνικό κόσμο του Διονύση Σαββόπουλου Αρχειοθετήθηκε 2013-02-12 στο Wayback Machine., Δημήτρης Παπανικολάου, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, Γ΄ συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Βουκουρέστι, 2-4 Ιουνίου 2006
  26. ↑ Ο Αντίχριστος σταυρώνει, Τι ψηφίζει ο Σατανάς;, Ελευθεροτυπία, 9/4/2000 (αναδημοσίευση από iospress.gr)
  27. ↑ Σκέψεις ενός σχολιαστή που αυτολογοκρίθηκε (πάλι)[νεκρός σύνδεσμος], Η ΑΥΓΗ, 14/04/2009

Πηγές Επεξεργασία

  • Χρυσόστομος Σταμούλης, «Ορθόδοξη πίστη και ζωή σε μια σύγχρονη εκκοσμικευμένη κοινωνία», στο: του ιδίου, Η γυναίκα του Λωτ και η συγχρονη θεολογία, εκδ.Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σελ63-82
  • Μαρξισμός και νεοορθόδοξοι, Μερικές σκέψεις γύρω από μια συζήτηση, Δημήτρη Γ. Κασιούρα, Σύγχρονη Εποχή, 1986
  • Ιωάννης Πέτρου, «Η αλλαγή παραδείγματος στην Ορθόδοξη Θεολογία», Καθ' Οδόν τχ.13 (1997), σελ.13-22
  • Δημήτρης Αγγελής, «Η πρόσληψη των νεορθοδόξων από τα περιοδικά λόγου και στοχασμού»[1]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Νεορθοδοξία&oldid=10408207"