Χρήστος Γιανναράς
Ο Χρήστος Γιανναράς (Αθήνα, 10 Απριλίου 1935 - Κύθηρα, 24 Αυγούστου 2024) ήταν σύγχρονος Έλληνας καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας.
Χρήστος Γιανναράς | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Χρήστος Γιανναράς (Ελληνικά) |
Γέννηση | 10 Απριλίου 1935 Αθήνα |
Θάνατος | 24 Αυγούστου 2024 (89 ετών) Κύθηρα |
Τόπος ταφής | Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών |
Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά[1] νέα ελληνική γλώσσα[2] Γαλλικά Γερμανικά |
Σπουδές | Πανεπιστήμιο Παντεόν-Σορμπόν Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πανεπιστήμιο της Βόννης Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | συγγραφέας ορθόδοξος θεολόγος φιλόσοφος διδάσκων πανεπιστημίου |
Εργοδότης | Πάντειο Πανεπιστήμιο |
Οικογένεια | |
Σύζυγος | Τατιάνα Ιωάννου-Γιανναρά (απεβίωσε το 2008) |
Τέκνα | 2 |
Αξιώματα και βραβεύσεις | |
Βραβεύσεις | επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου honorary doctor of the University of Crete επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Λωζάνης επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Γενεύης honorary doctor of the Catholic University of Paris |
Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΓεννήθηκε στην Αθήνα στις 10 Απριλίου 1935. Φοίτησε στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών, και είχε συμμαθητές τους Λευτέρη Παπαδόπουλο, Θόδωρο Αγγελόπουλο και Αλέκο Φασιανό.
Σπούδασε θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και του Παρισιού (Σορβόνη). Ήταν διδάκτωρ φιλοσοφίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Επίσης, υπήρξε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, του St. Vladimir's Orthodox Seminary της Νέας Υόρκης, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης. Διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού Σύνορο, που εξέδωσε δώδεκα τεύχη από το 1964 ως το 1967.[3]
Από το 1982 μέχρι το 2002 υπήρξε τακτικός καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της Αθήνας, αρχικά στο τότε ενιαίο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών και μετά στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Δίδαξε φιλοσοφική ορολογία, και μέθοδο, πολιτική φιλοσοφία και πολιτιστική διπλωματία. Επίσης είχε διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισιού, Γενεύης, Λωζάννης και Κρήτης.[4]
Είχε επιδείξει πλούσιο συγγραφικό έργο με θεματολογία που σχετίζεται με την έρευνα των διαφορών ανάμεσα στην ελληνική και στην δυτικοευρωπαϊκή φιλοσοφία και ορθόδοξη χριστιανική παράδοση. Το βιβλίο του Η ελευθερία του ήθους θεωρείται ότι όρισε τον πυρήνα αυτού που αργότερα ονομάστηκε «νεορθοδοξία» και έχει χαρακτηριστεί «ο Μάης του '68 στην Ορθόδοξη θεολογία και ηθική».[5] Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 10 τουλάχιστον ευρωπαϊκές γλώσσες.
Ο Χρήστος Γιανναράς υπήρξε υπότροφος του γερμανικού Ιδρύματος Υποτροφιών «Alexander von Humboldt Stiftung». Επίσης, ήταν εκλεγμένο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, καθώς επίσης και της Διεθνούς Ακαδημίας Ανθρωπιστικών Επιστημών (Academie International des Sciences Humaines) (Βρυξέλλες). Παρέμβαινε για πολλά χρόνια στην κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα μέσω τακτικής αρθρογραφίας στις εφημερίδες, Το Βήμα, παλαιότερα, επί 13 χρόνια, και από το 1993 στην Καθημερινή, με παράλληλες τηλεοπτικές εμφανίσεις.
Ήταν παντρεμένος με την λαογράφο και εθνολόγο Τατιάνα Ιωάννου-Γιανναρά (1938-2008), με την οποία απέκτησαν δύο γιους, ο πρώτος εκ των οποίων είναι ο συγγραφέας Σπύρος Γιανναράς.
Ο Χρήστος Γιανναράς εμφανίζεται στο βίντεο "Rhetoric-Hill of the Pnix", το οποίο σκηνοθέτησε το 2017 ο Γάλλος καλλιτέχνης Γιουσέφ Ταμπτί. Για 40 λεπτά, ο Χρ. Γιανναράς μοιράζεται την άποψή του για την ελευθερία του λόγου και τη δημοκρατία, όπως αυτές βιώθηκαν στην αρχαία Αθήνα και όπως τις γνωρίζουμε σήμερα.[6]
Απεβίωσε στην εξοχική του κατοικία στα Κύθηρα στις 24 Αυγούστου 2024, σε ηλικία 89 ετών. Η κηδεία του τελέστηκε στις 29 Αυγούστου στον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης οδού Αιόλου, ενώ ενταφιάστηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.[7][8]
Περίληψη φιλοσοφικής πρότασης
ΕπεξεργασίαΗ απλούστερη παρουσίαση του έργου του συνίσταται στην κατηγοριοποίηση των κυριότερων μελετημάτων σύμφωνα με τους κλάδους της φιλοσοφίας που κυρίως αφορούν:
- οντολογία/μεταφυσική («Το Πρόσωπο και ο Έρως», «Οντολογία της Σχέσης», «Προτάσεις Κριτικής Οντολογίας»),
- γνωσιοθεωρία/επιστημολογία («Χάιντεγγερ και Αρεοπαγίτης», «το Ρητό και το Άρρητο»),
- ηθική φιλοσοφία («Η Ελευθερία του Ήθους»),
- φιλοσοφία της επιστήμης («Μετα-νεωτερική Μετα-φυσική»),
- φιλοσοφία της θρησκείας («Ενάντια στη Θρησκεία»),
- πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία («Ορθός λόγος και κοινωνική πρακτική»)
και τα λοιπά. Η συνεισφορά του επεκτείνεται στην μελέτη της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας («Ορθοδοξία και Δύση στην Νεώτερη Ελλάδα»), σε εισαγωγικές μελέτες για την ιστορία της φιλοσοφίας («Σχεδίασμα Εισαγωγής στην Φιλοσοφία») και άλλα. Όμως, ο ίδιος ο Χ. Γιανναράς προσφέρει μια προσφορότερη διέξοδο στην «φιλοσοφική αυτοβιογραφία» του με τίτλο «Έξι Φιλοσοφικές Ζωγραφιές».[9]
Η σημασία του αποφατισμού για τον Γιανναρά βοηθά στην προσέγγιση του έργου του. Ο Γιανναράς διέβλεψε στον αποφατισμό κάτι πολύ ευρύτερο από την via negativa: τη γνωσιοθεωρία του συνόλου ελληνικού πολιτισμού από τον Ηράκλειτο (με το απόσπασμα «καθ’ ότι αν κοινωνήσωμεν, αληθεύομεν, α δε αν ιδιάσωμεν, ψευδόμεθα»[10]) μέχρι τον Γρηγόριο Παλαμά. Διέβλεψε μια επιστημολογική στάση που συνοψίζει ως την άρνηση να ταυτιστεί η κατανόηση των σημαινόντων με την γνώση των σημαινομένων, την άρνηση να εξαντληθεί η γνώση στην διατύπωσή της.[11]
Αυτή η αποφατική γνωσιοθεωρία παραπέμπει το ενδεχόμενο κατ’ αλήθειαν ύπαρξης στο πεδίο των σχέσεων μεταξύ ετεροτήτων, σχέσεων που φανερώνουν το «έτερον» των ετεροτήτων, και όχι στο ατομικό επίπεδο. Σύμφωνα με τον Γιανναρά, ο προσφορώτερος όρος για την θέληση-για-σχέση όχι ως ιδιότητα του υποκειμένου, αλλά ως τρόπο υπάρξεως είναι ο «έρως» σύμφωνα με την ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με τις πλατωνικές και αρεοπαγιτικές συγγραφές και τον Μάξιμο τον Ομολογητή.[12]
Η λέξη «έρως» σηματοδοτεί την πρώτη από τις δύο σταθερές έννοιες της προσωποκεντρικής οντολογίας που προτείνει ο Γιανναράς, με την δεύτερη να είναι το «πρόσωπο». Ακολουθείται το περιεχόμενο που δίνουν στην λέξη «έρως» οι αρεοπαγιτικές συγγραφές, αυτό της αυθυπέρβασης, της εξόδου από το εγώ. «Έρωτα» δεν μπορεί να πραγματώσει το υποκείμενο όταν ορίζεται ως άτομο, δηλαδή ως αδιαφοροποίητη μονάδα ομοειδούς συνόλου που απλώς δεν επιδέχεται περαιτέρω τομή-διαίρεση-μερισμό.[13] «Έρωτα» πραγματώνει το υποκείμενο μόνον ως «πρόσωπο», λέξη με απολύτως ιδιαίτερο νοηματικό περιεχόμενο. Η λέξη πρόσωπο συγκροτείται από την πρόθεση προς και το ουσιαστικό ωψ (γενική ωπός, που σημαίνει: όμμα, όψις) προκειμένου η σύνθετη λέξη πρόσωπο να προσδιορίσει αυτό που έχει την όψη στραμμένη προς κάποιον η κάτι, να προσδιορίσει το υπάρχειν-έναντι, την ύπαρξη ως αναφορά και σχέση.[14] Δηλαδή, το να υπάρχει κανείς η κάτι μόνον ως-προς, μόνο αναφέροντας την ύπαρξή του, εξ-ιστάμενος από τη φυσική ομοείδεια, μόνο μετέχοντας σε σχέσεις.[15] Το «πρόσωπο» ταυτίστηκε από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες με την υπόσταση, ήτοι την πραγματική ύπαρξη. Για την χρήση αυτών των όρων ως γενικών οντολογικών και ανθρωπολογικών κατηγοριών, ο Χρήστος Γιανναράς σημειώνει πως το γεγονός ότι η ταύτιση των όρων υπόσταση και πρόσωπο χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη λογική διασάφηση αναφορών της εκκλησιαστικής εμπειρίας δεν περιορίζει τη χρήση της ίδιας ταύτισης και στο πεδίο της ανθρωπολογίας, αρκεί να πληρούνται ζωτικής σημασίας κριτήρια.[16]
Με τις συντεταγμένες του προσώπου, του έρωτα και της ετερότητας δομείται μια «οντολογία της σχέσης»: ο Γιανναράς παρατηρεί ότι η ετερότητα και πραγματοποιείται και γνωρίζεται πάντοτε αναφορικά, ως-προς-έτερον: είναι γεγονός και εμπειρία σχέσης. Σε αυτό το πλαίσιο κάνει λόγο για «οντολογία της σχέσης».[17]
Σύμφωνα με τον Γιανναρά, η σχέση δεν είναι ποτέ στατική η δεδομένη, μα ένα δυναμικό γεγονός που συνεχώς κερδίζεται η χάνεται, κάτι που αποδεικνύεται μέσω εμπειρικών διαπιστώσεων. Γι’ αυτό, δεδομένου του αποφατικού χαρακτήρα της γνωσιοθεωρίας πάνω στην οποία βασίζονται οι προτάσεις οντολογικής ερμηνείας του υπαρκτού και πραγματικού υποκείμενες σε κριτική επαλήθευση η διάψευση[18], μια οντολογία της σχέσης δεν μπορεί παρά να είναι μια «κριτική οντολογία». Ο Γιανναράς ορίζει την «κριτική οντολογία» ως μια οντολογική πρόταση διαρκώς υποκείμενη σε εμπειρική επιβεβαίωση ή διάψευση από την κοινή, προσβάσιμη στον καθένα εμπειρία.[19]
Στο έργο του Χρήστου Γιανναρά δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανάδειξη της φιλοσοφικής σημασίας της διάκρισης ουσίας-ενεργειών, δηλαδή των ενεργημάτων/πράξεων και της σχέσης τους με την υποστατική πραγματοποίηση της ουσίας. Την ανάδειξή τους την θεωρεί ο Γιανναράς πραγματικά θεμελιώδη: σημειώνει ότι μια οντολογία που αρνείται να διακρίνει τη φύση και την υπόσταση από της ενέργειες της φύσης τις υποστατικά εκφερόμενες, αυτοκαταδικάζεται σε έλλειμμα ρεαλισμού, διότι αυτοπαγιδεύεται στον χωρισμό και στην αυτονόμηση του νοείν από το είναι.[20] Για τον Γιανναρά, οι ενέργειες φανερώνουν την ετερότητα του προσώπου στα ενεργήματά του, με προεξάρχον πεδίο το πεδίο της Τέχνης.
Επιρροές
ΕπεξεργασίαΣτις επιρροές στη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη του Γιανναρά μπορούν να περιληφθούν οι βυζαντινοί μυστικοί, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Γρηγόριος Παλαμάς και η μοναστική φιλολογία,[21] ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (κατά Γιανναρά "ο μεγαλύτερος αριστοτελιστής μέσα στην Ιστορία")[22], ο Αθανάσιος Πάριος (θεωρούμενος από τον Γιανναρά ως γνήσια έκφραση της λαϊκής μη αλλοτριωμένης ορθοδοξίας)[23], ο εμπειρισμός (θεωρία που πρεσβεύει ότι οι αισθήσεις και η εμπειρία οδηγούν στην αλήθεια, ενώ η σκέψη και η μεταφυσική αντίληψη την αλλοιώνουν) όπως αποτυπώνεται στην πεποίθηση του Γιανναρά ότι «η αλήθεια δεν είναι δεδομένο τι, αλλά ενεργούμενο πως... ...είναι η κοσμιότητα της ζωής... ...Κατακτάται με τη μετοχή στον κοινό λόγο που είναι και θείο, γιατί είναι ο λόγος της ζωής» (Χ. Γιανναράς, Κριτικές Παρεμβάσεις, 1983, σ. 87)[21], ορισμένες πτυχές του ρωσικού σλαβόφιλου και αντιδυτικού πνευματικού κινήματος (μέσω Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και Αλεξάντρ Σολζενίτσιν), αλλά και το έργο και η σκέψη του Μάρτιν Χάιντεγκερ, ιδιαίτερα στο βιβλίο του Γιανναρά Χάιντεγκερ και Αρεοπαγίτης (Δωδώνη, 1967).[23]
Απόψεις
ΕπεξεργασίαΤον Ιανουάριο του 2012 σε άρθρο του στην εφημερίδα Η Καθημερινή άσκησε κριτική στις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας, τους ηγήτορες της Δικαιοσύνης, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, κάποιους πρυτάνεις πανεπιστημίων, κάποιους διπλωμάτες και επιστήμονες που δεν αντιδρούν για να αντιστρέψουν τις κοινωνικές συνθήκες, που σύμφωνα με τον ίδιο, επέβαλαν στη χώρα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μένουν «...ολόκληρη η ελλαδική κοινωνία βουβή μπροστά στο έγκλημα, με απολύτως νεκρωμένα τα αισθητήρια αυτοπροστασίας και αυτοάμυνας, δίχως την παραμικρή επίγνωση «πού πατά και πού πηγαίνει»....»[24]. Τον Ιανουάριο του 2019 και λίγες ημέρες πριν το ελληνικό κοινοβούλιο ψηφίσει για την Συμφωνία των Πρεσπών, εξέφρασε ξεκάθαρα τις απόψεις του με το άρθρο «Ολοταχώς προς τη συμφορά» στην ίδια εφημερίδα.[25]
Κυρίως εργογραφία
Επεξεργασία- Χάιντεγκερ και Αρεοπαγίτης (1967)
- Η Ελευθερία του ήθους (1970, 1979)
- Το Οντολογικόν περιεχόμενον της θεολογικής εννοίας του προσώπου (1970)
- Η Μεταφυσική του σώματος (1971)
- Η μεταφυσική του σώματος-Σπουδή στον Ιωάννη της Κλίμακος, Δωδώνη, (1971)
- Ορθοδοξία και Δύση - Η Θεολογία στην Ελλάδα σήμερα (1972)
- Η απολογητική, Γρηγόρη, (2η) 1975
- Το πρόσωπο και ο έρωτας (1976)
- Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας (1977)
- Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία (τομ. Α΄ και Β΄ 1980-1981)
- Ορθός Λόγος και κοινωνική πρακτική (1984)
- Ερωτικών Αμφιλογία η περί λιβελλοπράγμονος μοναχού, Δόμος, 1989
- Το άθλημα του κατ' αλήθειαν βίου: η Θεομήτωρ ως όραμα και ως πράξη, Άθως, 1992
- Προτάσεις Κριτικής Οντολογίας, Δόμος, (3η) 1995
- Το πραγματικό και το φαντασιώδες στην Πολιτική Οικονομία, Δόμος, (2η) 1996
- Τα καθ’ εαυτόν, Ίκαρος, (3η) 1996
- Πείνα και δίψα, Γρηγόρη, (5η) 1997
- Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας, Γρηγόρη, (2η) 1997
- Η κόκκινη πλατεία και ο θείος Αρθούρος, Δόμος, (5η) 1998
- Χάιντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Δόμος, (4η) 1998
- Αόριστη Ελλάδα – Κοντσέρτο για δύο αποδημίες, Δόμος, (2η) 1999
- Το ρητό και τὸ άρρητο – Τα γλωσσικά όρια ρεαλισμού της μεταφυσικής, Ίκαρος, 1999
- Ορθός λόγος και κοινωνική πρακτική, Δόμος, (3η) 1999
- Καταφύγιο ιδεών-Μαρτυρία, Ίκαρος, (6η) 2001
- Το πρόσωπο και ο Έρως, Δόμος, (6η) 2001.
- Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία, Δόμος, (5η) 2002
- Η απανθρωπιά του δικαιώματος, Δόμος, (3η) 2000
- Η ελευθερία του ήθους, Ίκαρος, (3η) 2002
- Αλφαβητάρι της πίστης, Δόμος, (13η) 2002
- Πολιτιστική Διπλωματία – Προθεωρία ελληνικού σχεδιασμού, Ίκαρος, (2η) 2003
- Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων, Δόμος, (6η) 2003
- Προφορική Αμεσότητα, IANOS 2003
- Οντολογία της σχέσης, Ίκαρος, 2004
- Μετανεωτερική Μεταφυσική, Δόμος, (2η) 2004
- Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, Δόμος, (5η) 2005.
- Ενάντια στη θρησκεία, Ίκαρος, 2006
- Το αίνιγμα του κακού, Ίκαρος, 2008
- `Εξι φιλοσοφικές ζωγραφιές, Ίκαρος, 2011
- Πείνα και Δίψα, IANOS, 2015
- Αόριστη Ελλάδα – Κοντσέρτο για δύο αποδημίες, IANOS, 2016
- Ολοκληρωτισμός αμφιπρόσωπος – Ι. Η Κόκκινη Πλατεία και ο θείος Αρθούρος, ΙΙ. Παθήματα χωρίς μαθήματα, IANOS, 2018
- Αντιπαλεύοντας το πολιτικό τίποτα, IANOS, 2019
- Πώς να ανατραπεί με κοινοβουλευτισμό η αναιδέστερη από τις ολιγαρχίες;, IANOS, 2020
Επιφυλλιδογραφική εργογραφία/χρονογραφία
Επεξεργασία- Το προνόμιο της απελπισίας, Γρηγόρη, (2η) 1983
- Κεφάλαια Πολιτικής Θεολογίας, Γρηγόρη, (3η) 1983
- Finis Graeciae: θρηνητική εικασία, Δόμος, 1987
- Η Νεοελληνική Ταυτότητα, Γρηγόρη, (4η) 2001
- Κριτικές παρεμβάσεις, Δόμος, (4η) 1993
- Το κενό στην τρέχουσα πολιτική, Καστανιώτη, (2η) 1992
- Ελλαδικά προτελεύτια, Καστανιώτη, 1992
- Χώρα υποχείρια παιγνίου, Καστανιώτη, 1994
- Απερισκέπτως αυτόχειρες, Καστανιώτη, 1994
- Κύκλος φαύλος στροβιλώδης, Καστανιώτη, 1994
- Ελληνότροπος πολιτική, Ίκαρος, 1996
- Αντιστάσεις στην αλλοτρίωση, Ίκαρος, 1997
- Ιχνηλασία νοήματος, Λιβάνη, 1998
- Η παρακμή ως πρόκληση, Λιβάνη, 1999
- Εορτολογικά παλινωδούμενα, Ακρίτας, 1999
- Ελληνικὴ ετοιμότητα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, Λιβάνη, 2000
- Η Αριστερά ως Δεξιά – Η Δεξιά ως παντομίμα, Πατάκη, (2η) 2001
- Εις μικρόν γενναίοι – Οδηγίες χρήσεως, Πατάκη, 2003
- Κομματοκρατία, Πατάκη, (3η) 2004
- Η λογική αρχίζει μὲ τον έρωτα, Ικαρος, 2004
- Κοινωνιοκεντρικὴ Πολιτική: Κριτήρια, Εστία, 2005
- Πολιτισμός, Το κεντρικό πρόβλημα της πολιτικής, Κάκτος, (2η) 2005
- Αφελληνισμού παρεπόμενα, Κάκτος, (2η) 2005
- Η κρίση της προφητείας, Δόμος, (3η) 2006
- Μαχόμενη ανελπιστία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2007
- Έπαινος ψήφου τιμωρητικής, IANOS 2007
- Η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα σήμερα, IANOS 2008
- Το πολιτικό ζητούμενο στην Ελλάδα σήμερα, IANOS, 2009
- Κατά κεφαλήν Καλλιέργεια, IANOS, 2010
- Η πολιτική γονιμότητα της οργής, IANOS 2011
- Η καταστροφή ως ευκαιρία, IANOS 2012
- Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό όχι οικονομικό, IANOS, 2013
- Η Ελληνικότητα ως ποιότητα και ως ντροπή, IANOS, 2014
- Finis Graeciae, IANOS 2014
- Τόπος του ανοίκειου τρόπου, IANOS, 2015
- Την αλήθεια κατάματα, IANOS, 2016
- Να επαναστατήσει η αξιοπρέπεια, IANOS, 2017
- Ελληνοκεντρικός εκσυγχρονισμός, IANOS, 2018
Μεταφρασμένη εργογραφία
ΕπεξεργασίαΣτα Αγγλικά
Επεξεργασία- The Effable and the Ineffable: The Linguistic Boundaries of Metaphysical Realism, Winchester University Press (Winchester, 2022) [ISBN 97819060113] - https://www.winchesteruniversitypress.org/site/books/m/10.21039/book2/
- Against Religion: The Alienation of the Ecclesial Event, H.C. Press (Brookline, MA), 2013 [ISBN 978-1935317401]
- The Enigma of Evil, H.C. Press (Brookline, MA), 2012 [ISBN 978-1935317289]
- Relational Ontology, H.C. Press (Brookline, MA), 2011 [ISBN 978-1935317197]
- The Meaning of Reality: Essays on Existence and Communion, Eros and History. Sebastian Press (Los Angeles), 2011 [ISBN 978-1936773039]
- Person and Eros, H.C. Press (Brookline, MA), 2008 (ISBN 978-1-885652-88-1)
- Orthodoxy and the West, H.C. Press (Brookline, MA), 2006 (ISBN 1-885652-81-X)
- Variations on the Song of Songs, H.C. Press (Brookline, MA), 2005 (ISBN 1-885652-82-8)
- Postmodern Metaphysics, H.C. Press (Brookline, MA), 2004 (ISBN 1-885652-80-1) read the table of contents
- On the Absence and Unknowability of God: Heidegger and the Areopagite, London (Continuum, 2005) (ISBN 0-567-08806-5)
- Elements of Faith, Edinburgh (T&T Clark), 1991 (ISBN 0-567-29190-1)
- The Freedom of Morality, New York (SVP), 1984 (ISBN 0-88141-028-4)
Στα Γαλλικά
Επεξεργασία- Variations sur le Cantique des Cantiques, Paris (Desclée de Brouwer), 1992 (ISBN 2-220-03273-6)
- Philosophie sans rupture, Genève (Labor et Fides), 1986 (ISBN 2-8309-0046-4)
- De l’absence et de l’inconnaissance de Dieu, Paris (Cerf), 1971
- La foi vivante de l’Église, Paris (Cerf), 1989 (ISBN 2-204-03160-7)
- La morale de la liberté, Genève (Labor et Fides), 1984 (ISBN BA-45978923)
- Vérité et unité de l’Église, Grez-Doiceau (Editions Axios), 1989
Στα Γερμανικά
Επεξεργασία- Person und Eros, Göttingen, (Vandenhoeck und Ruprecht), 1982
Στα Ιταλικά
Επεξεργασία- Ignoranza e conoscenza di Dio, Milan, (Jaca Book), 1973,
- Heidegger e Dionigi Areopagita, Rome (Città Nuova editrice), 1993
- Variazioni sul Cantico dei Cantici, Milan (Nuova Stampa), 1992 (ISBN 88-8166-044-X)
- La fede dell’ esperienza ecclesiale, Brescia (Queriniana), 1993
- La libertà dell’Ethos, Bolognα (Dehoniane), 1984
- Verità e Unità della Chiesa, Milan (Nuova Stampa) (ISBN 88-8166-019-9)
Στα Ρουμανικά
Επεξεργασία- Heidegger şi Areopagitul', Bucharest (Editura Anastasia)
- Persona şi Eros, Bucharest (Editura Anastasia)
- Abecedar al credintei, Bucharest (Editura Bizantina)
- Libertatea Moralei, Bucharest, (Editura Anastasia)
- Foanea şi Setea, Bucharest (Editura Anastasia)
Στα Ρωσικά
Επεξεργασία- Истина и Eдинство Церкви, Moscow (CBЯTO-ΦИЛAΡETOBCKИЙ) 2006
- Хайдеггер и Ареопагит, Moscow (POCCПЭН) 2005
- Личноcть и Эрос, Moscow (POCCПЭН) 2005
- Bариации на Песнь Песней, Moscow (POCCПЭН) 2005
- Bepa Цepкви, Moscow 1992
Στα Σερβικά
Επεξεργασία- ΦИЛΟCΟΦИЈΑ ИЗ ΗΟΒΟΓ УΓЛΑ, Belgrade, (MИΡΟΤΟЧИΒΟΓ)
- ΧΑJДΕΓΕΡ И ДИΟΗИCИЈE ΑΡΕΟΠΑΓИΤ, Belgrade, (MИΡΟΤΟЧИΒΟΓ)
- AЗБУЧHИK BEPE, Novi Sad (Beseda)
- МЕТАФИЗИКА ТЕЛА, Novi Sad (Beseda)
- ИСТИНА И ЈЕДИНСТВО ЦРКВЕ, Novi Sad (Beseda)
- ЛИЧНОСТ И ЕРОС, Нови Сад (Беседа)
Στα Σλοβενικά
Επεξεργασία- Heidegger in Areopagit ali o Bozji odsotnosti in respoznatnosti, (Nova revija), 1991
Στα Ουκρανικά
Επεξεργασία- Свобода етосу, Kiev (Дух і Літера) 2003
- Нерозривна філософія, Kiev, (Oснови)
- Варіації на тему Пісні Пісень, Kiev (Дух і Літера)
Στα Βουλγαρικά
Επεξεργασία- ΚPИЗATA KATO ПРЕДИЗВИKATEЛCTBO, Sofia (ЛИΚ), 2002
Στα Φινλανδικά
Επεξεργασία- Nälkä ja Jano, (Joensuu) 1991
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb11904814q. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. skuk0002638. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2024.
- ↑ Ζουμπουλάκης, Σταύρος (2010). Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο: Πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας». σελ. 46-7. ISBN 978-960-05-1464-3.
- ↑ «ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ | Εταιρεία Συγγραφέων». authors.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016.
- ↑ Ζουμπουλάκης, Σταύρος (2010). Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο: Πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας». σελ. 64. ISBN 978-960-05-1464-3.
- ↑ «Vimeo». vimeo.com. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Πέθανε ο Χρήστος Γιανναράς σε ηλικία 89 ετών». ProtoThema. 24 Αυγούστου 2024. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2024.
- ↑ Newsroom (26 Αυγούστου 2024). «Την Πέμπτη η κηδεία του Χρήστου Γιανναρά». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (στα greek). Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2024.
- ↑ Mitralexis, Sotiris. «Η ενότητα βασίζεται στο "Person, Eros, Critical Ontology: An Attempt to Recapitulate Christos Yannaras' Philosophy", Sobornost 34:1 (2012), pp. 33-40» (PDF). Sobornost. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016.
- ↑ Diels, Hermann· Kranz, Walter (1903). Die Fragmente der Vorsokratiker. 1. χ.τ.: Weidmannsche buchhandlung. σελ. 28-30, 148.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 32. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 45. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 61. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 63. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 103. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 104. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 58. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 54. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 51. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 101. ISBN 978-960-9527-34-7.
- ↑ 21,0 21,1 «Η ΝΕΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ | ΑΘΡΗΣΚΟΣ». web.archive.org. 20 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024.
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=RYv863E-lM8
- ↑ 23,0 23,1 https://web.archive.org/web/20130606121300/http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=614
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (22 Ιανουαρίου 2012). «Ορος επιβίωσης η συλλογική αξιοπρέπεια». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016.
- ↑ Γιανναράς, Χρήστος (20 Ιανουαρίου 2019). «Ολοταχώς προς τη συμφορά». Καθημερινή.
Επιπλέον βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Grigoropoulou, Evaggelia (2008): The early development of the thought of Christos Yannaras. Doctoral thesis, Durham University.
- Payne, Daniel P. (2006): The revival of political hesychasm in Greek Orthodox thought: a study of the hesychast basis of the thought of John S. Romanides and Christos Yannaras Αρχειοθετήθηκε 2013-12-19 στο Wayback Machine.. Doctoral thesis, Baylor University.
- Williams, Rowan (now, Archbishop of Canterbury): The Theology of Personhood: A Study of the Thought of Christos Yannaras, from ”Sobornost” 6 (Winter 1972), pp. 415–430.
- Kalaitzidis, Pantelis (2010). «Orthodoxy and Hellenism in Contemporary Greece». St Vladimir's Theological Quarterly 54 (3/4): 365-420. http://www.academia.edu/6182893/Orthodoxy_and_Hellenism_in_Contemporary_Greece. σσ. 393-408.
- Mitralexis, Sotiris: Person, Eros, Critical Ontology: An Attempt to Recapitulate Christos Yannaras’ Philosophy, from ”Sobornost” 34:1 (2012), pp. 33–40.
- Louth, Andrew: Some Recent Works by Christos Yannaras in English Translation Αρχειοθετήθηκε 2013-12-19 στο Wayback Machine., from “Modern Theology”, 25:2 (2009), pp. 329–340.
- Πάλλης, Δημήτριος, "Μία 'Νεοβυζαντινή' Πρόταση Πολιτισμού; Κριτική Αποτίμηση της Αφομοίωσης του Αρεοπαγιτικού Αποφατισμού στην Πρώιμη Σκέψη του Χρήστου Γιανναρά", Φιλοσοφείν, τ. 15 & 16 (2017), σσ. 271-297 & 277-301.
- Pallis, Dimitrios, "Dionysius in Modern Greek Theology and Scholarship", Oxford Handbook of Dionysius the Areopagite, eds.: M. Edwards, D. Pallis, and G. Steiris, Oxford University Press, Oxford, 2022, pp. 604–637.
- Russell, Norman: Modern Greek Theologians and the Greek Fathers, from “Philosophy & Theology” 18,1 (2006): pp. 77–92.
- Papagiannopoulos, Ilias: Re-appraising the subject and the social in western philosophy and in contemporary orthodox thought, from “Studies in East European Thought” 58:4 (2006), pp. 299 – 330.
- Μητραλέξης, Σωτήρης: Ανακεφαλαιώνοντας το Φιλοσοφικό Έργο του Χρήστου Γιανναρά: Πρόσωπο, Έρως, Κριτική Οντολογία, στο Manifesto 36 (2013), pp. 65–71.
Δικτυακοί τόποι
Επεξεργασία- Ο Χρήστος Γιανναράς στο «Μονόγραμμα»
- yannaras.gr - Ιστοσελίδα για τις επιφυλλίδες του Χρ. Γιανναρά Αρχειοθετήθηκε 2010-01-18 στο Wayback Machine.
- Αντίφωνο: Videos, Ομιλίες, Βιβλιογραφία, Βιβλιοκριτικές, Διαλέξεις του Χρ. Γιανναρά
- Πλήρης Βιβλιογραφία
- Αντίβαρο - Συλλογή άρθρων του Χρήστου Γιανναρά Αρχειοθετήθηκε 2010-03-04 στο Wayback Machine.
- Περί ποιητικής και Ιστορίας - Επιφυλλίδες του Χρήστου Γιανναρά
- "Cantus Firmus" από το Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων
- «Προς έναν νέο Οικουμενισμό» (προφορική εισήγηση, σε μετάφραση από τα Αγγλικά από το περιοδικό Sourozh nr. 70, November 1997)
- ΙΩΑΝΝΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ Επεισόδιο:Επεισόδιο:002 (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
- Αλέξης Ζήρας, «Ύπαρξη και ουσία»-βιβλιοκρισία εφ. Καθημερινή, 2 Οκτωβρίου 1976
- Βιβλιοκρισία για Το πρόσωπο και έρως
- Βιβλιοκρισία για το Απολογητική στα όρια της Ορθοδοξίας