Νικόδημος Μεταξάς
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο ιερομόναχος Νικόδημος Μεταξάς (κατά κόσμο Νικόλαος) ήταν Έλληνας λόγιος και τυπογράφος του 17ου αιώνα, και πρώτος Αρχιεπίσκοπος Κεφαλλονιάς, Ζακύνθου και Ιθάκης, μετά την αναβάθμιση της Επισκοπής σε Αρχιεπισκοπή.
| Νικόδημος Μεταξάς | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1585[1][2] Επτάνησα |
| Θάνατος | 29 Μαρτίου 1646 ή 1646[3] Επτάνησα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | εκδότης |
| Οικογένεια | |
| Οικογένεια | Οικογένεια Μεταξά |
Βιογραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΟ κατά κόσμο Νικόλαος Μεταξάς γεννήθηκε περίπου το 1585 στις Κεραμιές της δημοτικής ενότητας Λειβαθού της Κεφαλλονιάς. Οι γονείς του ήταν ευγενείς με καταγωγή από την ιστορική οικογένεια Μεταξά. Γράμματα έμαθε από τον θείο του επίσης Νικόδημο, επίσκοπο Κεφαληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης. Ακολούθησε τον μοναχικό βίο και εκάρη μοναχός λαμβάνοντας το "κατά Χριστόν" όνομα Νικόδημος.
Το 1620 περίπου, πήγε στον αδελφό του, στο Λονδίνο, που ήταν έμπορος ο οποίος και τον βοήθησε πολύ. Μαθητεύοντας εκεί σε διάσημα τυπογραφικά κέντρα την τυπογραφική τέχνη και καλλιγραφία και βλέποντας παράλληλα την αμάθεια που μάστιζε το ελληνικό έθνος, ο Νικόδημος συνέλαβε την αξιέπαινη ιδέα να συστήσει δικό του τυπογραφείο προς έκδοση ωφέλιμων βιβλίων. Με την οικονομική ενίσχυση από τον αδερφό του αγόρασε ένα μικρό τυπογραφικό πιεστήριο και άρχισε να τυπώνει διάφορα ελληνικά συγγράμματα. Μάλιστα τότε κυκλοφόρησε και το πρώτο του δοκίμιο με τον τίτλο "Βιβλίον του Ορθού Λόγου" (1625).
Το Λονδίνο ήταν όμως πολύ μακρυά για να επηρεάσει τους ομοεθνείς του, και γι' αυτό αλληλογράφησε με τον Πατριάρχη Κύρίλο Α', ο οποίος με ενθουσιασμό δέχτηκε τις προτάσεις του Μεταξά, για μετεγκατάστασή του στην Κωνσταντινούπολη, υποσχόμενος τα απαραίτητα χρήματα. Ο Μεταξάς αγόρασε τότε μεγάλη βιβλιογραφική συλλογή μαζί με ένα καινούργιο πιεστήριο, το κόστος των οποίων κατέβαλε κυρίως ο αδελφός του. Τον Ιούνιο του 1627 ο Μεταξάς συνοδευόμενος από δύο βοηθούς τυπογράφους μετέφερε με εμπορικό πλοίο από το Λονδίνο στην Κωνσταντινούπολη κιβώτια με βιβλία, το πιεστήριο και τυπογραφικό υλικό. Φθάνοντας, με την υποστήριξη του Πατριάρχη αλλά και των πρεσβευτών Αγγλίας και Βενετίας έλαβε την άδεια εγκατάστασης τυπογραφείου σε κάποιο νοικιασμένο οίκημα.
Εκδόσεις - έκτροπα
ΕπεξεργασίαΗ τύχη του τυπογραφείου στη συνέχεια υπήρξε τραγική. Τον ίδιο χρόνο της εγκατάστασης, το 1627, κυκλοφόρησε το πρώτο του έντυπο, που αποτελεί συγχρόνως και το πρώτο ελληνικό βιβλίο που τυπώθηκε στην Ανατολή. Ο τίτλος του ήταν "Του Μακαριωτάτου και σοφοτάτου Πατρός ημών Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας ... σύντομη πραγματεία περί Ιουδαίων", του οποίου η επιτυχία ως έκδοση υπήρξε ιδιαίτερα μεγάλη.
Αυτής ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις που ταυτόχρονα ενόχλησαν πολλούς κύκλους που άρχισαν συνασπιζόμενοι να αντιστρατεύονται των κινήσεων του πατριαρχείου και του τυπογραφείου του Νικόδημου Μεταξά. Υπό την καθοδήγηση των Ιησουιτών αλλά και του Γάλλου πρέσβη και των καθολικών γενικότερα φοβούμενοι περισσότερο ότι δια του τυπογραφείου αυτού ΄θα δημοσιοποιηθούν διάφορες αντίθετες δογματικές πράξεις, ή και απόψεις, ιδίως καλβινιστικές ιδέες, διέβαλαν τον Μεταξά στις Αρχές με ευφάνταστα ψεύδη. Μεταξύ πολλών υποστήριζαν ότι στο τυπογραφείο του ο Νικόδημος Μεταξάς πλαστογραφεί ακόμα και φιρμάνια του Σουλτάνου, ότι κόβει νομίσματα κίβδηλα, κ.ά.
Κατόπιν αυτών των καταγγελιών και της σχετικής διαταγής του Καϊμακάμη Τούρκοι γενίτσαροι στις 22 Ιουνίου του 1628 εισέβαλαν στην εν λόγω οικία, κατάσχεσαν το πιεστήριο, τα βιβλία και όλο το σχετικό υλικό, συλλαμβάνοντας και το προσωπικό. Ο δε Μεταξάς γλύτωσε τον διωγμό χάριν της αγγλικής υπηκοότητάς του.
Μετά όμως τις απαραίτητες διευκρινίσεις που κλήθηκε να δώσει στη δίκη που ακολούθησε όταν και διαπιστώθηκαν οι ψευδείς καταγγελίες αφέθηκε ελεύθερος μαζί με το προσωπικό του παραλαμβάνοντας και όλο το τυπογραφικό υλικό που του είχε κατασχεθεί. Επειδή όμως στη συνέχεια θα ακολουθούσε κύμα δίωξης κατά των ψευδο-κατηγόρων του, του ζητήθηκε από τις Αρχές ν΄ απομακρύνει από την Κωνσταντινούπολη το τυπογραφείο του και να το εγκαταστήσει σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της επικράτειας, εντολή στην οποία και φέρεται να υπάκουσε.
Σημειώσεις
- Σημειώνεται ότι η αντιπαράθεση που ακολούθησε στη συνέχεια μεταξύ του πατριάρχη και των Ιησουϊτών, επί βασιλείας του Σουλτάνου Μουράτ Δ΄, έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις στις οποίες ενεπλάκησαν κατά του πατριάρχη τόσο το Βατικανό όσο ακόμα και ο τότε Βασιλεύς της Γαλλίας. Η αντιπαράθεση αυτή συνεχίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
- Κατά περιγραφή άλλης πηγής τα έκτροπα ξεκίνησαν όταν "Οι Ιησουίτες υποκίνησαν τους Οθωμανούς, οι οποίοι πολιόρκησαν την ημέρα των Θεοφανίων με 150 γενίτσαρους το τυπογραφείο. Ο εκατόνταρχος των γενιτσάρων όρμησε στο σπίτι του Μεταξά, έδεσε όλους τους υπηρέτες, κατέστρεψε ότι βρήκε, άρπαξε το χαρτί, τα βιβλία και ότι πολύτιμο αργυρό σκεύος και χρήματα βρήκε, ενώ τα τυπογραφικά στοιχεία τα πήρε και τα έριξε στον βυθό της θάλασσας. Ο Μεταξάς αιχμαλωτίστηκε και φυλακίστηκε, αθωώθηκε όμως ως φιλήσυχος πολίτης στην δίκη που ακολούθησε, και με την μεσολάβηση της πρεσβείας του Ηνωμένου Βασιλείου αφέθηκε ελεύθερος". Η περιγραφή αυτή, χωρίς ν΄ αναφέρεται η αιτία, κρίνεται ιδιαίτερα υπερβολική τόσο κατά γεγονός όσο και κατά πάθος.
- Ενάμισι αιώνα περίπου αργότερα ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ ιδρύει στην Κωνσταντινούπολη το Πατριαρχικό Τυπογραφείο
Αρχιεπίσκοπος γενέτειράς του
Επεξεργασία
Το Πατριαρχείο του πρόσφερε μάλιστα θέση αρχιεπισκόπου Ναυπλίου, αυτός όμως ζήτησε αντ' αυτού να αναβιβαστεί η ιδιαίτερη πατρίδα του και να γίνει ανεξάρτητη επισκοπή. Η σύνοδος εισάκουσε την παράκληση και έτσι ο Μεταξάς έγινε πρώτος αρχιεπίσκοπος Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης.
Απεβίωσε στις 29 Μαρτίου 1646 και κηδεύτηκε στις Κεραμιές.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology. 408093. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 LIBRIS. Εθνική Βιβλιοθήκη της Σουηδίας. 206498. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ enlightenedmedialities
.wikibase .cloud /entity /Q937.
Πηγές
Επεξεργασία- Πέτρος Π. Τατάνης, επιμ. (1925). Μηνιαίος εικονογραφημένος Εθνικός κήρυξ, Έτος ΙΑ', τεύχος 5. Νέα Υόρκη: Enosis Publishing Company. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2010.[νεκρός σύνδεσμος]
- Κωνσταντίνος Σάθας (1868). Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821). Αθήνα: Τυπογραφείο των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2009.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Letterio Augliera, Βιβλία, πολιτική, θρησκεία στην Ανατολή τον 17ο αιώνα: Το τυπογραφείο του Νικόδημου Μεταξά πρώτου εκδότη ελληνικών κειμένων στην ορθόδοξη Ανατολή, μτφρ. Στάθης Μπίρταχας, επιστ. εποπτεία Νίκος Μοσχονάς, Αθήνα: Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Κεφαλονιάς και Ζακύνθου, 2006.
- Nil Palabiyik, 'An Early Case of the Printer’s Self-Censorship in Constantinople', The Library, 16.4 (2015): 381–404, [1]
- Nil Palabiyik, ‘Redundant Presses and Recycled Woodcuts: The Journey of Printing Materials from London to Constantinople in the Seventeenth Century’, Papers of the Bibliographical Society of America 110.3 (2016): 273–298, [2]