Ο Προκόπιος (κατά κόσμον Πελεκάσης) διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης μεταξύ των ετών 1785 και 1789.

Πατριάρχης Προκόπιος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1734
Θάνατος1803 ή 1804 ή 1812
ΘρησκείαΟρθόδοξη Εκκλησία
Πληροφορίες ασχολίας
ΙδιότηταΟικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΟικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

Βιογραφία Επεξεργασία

Γεννήθηκε στη Σίτσοβα της Μεσσηνίας το 1730[1]. Καταγόταν από την οικογένεια των Πελεκάνων[1]. Σε ηλικία 12 ετών ακολούθησε το μεγαλύτερο αδερφό του Νεόφυτο, Μητροπολίτη Γάνου και Χώρας, ο οποίος τον βοήθησε να τελειώσει τη βασική εκπαίδευση. Αργότερα τον χειροτόνησε διάκονο και πρεσβύτερο, ενώ όταν πέθανε, τον διαδέχτηκε ο Προκόπιος[2], κατόπιν αιτήματος του λαού της Μητρόπολης. Χειροτονήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 1749 στην Παναγία του Μουχλίου[1].

Παρέμεινε στη Μητρόπολη αυτή για είκοσι χρόνια, μέχρι τον Ιανουάριο του 1770, οπότε και προβιβάστηκε στη Μητρόπολη Σμύρνης[3], την οποία κατόρθωσε να ειρηνεύσει με τον πράο χαρακτήρα του[1], από τις αναστατώσεις που είχε προκαλέσει ο προκάτοχός του Καλλίνικος. Ο Προκόπιος χειροτόνησε διάκονο και ανέδειξε μέχρι και Πρωτοσύγκελο της Μητροπόλεως τον Γεώργιο Αγγελόπουλο, τον μετέπειτα Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄. Επί των ημερών του οικοδομήθηκαν πολλοί ναοί, όμως δεν έγινε εφικτό να ληφθεί άδεια για την οικοδόμηση του ναού της Αγίας Φωτεινής. Κατά την περίοδο 1780-1782 ο Προκόπιος ήταν μέλος της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και διέμενε στην Κωνσταντινούπολη.

Στις 29 Ιουνίου 1785 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και ενθρονίστηκε στις 29 Ιουλίου[4]. Η εκλογή αυτή είναι η πρώτη στην οποία μαρτυρείται ανάμειξη των συντεχνιών[5]. Ήταν ασκητικός, σεμνός και εργατικός[6]. Ασχολήθηκε με τα οικονομικά και τα διοικητικά θέματα του Πατριαρχείου, προσπαθώντας να περιορίσει τις εξωτερικές επιρροές στα εκκλησιαστικά θέματα. Έτσι, συγκρούστηκε με τον ηγεμόνα της Μολδαβίας Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ο οποίος είχε εκλέξει μόνος του Μητροπολίτη Μολδαβίας τον επίσκοπο Ρωμανού Λέοντα[7]. Με συνοδική απόφαση καταδίκασε το βιβλίο «περί της συνεχούς Μεταλήψεως» και επέβαλε επιτίμια σε όσους το διαβάσουν[8].

Το 1787 ξέσπασε ο Β' Ρωσοτουρκικός πόλεμος και ο Σουλτάνος τον ανάγκασε να αποκηρύξει τα επαναστατικά κινήματα, καθώς και να συγκεντρώσει ως επιπλέον φόρους 5.000 οκάδες ασήμι, και να στρατολογήσει χιλιάδες ναύτες (γεμιτζήδες) για τον τουρκικό στόλο. Ο Προκόπιος αδυνατούσε να πραγματοποιήσει αυτές τις απαιτήσεις και γι' αυτό έπεσε στη δυσμένεια της Πύλης. Ταυτόχρονα, είχε προκαλέσει την εχθρότητα ορισμένων αρχιερέων τους, οποίους επέκρινε για την πολυτελή τους διαβίωση και για την ανικανότητά τους στις υποθέσεις του Πατριαρχείου. Είχε έρθει και σε αντίθεση με ορισμένες οικογένειες Φαναριωτών. Τελικά, με διάταγμα του Σουλτάνου Σελίμ Γ΄ εξαναγκάστηκε σε παραίτηση στις 30 Απριλίου 1789[9] και εξορίστηκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος[10][11].

Το 1797 επέστρεψε στη γενέτειρά του. Εκεί έζησε σε ένα κελάκι πλησίον του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου Σίτσοβας. Ο Προκόπιος πέθανε (ίσως το 1803, κατ' άλλη εκδοχή το 1814[12]) και ετάφη πλησίον του ναού. Αργότερα τα οστά του μεταφέρθηκαν στη Μονή Μαρδακίου, μετά από φροντίδες του Μητροπολίτη Μεσσηνίας Μελετίου Σακελλαροπούλου. Επί Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Θέμελη έγιναν τα αποκαλυπτήρια προτομής του[13].

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Δουκάκης 1911, σελ. 72.
  2. Μανουήλ Γεδεών, σελ. 669.
  3. Μανουήλ Γεδεών, σελ. 670.
  4. Μακραίος 1872, σελ. 341.
  5. Χαμχούγιας 2006, σελ. 47.
  6. Μακραίος 1872, σελ. 362.
  7. Μακραίος 1872, σελ. 344 κ.ε..
  8. Γαλανοπούλου, σελίδες 116-117.
  9. Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Πατριαρχικαί πινακίδες». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΙΖ): 262. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA262#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2022. 
  10. Δουκάκης 1911, σελ. 73.
  11. Οικονομόπουλος Νίκος, ανακοίνωση για τον Πατριάρχη Προκόπιο, 8-6-1930, δημοσιεύεται στο περιοδικό «Μεσαιωνικά Γράμματα», τόμ. Α' τεύχ. 2, 1931, σελ. 181, 182.
  12. Δουκάκης 1911, σελ. 74.
  13. Μπουγάς, Ιωάννης Π. (13 Ιανουαρίου 2021). «Αποκαλυπτήρια προτομής Οικουμενικού Πατριάρχου Προκοπίου Πελεκάση. Εκκλησιαστικές φωτογραφίες του 20ου αιώνος. Ανάρτηση 197η». ENOTHTA. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2021. 

Πηγές Επεξεργασία


τίτλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Προκάτοχος
Νεόφυτος
Μητροπολίτης Γάνου και Χώρας
1749-1770
Διάδοχος
Άγνωστο
Προκάτοχος
Καλλίνικος
Μητροπολίτης Σμύρνης
1770-1785
Διάδοχος
Γρηγόριος
Προκάτοχος
Γαβριήλ Δ΄
Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
1785-1789
Διάδοχος
Νεόφυτος Ζ΄