Περόζ Α΄ Κουσανσάχ

Ο Περόζ Α΄ Κουσανσάχ (ελληνο-βακτριανική γραφή: ΠΙΡΩΣΟ ΚΟϸΑΝΟ ϸΑΗΟ, Πιρώσο Κοσάνο σάχο ήταν ο Κουσανσάχ (σάχης των Κουσάν) του βασιλείου των Κουσανο-Σασανιδών από το 245 έως το 275. Ήταν ο διάδοχος του Αρσασίρ Α΄ Κουσανσάχ. Ήταν ένας ενεργός ηγεμόνας, ο οποίος έκοβε νομίσματα στο Μπαλχ, το Χεράτ και τη Γανδάρα. Με αυτόν ως ηγέτη, οι Kουσανο-Σασανίδες επέκτειναν περαιτέρω την κυριαρχία τους προς τα δυτικά, περιορίζοντας την εξασθενημένη αυτοκρατορία των Κουσάν στη Μαθούρα της Βόρειας Ινδίας.

Περόζ Α΄ Κουσανσάχ
Γενικές πληροφορίες
Θάνατος	275
Θρησκεία	Ζωροαστρισμός
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	βασιλιάς
Περίοδος ακμής	245 - 275
Σχετικά πολυμέσα

Τον Περόζ Α΄ Κουσανσάχ διαδέχτηκε ο Ορμίσδας Α΄ Κουσανσάχ το 275.

Το όνομά του

Το "Περόζ" είναι ένα όνομα στα μεσο-περσικά, που σημαίνει "νικητής". Ο Περόζ Α΄ Κουσανσάχ ήταν αξιοσημείωτα ο πρώτος ηγεμόνας από τον Οίκο των Σασανιδών που χρησιμοποίησε αυτό το όνομα. Αιώνες αργότερα, το όνομα θα χρησιμοποιηθεί ξανά από την αυτοκρατορική γραμμή των Σασανιδών, ξεκινώντας με τον Περόζ Α΄ (βασ. 459-484).

Η βασιλεία

Χάρτης του Κουσανο-Σασανιδικού βασιλείου.

Ο όρος "Κουσανο-Σασανίδες" είναι ένας ιστοριογραφικός όρος, που χρησιμοποιείται από τους σύγχρονους μελετητές, όταν αναφέρονται σε μια δυναστεία μοναρχών, που αντικατέστησε την αυτοκρατορία των Κουσάν στην περιοχή της Βακτρίας, και τελικά και στο Καμπούλιστάν και τα Γανδάρα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Χοδαδάτ Ρεζαχανί, η δυναστεία ήταν φαινομενικά ένας πλάγιος κλάδος του Οίκου των Σασανιδών, και ίσως απόγονος ενός από τους βασιλείς των βασιλέων (σαχ-ιν-σάχ) των Σασανιδών. Ιδρύθηκε από τον Αρδασίρ Α΄ Κουσανσάχ (βασ. 230-245) μετά τον διορισμό του από τον πρώτο βασιλιά των βασιλέων των Σασανιδών, τον Αρδασίρ Α΄ (βασ. 224-242). Οι Kουσανο-Σασανίδες, με τον ίδιο τρόπο με τους Κουσανούς, χρησιμοποίησαν τον τίτλο Kουσανσάχ ("βασιλιάς των Κουσάν"), δείχνοντας έτσι μια συνέχεια με τους προκατόχους τους. Ο Περόζ έγινε Κουσάνσαχ το 245.

Νομίσματα στο στυλ των Σασανιδών

Όπως ο προκάτοχός του Αρδασίρ Α΄ Κουσανσάχ, ο Περόζ Α΄ ονομάζεται "μεγάλος βασιλιάς των Κουσάν" και "Μαζδεάν (Ζωροαάστρης) κύριος" στα νομίσματά του. Σε μερικά από τα σπάνια νομίσματα του Περόζ, την "κοπή της περιβολής", που κόπηκε στο Χεράτ (HLYDY), η επιγραφή στην εμπρός όψη λέει mzdztn, bgy pylwcy rb', kwš'n mdw' στα Παχλαβί, δηλ. "ο λάτρης του Μάζδα, κύριος Περόζ, ο μεγάλος Κουσάν σαχ". [α][β] Στην πίσω όψη, ο Περόζ φαίνεται να στέκεται στα αριστερά, κοιτώντας την Αναχίτα που σηκώνεται από το θρόνο της. Ο Περόζ κρατάει με το δεξί ένα στεφάνι περιβολής επάνω σε ένα βωμό, και σηκώνει το αριστερό του χέρι σε χειρονομία ευλογίας. Η Αναχίτα κρατά επίσης ένα στέμμα περιβολής και ένα σκήπτρο.

Νομίσματα στο στυλ των Κουσάν

Νόμισμα του Περόζ Α΄ Κουσανσάχ, που μιμείται τα νομίσματα των Κουσάν, και κόπηκε στο Μπαλχ. Εμπρός όψη: ο βασιλιάς με πανοπλία κάνει προσφορά σε βωμό, σύμβολο ναντιπάντα, σβάστικα ανάμεσα στα πόδια, γράμμα σε βράχμι PΙ στα δεξιά, επιγρ. σε ελληνο-βακτριανικά γύρω "Περόζ ο μεγάλος βασιλιάς των Κουσάν". Πίσω όψη: ο θεός των Κουσάν Oέσο, επιγρ. στα ελληνο-βακτριανικά "ο εξυψωμένος Θεός".

Η βασιλεία του Περόζ σηματοδότησε μια αλλαγή στο κουσάνιο-σασανιδικά νομίσματα, η οποία έκανε αυτά να ομοιάζουν με τα νομίσματα των αυτοκράτορων των Κουσάν. Ήταν ο πρώτος Kουσανο-Σασανίδης ηγεμόνας, που εξέδωσε νομίσματα στο πρότυπο των Κουσάν. Τα χρυσά νομίσματα του Περόζ τείνουν να είναι σκυφάτα και να μιμούνται το σχέδιο του βασιλιά των Κουσάν, Βασουδέβα Α΄. Συχνά κόβονταν στο Μπαλχ, στη Bακτρία, βόρεια του Χίντου-Κους.

Η οπτική όψη αυτού του νέου τύπου νομίσματος ήταν σχεδόν πανομοιότυπη με εκείνη των Κουσάν, αν και με συγκεκριμένες προσαρμογές. Η εμπρός όψη των νομισμάτων του Περόζ τον απεικονίζει να στέκεται φορώντας πανοπλία των Κουσάν, και να κάνει προσφορά στο θυσιαστήριο, κρατώντας ένα δόρυ στο δεξί του χέρι (το στυλ της πανοπλίας περιγράφεται ως ένδυμα σε στυλ Σασανιδικό από τον Ρεζαχανί). Πολλά σύμβολα περιλαμβάνονται στο νόμισμα: μία τρίαιανα επάνω από το θυσιαστήριο, αυτό που συχνά περιγράφεται ως σύμβολο ναντιπάντα (ίχνος ποδιού ταύρου) πίσω από τον βασιλιά, και μια σβάστικα μεταξύ των ποδιών. Επίσης ένα γράμμα σε βράχμι ΡΙ υπάρχει στα δεξιά του ηγεμόνα, κοντά στο έδαφος. Η εμπρός όψη έχει μία επιγραφή στα ελληνο-βακτριανικά γύρω (ξεκινά στο σημείο 14:00 η ώρα): Πιρωσο οοσορκο Κοϸανο ϸαηο, δηλ. "Περόζ των σαχ Κο[υ]σάνο σαχ" Σε αυτό, όπως ο προκάτοχός του Αρδασίρ Α΄ Κουσανσάχ, ο Περόζ αποκαλεί τον εαυτό του "μεγάλο βασιλιά των Κουσάν".

Στην πίσω όψη έχει μια αναπαράσταση στο στυλ Κουσάν του θεού των Κουσών Οέσο (στα ελληνο-βακτριανικά Οηϸο στα αντίστοιχα νομίσματα των Κουσάν), ο οποίος χρησιμοποιεί τα χαρακτηριστικά του Ινδού θεού Σίβα, στέκεται μπροστά από τον ταύρο νάντι, και κρατάει μία τρίαιανα και ένα διάδημα. Αυτή η νέα θεότητα στην πίσω όψη αντικατέστησε τις προηγούμενες απεικονίσεις των Ζωροαστρών θεών Μίθρα ή Αναχίτας των κουσανο-σασανιδικών νομισμάτων. Στα -με το στυλ των Κουσάν- νομίσματα του Περόζ, αν και η απεικόνιση της θεότητας είναι οπτικά παρόμοια με εκείνη των νομισμάτων των Κουσάν, η επιγραφή δεν είναι πλέον η θεότητα των Κουσάν Oέσo (Οηϸο), αλλά έχει αντικατασταθεί από την ελληνο-βακτριανική επιγραφή Οορσοανδο ιασοδ ή BΟPZAΟΟANΔΟ IAZAΔΟ "Ο εξυψωμένος Θεός".

Εκτός από την κοπή νομισμάτων στην κύρια βάση των Κουσανο-Σασανιδών της Βακτρίας, ο Περόζ είχε επίσης κόψει νομίσματα στη Γανδάρα και το Μπεγκράμ, και πιθανότατα στο Πεσαβάρ επίσης. Περίπου την ίδια περίοδο οι Kουσανο-Σασανίδες άρχισαν να εκδιώκουν τους Kουσάν από τα Γάνδαρα, ωθώντας τους στη Mαθούρα στη Βόρεια Ινδία, όπου η δύναμή τους μειώθηκε -από εκείνη των βασιλέων- σε τοπικούς πρίγκιπες. Ο Περόζ ήταν έτσι ο πρώτος Κουσανο-Σασανίδης ηγεμόνας που εξέδωσε νομίσματα νότια του Χίντου-Κους, και είναι γνωστός για αρκετά "χτυπήματα" συμβόλων του επάνω σε νομίσματα του Κανίσκα Β΄ ηγεμόνα των Κουσάν.

Η επιγραφή Kαμπάγιε-Ζαρτόστ

Το Καμπάγις-Ζαρτόστ, όπου είναι χαραγμένη η επιγραφή του Σαπώρ Α΄.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Περόζ, περί το 262, ο βασιλιάς Σαπώρ Α ́ των Σασανιδών (βασ. 240-270) σκάλισε την επιγραφή Καμπάγιε Ζαρτόστ. Στην επιγραφή, ο Σαπώρ Α΄ διακηρύττει τον εαυτό του ως ηγεμόνα αρκετών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων αυτής των Κουσανο-Σασανιδών:

...I, the Mazda-worshipping lord, Shapur, king of kings of Iran and An-Iran… (I) am the Master of the Domain of Iran (Ērānšahr) and possess the territory of Pars, Parthia… Hindestan, the Domain of the Kushan up to the limits of Peshawar and up to Kash, Sogdia, and Chachestan.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ρεζαχανί, οι Κουσανο-Σασανλιδες φαίνεται να ήταν πολύ ισχυροί, για να είναι απλά κυβερνήτες υπό τους Σασανίδες, και η ύπαρξή τους "μπορεί να αντικατοπτρίζει μια πρώιμη Σασανιδική συνέχεια του αυτοκρατορικού περιβάλλοντος των Αρσακιδών της Παρθίας, ενεργώντας ως σύμμαχοι, αλλά αυτόνομοι, ένας πλάγιος κλάδος του βασιλικού Οίκου των Σασανιδών". Σύμφωνα με τον ιστορικό Ρίτσαρντ Πέιν, "το Kουσανο-Σασανιδικό υπο-βασίλειο εξουσίαζε από το Μπαλχ για λογαριασμό των Σασανιδών σαχ-ιν-σάχ". Το 275 τον Περόζ διαδέχθηκε ο Ορμίσδας Α΄ Κουσανσάχ, γιος του βασιλιά των βασιλέων Βαράμη Α΄ (βασ. 271-274).

Πηγές

• Cribb, Joe (2018). Rienjang, Wannaporn· Stewart, Peter, επιμ. Problems of Chronology in Gandhāran Art: Proceedings of the First International Workshop of the Gandhāra Connections Project, University of Oxford, 23rd-24th March, 2017. University of Oxford The Classical Art Research Centre Archaeopress. ISBN 978-1-78491-855-2. 
• Cribb, Joe (2010). Alram, M., επιμ. «The Kidarites, the numismatic evidence.pdf». Coins, Art and Chronology Ii, Edited by M. Alram et al (Coins, Art and Chronology II): 91–146. https://www.academia.edu/38112559. 
• Daryaee, Touraj· Rezakhani, Khodadad (2017). «The Sasanian Empire». Στο: Daryaee, Touraj. King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. σελίδες 1–236. ISBN 978-0-692-86440-1. 
• Payne, Richard (2016). «The Making of Turan: The Fall and Transformation of the Iranian East in Late Antiquity». Journal of Late Antiquity (Baltimore: Johns Hopkins University Press) 9: 4–41. doi:10.1353/jla.2016.0011. https://www.academia.edu/27438947. 
• Rapp, Stephen H. (2014). The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. London: Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4724-2552-2. 
• Rezakhani, Khodadad (2017). «East Iran in Late Antiquity». ReOrienting the Sasanians: East Iran in Late Antiquity. Edinburgh University Press. σελίδες 1–256. ISBN 978-1-4744-0030-5. JSTOR 10.3366/j.ctt1g04zr8.  (Απαιτείται εγγραφή)
• Rypka, Jan· Jahn, Karl (1968). History of Iranian literature (στα Αγγλικά). D. Reidel. ISBN 9789401034791. 
• Sastri, Nilakanta (1957). A Comprehensive History of India: The Mauryas & Satavahanas (στα Αγγλικά). Orient Longmans. σελ. 246. ISBN 9788170070030. 
• Vaissière, Étienne de La (2016). «Kushanshahs i. History». Encyclopaedia Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/kushanshahs-01. 
• Wiesehöfer, Joseph (1986). «Ardašīr I i. History». Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4, σσ. 371–376. http://www.iranicaonline.org/articles/ardasir-i.