Σιμόνε Μαρτίνι

Ο Σιμόνε Μαρτίνι (ιταλικά: Simone Martini, περ. 1284, Σιένα - 1344, Αβινιόν) ήταν Ιταλός ζωγράφος γεννημένος στη Σιένα. Αποτέλεσε μεγάλη μορφή στην εξέλιξη της πρώιμης ιταλικής ζωγραφικής και επηρέασε σημαντικά τη διεθνή γοτθική τεχνοτροπία. Ήταν, επίσης, αυτός που έκανε τα περισσότερα από κάθε άλλο καλλιτέχνη για να διαδώσει την επίδραση της Σχολής της Σιένας.

Σιμόνε Μαρτίνι
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Simone Martini (Ιταλικά)
Γέννηση	1284 Σιένα
Θάνατος	1  Αυγούστου 1344 Αβινιόν
Χώρα πολιτογράφησης	Ιταλία
Ιδιότητα	ζωγράφος και εικονογράφος χειρογράφων
Συγγενείς	Λίππο Μέμμι (κουνιάδος)
Κίνημα	Διεθνής γοτθικός ρυθμός και Σχολή της Σιένα
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Διεθνής γοτθικός ρυθμός και Σχολή της Σιένα
Σημαντικά έργα	Commemoration of Guidoriccio Da Fogliano at the Siege of Montemassi, Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Orsini Polyptych, Triptych of Saint Augustine, Polyptych of Saint Dominique και Fresque de Simone Martini
Σχετικά πολυμέσα

Πιστεύεται ότι ο Μαρτίνι υπήρξε μαθητής του Ντούτσιο ντι Μπουονινσένια, της ηγέτιδας μορφής της Σχολής της Σιένας εκείνη την εποχή. Ο καλλιτέχνης και βιογράφος Τζόρτζιο Βαζάρι αναφέρει ότι ο Μαρτίνι ήταν μαθητής του Τζιότο, με τον οποίο μετέβη στη Ρώμη για να ζωγραφίσει στην παλαιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου ο Τζιότο ήδη δημιουργούσε εκεί ένα ψηφιδωτό. Ωστόσο ο Βαζάρι αναφέρει, εσφαλμένα, ότι ο Μαρτίνι ήταν γιος του ζωγράφου Μέμμο ντι Φιλιππούτσιο (Memmo di Filippuccio) βασιζόμενος σε επιτύμβια πλάκα, αναγόμενη προ του 14ου αιώνα, όπου διαβάζει κανείς ότι ο Μαρτίνι, του οποίου ο τάφος βρίσκεται στον Άγιο Φραγκίσκο της Σιένας, έπρεπε να έχει αποβιώσει σε ηλικία 60 ετών. Το 1324 ο Μαρτίνι νυμφεύτηκε τη θυγατέρα του επίσης ζωγράφου Μέμμο Μέμμι και γίνεται γαμπρός του ζωγράφου Λίππο Μέμμι, με τον οποίο συνεργάστηκαν.

Βίος

Πολύ λίγα τεκμήρια σχετικά με τη ζωή του Μαρτίνι έχουν διασωθεί, ενώ υπάρχει διαμάχη μεταξύ των ιστορικών τέχνης σχετικά με τα έργα που του αποδίδονται. Τα τεκμήρια είναι ελάχιστα και αφήνουν πολλά κενά. Αν όμως καταγραφούν οι παραδοσιακές περιγραφές, η ιστορία της ζωής του καλλιτέχνη μπορεί να ανασυσταθεί. Σύμφωνα με τον Πετράρχη, ο οποίος ήταν στενός φίλος του, πιθανόν δεν ήταν όμορφος άνδρας. Κάποιοι λόγιοι ισχυρίζονται ότι το τμήμα που απεικονίζει τον Ιησού ενώπιον του Πιλάτου, στην οπίσθια όψη της Maestà του Ντούτσιο ντι Μπουονινσένια στο "Palazzo Pubblico" της Σιένας, αποτελεί πορτρέτο του Σιμόνε. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι ο ζωγράφος απεικονίζεται ως ο Ιππότης με το γαλάζιο καπέλο, ο οποίος γίνεται μάρτυρας, μισογελώντας και μισοαμφισβητώντας το, το θαύμα της Ανάστασης του παιδός στο παρεκκλήσιο του Αγίου Μαρτίνου στην κάτω εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη.

Πιθανότατα γεννήθηκε στη Σιένα, στην περιοχή του Σαντ'Ετζίντιο ή, σύμφωνα με κάποια άλλη εκδοχή, γεννήθηκε σε κάποια εξοχή πολύ κοντά στη Σιένα, κοντά στο Σαν Τζιμινιάνο. Ο πατέρας του ήταν ειδικός στην προετοιμασία του υποστρώματος (arriccio) των τοίχων, στους οποίους επρόκειτο να εκτελεστούν νωπογραφίες. Πιθανότατα όμως ο Σιμόνε εκπαιδεύτηκε στο εργαστήριο του Ντούτσιο, αλλά δεν αναφερόταν σε κανένα έγγραφο μέχρι το 1315, οπότε καταγράφεται η ανάθεση σε αυτόν η νωπογραφία της Maestà στην Αίθουσα του Χάρτη του Κόσμου στο "Palazzo Pubblico" της Σιένας. Σε αυτό απεικονίζονται η Παναγία και το Βρέφος μαζί με Αγγέλους και Αγίους. Το έργο φέρει χρονολογία και υπογραφή του 1315, αλλά ο Σιμόνε το επανεπεξεργάστηκε το 1321 και αποτελεί μια ελεύθερη παραλλαγή της Maestà του Ντούτσιο (1308-1311)

Αν βέβαια ληφθεί υπόψη ότι ο Δήμος της Σιένας επέλεξε τον Μαρτίνι για να του αναθέσει την εκτέλεση ενός τόσο σημαντικού έργου, μπορεί να υποτεθεί ότι ο καλλιτέχνης απολάμβανε ήδη καλής φήμης πριν την ανάθεση. Η εργασία σε αυτό το κτίσμα, που αποτελούσε την "καρδιά" της πόλης τόσο κυριολεκτικά όσο και συμβολικά, αποτελούσε σημαντική εμπειρία για τους καλλιτέχνες που εργάστηκαν σε αυτό κατά τα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα: Ντούτσιο ντι Μπουονινσένια, Σιμόνε Μαρτίνι και Αμπρόζιο Λορεντσέττι.

Από τον ανασχηματισμό του βίου και του έργου του Μαρτίνι, φαίνεται ότι ταξίδευε συχνά από τη Σιένα στην Ασίζη και αντίστροφα. Είναι πιθανό μεταξύ 1312 και 1315 να έφτιαξε τα σχέδια για τα παράθυρα με ζωγραφιστό γυαλί του παρεκκλησίου του Αγίου Μαρτίνου στην Κάτω Εκκλησία της Ασίζης: Τα παράθυρα αυτά είναι εμφανώς προγενέστερα και πιο "αρχαϊκά", από άποψη ύφους, σε σχέση με τις τοιχογραφίες στο ίδιο παρεκκλήσι, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1317. Το 1315 ζωγράφισε τη Maestà στο "Palazzo Pubblico" της Σιένας και πιθανόν έκανε και κάποιες εργασίες για τις τοιχογραφίες του παρεκκλησίου του Αγίου Μαρτίνου. Επίσης το 1315, κατά την αγιοποίηση του Λουδοβίκου της Τουλούζης, ο Μαρτίνι πιθανόν να έλαβε την ανάθεση για τον πίνακα της Αγίας Τράπεζας στη Νάπολι, υπογεγραμμένο έργο, το οποίο παραδοσιακά πιστεύεται ότι ζωγραφίστηκε στη Νάπολι, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική απόδειξη για να στηρίξει αυτή την πεποίθηση. Το έργο επιγράφεται «Στέψη του Ροβέρτου του Ανδηγαυικού από τον αδερφό του Άγιο Λουδοβίκο της Τουλούζης» Με βάση ένα έγγραφο, στο οποίο ο Σιμόνε δεν αναφέρεται ως ζωγράφος αλλά ως "miles", όρος που κατά τον Μεσαίωνα σήμαινε "Ιππότης", φαίνεται ότι ο Σιμόνε στέφθηκε Ιππότης επειδή απέτισε φόρο τιμής στον Βασιλέα Ροβέρτο του Ανζού, την οικογένειά του και τη γαλλικής προελεύσεως γενεαλογία του τόσο στις τοιχογραφίες της Ασίζης όσο και στον πίνακα της Νάπολι. Ήταν κοινή πρακτική για τους ηγεμόνες του ανώτερου Μεσαίωνα να στέφουν Ιππότη κάποιον καλλιτέχνη ως ανταμοιβή.

Η Maestà του Μαρτίνι αντιγράφηκε, λίγο χρόνο ύστερα από τη δημιουργία της, από τον Λίππο Μέμμι στο Σαν Τζιμινιάνο. Αυτό καταδεικνύει την επιρροή που είχαν τα έργα του σε άλλους καλλιτέχνες καθ' όλη της διάρκεια του 14ου αιώνα. Διαιωνίζοντας την παράδοση της Σιένας, το ύφος του Μαρτίνι ερχόταν σε αντίθεση με την εγκράτεια και τη μνημειακότητα που διακρίνει την Φλωρεντινή Σχολή και είναι αξιοσημείωτη για τα απαλά, στυλιζαρισμένα διακοσμητικά στοιχεία, την απαλότητα των γραμμών και την αβρή του κομψότητα.

Η τέχνη του Μαρτίνι οφείλει πολλά στα εικονογραφημένα χειρόγραφα, στην εγχάραξη ελεφαντόδοντου και στην υαλογραφία, τεχνήματα δημιουργούμενα από Γάλλους καλλιτέχνες. Τέτοια δημιουργήματα έρχονταν στη Σιένα τον 14ο αιώνα μέσω της Βία Φραντσιτζένια, του κύριου δρόμου επικοινωνίας της Ρώμης με τη βόρεια Ευρώπη.

Το 1340 ο Μαρτίνι εγκαταστάθηκε στην παπική αυλή της Αβινιόν, όπου και γνώρισε, όπως προαναφέρθηκε, τον Πετράρχη. Για λογαριασμό του ποιητή φιλοτέχνησε το πορτρέτο της αγαπημένης του Λάουρα ντε Νόβες (Laura de Noves), γεγονός που επιβεβαιώνει ο ίδιος ο ποιητής σε δύο σονέτα του (Canzoniere 96 και 130), στα οποία εγκωμιάζει τον Μαρτίνι. Δυστυχώς το πορτρέτο αυτό σήμερα θεωρείται χαμένο.

Τεχνοτροπία και έργα

Ο Μαρτίνι οργάνωνε τον χώρο του κάθε δημιουργήματός του χρησιμοποιώντας το φως και την (πρωτόλεια, τότε) προοπτική. Οι μορφές του, όπως προαναφέρθηκε, σχεδιάζονται με απαλές γραμμές, όχι γωνιώδεις, και τα χρώματά του δεν είναι έντονα αλλά είναι θερμά.

To 1319 ο Μαρτίνι συνέθεσε, για λογαριασμό της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης στην Πίζα ένα θαυμάσιο πολύπτυχο με θέμα την Παναγία. Πιθανόν κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1320 άρχισε να ζωγραφίζει τις δέκα σκηνές, εμπνευσμένες από τα ιπποτικά ιδεώδη, από τη ζωή του Αγίου Μαρτίνου της Τουρ, στο ομώνυμο παρεκκλήσιό του στην Ασίζη. Το έφιππο πορτρέτο του (1328), που απεικονίζει τον Γκουιντορίτσιο ντα Φολιάνο (Guidoriccio da Fogliano), στρατηγό της Δημοκρατίας της Σιένας, είναι ίσως το πρώτο έργο της Σιενέζικης τέχνης που δεν εξυπηρετεί θρησκευτικό σκοπό. Αποτελεί, επίσης, τον σημαντικό πρόδρομο πολυάριθμων έφιππων πορτρέτων που θα εμφανίζονταν κατά την Αναγέννηση. Από την άλλη, ο "Ευαγγελισμός", που τον ζωγράφισε για λογαριασμό του καθεδρικού ναού της Σιένας και σήμερα βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία, είναι από σκοπού ζωγραφισμένος εξωπραγματικά. Ο Μαρτίνι υπέγραψε αυτό το έργο το 1333 μαζί με τον κουνιάδο του Λίππο Μέμμι, με τον οποίο συνεργάστηκαν επί μακρόν. Ο υπέροχος ρυθμός των γραμμών και οι σχεδόν εξαϋλωμένες μορφές του Γαβριήλ και της Μαρίας στο κεντρικό τμήμα του "Ευαγγελισμού" αποτέλεσαν παράδειγμα που μιμήθηκαν πολλοί μεταγενέστεροι καλλιτέχνες, αλλά κανείς δεν κατάφερε να επιτύχει τόσο ζωηρές καμπύλες και τόσο εμπνευσμένες μορφές όπως κατάφερε ο Μαρτίνι σε αυτό το αριστούργημά του.

Το έργο του "Η επιστροφή του Ιησού από το Ναό ", που δημιούργησε το 1342, σήμερα βρίσκεται στη Συλλογή της πινακοθήκης "Walker Art Gallery" στο Λίβερπουλ.

Ο Σιμόνε Μαρτίνι απεβίωσε το 1344, ενώ βρισκόταν στην υπηρεσία της παπικής αυλής στην Αβινιόν.

Έργα

• Παρθένος και Βρέφος [1], 1305-10, Σιένα, Εθνική Πινακοθήκη
• Η Παναγία του Ελέους [2], 1308, Σιένα, Εθνική Πινακοθήκη
• Maestà [3], 1312-15, τοιχογραφία, Σιένα, Παλάτσο Πούμπλικο
• Ιστορίες της ζωής του Αγίου Μαρτίνου, επισκόπου της Τουρ, 1313-18, τοιχογραφίες στην κάτω βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασσίζη,
  • Ο Άγιος Μαρτίνος μοιράζεται τον μανδύα του με τον φτωχό [4]
  • Ο Χριστός και άγγελοι εμφανίζονται στο όνειρο του αγίου [5]
  • Ο Άγιος Μαρτίνος στις τάξεις του στρατού [6]
  • Ο Άγιος εγκαταλείπει τον στρατό [7]
  • Ο θάνατος του Αγίου [8]
• Ο Άγιος Λουδοβίκος της Τουλούζης στέφει τον αδελφό του βασιλιά της Νάπολης [9], 1317, Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
• Πολύπτυχο για την μονή της Αγίας Αικατερίνης στην Πίζα [10], 1319, Πίζα, Museo nazionale di S. Matteo
• Πολύπτυχο για την μονή της Σάντα Μαρία ντεϊ Σέρβι του Ορβιέτο (Πολύπτυχο της Βοστώνης) [11], περ. 1321-5, Βοστώνη, Isabella Gardner Stewart Museum
• Ο Αγκοστίνο Νοβέλλο και τέσσερα θαύματά του [12], 1324-29
• Ο Γκουιντορίτσο ντα Φολιάνο στην πολιορκία του Μοντεμάσσι [13], 1330, τοιχογραφία στην Sala del Consiglio, στο Παλάτσο Πούμπλικο της Σιένας
• (με Λίππο Μέμμι) (Lippo Memmi), Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• Πολύπτυχο Ορσίνι - Ο Χριστός φέρων τον Σταυρό [14] , περ.1335, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• Πολύπτυχο Ορσίνι - Σταύρωση [15], περ.1335, Αμβέρσα, Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών
• Πολύπτυχο Ορσίνι - Αποκαθήλωση [16], περ.1335, Αμβέρσα, Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών
• Πολύπτυχο Ορσίνι - Η Ταφή [17], Πινακοθήκη του Βερολίνου
• Η πρώτη σελίδα έκδοσης σχολίων για τα έργα του Βιργίλιου [18], 1338, Μιλάνο, Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη
• Η επιστροφή του Ιησού από το Ναό [19], 1342, Λίβερπουλ, Walker Art Gallery

Παρουσίαση έργων

• 
  Παρθένος και Βρέφος, 1305-10, Σιένα, Pinacoteca Nazionale
• 
  Maestà (η Παρθένος εν δόξη), νωπογραφία, 1312-15, Σιένα, Palazzo Pubblico
• 
  Πολύπτυχο για την μονή της Αγίας Αικατερίνης της Πίζας, 1319, Πίζα, Museo nazionale di San Matteo
• 
  Πολύπτυχο της Βοστώνης, 1321-25, Βοστώνη, Isabella Steward Gardner Museum
• 
  Το θαύμα του παιδιού που διασώθηκε από τον Αγκοστίνο Νοβέλλο, περ. 1328, Σιένα, Pinacoteca Nazionale
• 
  Ο Γκουιντορίτσο ντα Φολιάνο στην πολιορκία του Μοντεμάσσι, νωπογραφία, 1330, Σιένα, Palazzo Pubblico
• 
  Ευαγγελισμός, 1333, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• 
  Η επιστροφή του δωδεκαετούς Ιησού από το Ναό, 1342, Λίβερπουλ, Walker Art Gallery

Δείτε επίσης

• Κατάλογος Ιταλών ζωγράφων

Πηγές

• Giorgio Vasari, Le vite de' più eccellenti pittori, scultori, e architettori, 1550 (Τζόρτζιο Βαζάρι, Οι βίοι των εξοχοτέρων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων -αποσπασματική ελληνική μετάφραση από τον Στέλιο Λυδάκη, "Κανάκης", 1995)
• Vasari, Giorgio· translation by George Bull (1965). Lives of the Artists. Penguin Classics. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

•  «Simone Martini». Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913. 
• Art of Simone Martini
• Simone Martini – Gothic Painter