Σκάκι του Καπαμπλάνκα

Το Σκάκι του Καπαμπλάνκα (ή Σκάκι Καπαμπλάνκα) είναι μια παραλλαγή στο σκάκι που εφευρέθηκε στις αρχές της δεκαετία του 1920 από τον Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, πρώην Παγκόσμιο Πρωταθλητή στο σκάκι (1921–1927). Η παραλλαγή αυτή ενσωματώνει δύο νέα κομμάτια και παίζεται σε σκακιέρα διαστάσεων 10×8. Ο Καπαμπλάνκα πρότεινε την παραλλαγή ενώ ήταν Παγκόσμιος Πρωταθλητής και όχι εκ των υστέρων, όπως έχουν ισχυριστεί ορισμένοι επικριτές του. Πίστευε ότι το σκάκι δεν θα παίζεται μετά από λίγες δεκαετίες, επειδή τα παιχνίδια μεταξύ των μαιτρ θα καταλήγουν πάντα ισόπαλα). Αυτή η απειλή, «του θανάτου λόγω ισοπαλιών» για το σκάκι, ήταν το κύριο κίνητρό του για τη δημιουργία μιας πιο σύνθετης και πλουσιότερης έκδοσης του παιχνιδιού.

Σκάκι του Καπαμπλάνκα

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ	ι	κ
8											8
7											7
6											6
5											5
4											4
3											3
2											2
1											1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ	ι	κ

Παράταξη εκκίνησης.
Οι αρχιεπίσκοποι είναι στα τετράγωνα γ1 και γ8, ενώ οι καγκελάριοι στα θ1 και θ8.

Επιπλέον κομμάτια

Τα επιπλέον κομμάτια στην παραλλαγή αυτή είναι:

• Ο καγκελάριος συνδυάζει τις δυνάμεις του πύργου και του ίππου.
• Ο αρχιεπίσκοπος συνδυάζει τις δυνάμεις του αξιωματικού και του ίππου.

Τα νέα κομμάτια έχουν ιδιότητες που εμπλουτίζουν το παιχνίδι. Για παράδειγμα, ο αρχιεπίσκοπος (γνωστός και ως αρχηγός, ή γεράκι, ή πριγκίπισσα, ή κένταυρος, ή σταυλάρχης, κ.ά. ανάλογα με την παραλλαγή που συμμετέχει) μπορεί από μόνος του να κάνει ματ σε έναν μοναχικό βασιλιά, για παράδειγμα, ο βασιλιάς τοποθετείται σε μια γωνία και ο αρχιεπίσκοπος διαγώνια με ένα τετράγωνο διαφορά μεταξύ τους.

Τα ονόματα για τα νέα κομμάτια, ως αρχιεπίσκοπος (archbishop) και καγκελάριος (chancellor), δόθηκαν από τον ίδιο τον Καπαμπλάνκα. Αυτά τα ονόματα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στις πιο σύγχρονες παραλλαγές του σκακιού του Καπαμπλάνκα.

Ιστορία

Ο Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα.

Ο Καπαμπλάνκα πρότεινε δύο παρατάξεις εκκίνησης για το σκάκι Καπαμπλάνκα. Στην πρώτη παράταξη εκκίνησης, πρότεινε να τοποθετηθεί ο αρχιεπίσκοπος μεταξύ της βασίλισσας και του αξιωματικού της βασίλισσας και αντίστοιχα ο καγκελάριος μεταξύ του βασιλιά και του αξιωματικού του βασιλιά. Αυτή η ρύθμιση έχει το μειονέκτημα να αφήνει ανυπεράσπιστο το πιόνι μπροστά από τον αξιωματικό του βασιλιά, επιτρέποντας στα λευκά να απειλήσουν με ματ από την πρώτη κίνηση.

Στη συνέχεια αναθεώρησε την παράταξη εκκίνησης έτσι ώστε να τοποθετείται ο αρχιεπίσκοπος μεταξύ του ίππου της βασίλισσας και του αξιωματικού, ενώ ο καγκελάριος ήταν μεταξύ του ίππου και του αξιωματικού του βασιλιά. Επίσης, πειραματίστηκε με μεγέθη σκακιέρας 10×10, όπου τα πιόνια στην αρχική τους κίνηση θα μπορούσαν να μετακινηθούν και τρία τετράγωνα προς τα εμπρός.

Ο Έντουαρντ Λάσκερ γράφει στο βιβλίο του Η περιπέτεια του σκακιού:

Έπαιξα πολλές παρτίδες δοκιμάζοντας το σκάκι Καπαμπλάνκα, και σπάνια διήρκεσε περισσότερο από είκοσι ή είκοσι πέντε κινήσεις. Προσπαθήσαμε με σκακιέρες 10×10 τετραγώνων και 10×8 τετραγώνων, και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η τελευταία ήταν προτιμότερη, επειδή οι χέρι-με-χέρι μάχες ξεκινήσαν νωρίτερα σε αυτή.

Ο Λάσκερ ήταν ένας από τους λίγους υποστηρικτές της παραλλαγής. Ο Ούγγρος γκρανμαίτρ Γκέζα Μαρόσζι έπαιξε επίσης μερικές παρτίδες με τον Καπαμπλάνκα (που πήρε τα εύσημα από αυτόν). Ο Βρετανός πρωταθλητής Γουίλιαμ Γουίντερ πίστευε ότι υπήρχαν πάρα πολλά ισχυρά κομμάτια, καθιστώντας τα άλλα κομμάτια μικρότερης σημασίας.

Προγενέστερες παραλλαγές

Ο Καπαμπλάνκα δεν ήταν ο πρώτος που πρόσθεσε τον καγκελάριο και τον αρχιεπίσκοπο στο κανονικό σκάκι, αν και είναι ο πιο διάσημος. Υπήρξαν και άλλες προσπάθειες που κυρίως διαφέρουν μόνο στη διάταξη των κομματιών και των κανόνων του ροκέ.

Το 1617, ο Πιέτρο Καρρέρα δημοσίευσε το βιβλίο Il Gioco degli Scacchi, το οποίο περιείχε την περιγραφή μιας παραλλαγής στο σκάκι που παίζεται σε σκακιέρα 8×10. Τοποθέτησε νέα κομμάτια ανάμεσα στον πύργο και τον ίππο. Ο καγκελάριος ήταν στην πτέρυγα του βασιλιά και ο αρχιεπίσκοπος στην πτέρυγα της βασίλισσας. Ο Καρρέρα χρησιμοποίησε τα ονόματα πρωταθλητής (champion) αντί για καγκελάριος και κένταυρος (centaur) αντί για αρχιεπίσκοπος. Η παραλλαγή αυτή ξεχάστηκε σε μεγάλο βαθμό μετά τον θάνατο του εφευρέτη της.

Το 1874, ο Χένρι Μπερντ πρότεινε μια παραλλαγή στο σκάκι παρόμοια με αυτή του Καρρέρα. Η μόνη σημαντική διαφορά ήταν η παράταξη εκκίνησης. Ο καγκελάριος τοποθετήθηκε μεταξύ του αξιωματικού της βασίλισσας και τη βασίλισσα και ο αρχιεπίσκοπος τοποθετήθηκε μεταξύ του αξιωματικού του βασιλιά και του βασιλιά. Ο Μπερντ χρησιμοποίησε τα ονόματα φύλακας (guard) αντί για καγκελάριος και σταυλάρχης (equerry) αντί για αρχιεπίσκοπος.

Σκάκι του Καρρέρα α β γ δ ε ζ η θ ι κ 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 α β γ δ ε ζ η θ ι κ Η πιο πρώιμη παραλλαγή στη σκακιέρα 8×10 με αρχιεπίσκοπο και καγκελάριο.

Σκάκι του Μπερντ α β γ δ ε ζ η θ ι κ 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 α β γ δ ε ζ η θ ι κ Ένας άλλος προκάτοχος της παραλλαγής του Καπαμπλάνκα.

Μεταγενέστερες παραλλαγές

Ωμέγα σκάκι (10×10 + 4 γωνίες)

	<Μ4    Α	Β	Γ	Δ	Ε	Ζ	Η	Θ	Ι	Μ3>    Κ
9											9
8											8
7											7
6											6
5											5
4											4
3											3
2											2
1											1
0											0
	Α <Μ1	Β	Γ	Δ	Ε	Ζ	Η	Θ	Ι	Κ Μ2>

Παράταξη εκκίνησης.

Μεγάλο σκάκι

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ	ι	κ
10											10
9											9
8											8
7											7
6											6
5											5
4											4
3											3
2											2
1											1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ	ι	κ

Παράταξη εκκίνησης.
Οι αρχιεπίσκοποι είναι στα τετράγωνα η2 και η9, ενώ οι καγκελάριοι στα ζ2 και ζ9.

Το σκάκι του Καπαμπλάνκα έχει εμπνεύσει έναν αριθμό από άλλες παραλλαγές:

• Μεγάλο σκάκι (1984)
• Ωμέγα σκάκι (1988)
• Γοτθικό σκάκι (2002)
• Παραλλαγή του Άμπεργκ (2003)
• Γκροτέσκο σκάκι (2004)
• Τυχαίο σκάκι του Καπαμπλάνκα (2004)
• Σκάκι του Παύλοβιτς (2004)
• Λαντόριαν σκάκι (2005)
• Έμπασσυ σκάκι (2005)
• Γιουνιβέρς σκάκι (2006)
• Σκάκι αναγνωστικού (2006)
• Μοντέρνο τυχαίο σκάκι του Καπαμπλάνκα (2008)

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Έμπασσυ σκάκι χρησιμοποιεί παράταξη εκκίνησης πανομοιότυπη με το Μεγάλο σκάκι και προσαρμοσμένη στη σκακιέρα 10×8.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πρόσφατη εξέλιξη είναι το Τυχαίο σκάκι του Καπαμπλάνκα, που εφευρέθηκε το 2004. Αυτό το παιχνίδι συνδυάζει ιδέες από το Τυχαίο σκάκι του Φίσερ και το σκάκι του Καπαμπλάνκα. Ισχύει επίσης η αρχή ότι όλα τα πιόνια στην παράταξη εκκίνησης απαιτείται να προστατεύονται από τουλάχιστον ένα κομμάτι.

Παραλλαγές σε άλλες σκακιέρες

Υπάρχουν επίσης παραλλαγές στο σκάκι του Καπαμπλάνκα που δεν χρησιμοποιούν τη σκακιέρα 10×8. Το Μεγάλο σκάκι είναι μια δημοφιλής παραλλαγή, που εφευρέθηκε το 1984 από τον Ολλανδό σχεδιαστή παιχνιδιών Κρίστιαν Φρίλινγκ, η οποία χρησιμοποιεί τα κομμάτια του Καπαμπλάνκα σε μια μεγαλύτερη σκακιέρα διαστάσεων 10×10.

Το 2007 ο γκρανμαίτρ Γιάσερ Σεϊραβάν επινόησε μια παραλλαγή, που ονομάζεται Σκάκι του Σεϊραβάν και η οποία προσθέτει τα δύο κομμάτια του Καπαμπλάνκα με διαφορετικό τρόπο. Στην παραλλαγή του ο Σεϊραβάν μετονόμασε τον καγκελάριο σε ελέφαντα και τον αρχιεπίσκοπο σε γεράκι.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

• Lasker, Edward (1959). The Adventure of Chess. ISBN 0-486-20510-X. 
• Pritchard, David B. (1994). The Encyclopedia of Chess Variants. Games & Puzzles Publications. σελίδες 38–40. ISBN 0-9524142-0-1. 
• Pritchard, David B. (2007). Beasley, John, επιμ. The Classified Encyclopedia of Chess Variants. John Beasley. σελ. 122. ISBN 978-0-9555168-0-1. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Hans Bodlaender, "Capablanca's Chess", The Chess Variant Pages.
• Capablanca Chess: material values of pieces.