Σπάθαρης Αρκαδίας
Συντεταγμένες: 37°44′52″N 21°54′18″E / 37.74778°N 21.90500°E
Ο Σπάθαρης ή το Σπάθαρι είναι ορεινός οικισμός στην Πελοπόννησο και την Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας.[2]
| Σπάθαρης | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδίας |
| Δήμος | Γορτυνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Τροπαίων |
| Γεωγραφία | |
| Υψόμετρο | 579 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 137 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 22008 |
| Τηλ. κωδικός | +30 27970 |
Γεωγραφικά - Ιστορικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΟ Σπάθαρης βρίσκεται προς τα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Ηλείας και ανατολικά του Λάδωνα σε υψόμετρο 579 μέτρα[3]. Το χωριό απέχει 42 χλμ. ΒΔ. από τη Δημητσάνα (έδρα του δήμου), 81 χλμ. Δ.-ΒΔ. από την Τρίπολη και 62 χλμ. Α.-ΒΑ. από τον Πύργο. Αξιοθέατά του είναι το παλιό πέτρινο δημοτικό σχολείο, που κτίστηκε το 1905 με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, το παραδοσιακό πανδοχείο του καθώς και η πεζοπορική διαδρομή που ξεκινά από την τοποθεσία "Κιόση", διασχίζει το ομώνυμο φαράγγι και καταλήγει δυτικά στον Κάτω Σπάθαρη.[4][5]
O Σπάθαρης ή το Σπάθαρι είναι ένα γορτυνιακό χωριό, που βρίσκεται 7 χιλιόμετρα δυτικά των Τροπαίων. Έχει δύο οικισμούς, τον άνω και κάτω Σπάθαρη. Ο δεύτερος οικισμός είναι χαμηλότερα, δίπλα στον ποταμό Λάδωνα και κοντά στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Λάδωνα, που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου Άη Γιώργης και όλη η έκτασή του ανήκει γεωγραφικά (παλαιότερα και διοικητικά) στην τέως κοινότητα Σπάθαρης ή Σπάθαρι. Πρόσβαση στο χωριό υπάρχει από την Εθνική Οδό Τριπόλεως - Πύργου, είτε στρίβοντας δεξιά στο χωριό Σταυροδρόμι και στη συνέχεια περνώντας από τα χωριά Βυζίκι και Τρόπαια, είτε στρίβοντας δεξιά (με κατεύθυνση προς Πύργο) στο ύψος του χωριού Τουμπίτσι. H θέση του χωριού ανήκει στην ευρύτερη περιοχή της Βάναινας όπου βρισκόταν η αρχαία ελληνική πόλη Θέλπουσα.
Το χωριό υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκε περί τα μέσα του 17ου αιώνα, γύρω στο 1650. Είναι, λοιπόν, δημιούργημα της εποχής της πρώτης Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών, εγκαταλείπουν, πλέον τα μέρη τους και αναζητούν καταφύγιο και προστασία σε ορεινούς, απρόσιτους και δύσβατους τόπους μακριά από την αφόρητη παρουσία του δυνάστη και τον ζυγό της δουλείας. Κατ' αυτόν τον τρόπο, δε γεννά καμία απορία ότι οι πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στο χώρο του Σπάθαρι προέρχονται από περιοχές της δυτικής Στερεάς Ελλάδας, την Ήπειρο, την Κυπαρισσία. Το όνομα Σπάθαρι ή Σπάθαρης έλκει την καταγωγή του από το Βυζαντινό σπαθάριος που ήταν τίτλος σωματοφυλάκων του Βυζαντίου με επικεφαλής τον πρωτοσπαθάριο ή από κάποιον που πρωτοκατοίκησε με το Επώνυμο Σπάθαρης. Με την πάροδο του χρόνου οι τίτλοι αυτοί έγιναν τιμητικοί και απονέμονταν σε αυλικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς ή ακόμα και σε ιδιώτες μεγάλων οικογενειών. Όπως διαφαίνεται, παραμένοντας στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, από τον τίτλο αυτό, προέκυψε το επώνυμο Σπαθάρης και με τη σειρά του ο δημοτικός τύπος Σπάθαρης. Σε ένα τέτοιο πρόσωπο με αυτό το όνομα, θα ανατρέξουμε προκειμένου να βρούμε την αρχή της ιστορίας του Σπάθαρη. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποιος με το όνομα Σπάθαρης ήταν ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στο μέρος, όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό και έδωσε το όνομα του σε αυτό. Η μεταβολή της τοπωνυμίας Σπάθαρης στο αντίστοιχο ουδέτερο του, Σπάθαρι, είναι σύνηθες φαινόμενο στα μέρη της Πελοποννήσου. Συνεπώς και οι δύο ονομασίες είναι έγκυρες.
Κοντά στο χωριό και επάνω σε απότομο βράχο υπάρχουν ίχνη αρχαίας πόλης και μεσαιωνικού οικισμού που δεν έχουν ακόμα ανασκαφεί. Ιδιαίτερη σημασία στην ιστορική αξία του τόπου έπαιξαν οι δύο σπηλιές που βρίσκονται βορειοδυτικά του χωριού, πάνω σε δυσπρόσιτους βράχους και στην αριστερή όχθη του ποταμού Λάδωνα. Κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, οι σπηλιές αυτές αποτελούσαν ένα ασφαλές καταφύγιο για Έλληνες καταδιωκόμενους από τη μανία των Τούρκων. Οι Σπαθαραίοι τις ονομάζουν "μαγαζιά", καθώς ήταν μέρος ανεφοδιασμού και σε αυτές αποθήκευαν τρόφιμα για τις ανάγκες του αγώνα. Μάλιστα, μία από αυτές χρησιμοποιείτο σαν εκκλησία, ενώ η λεγόμενη σπηλιά του "Πατραλιά" ήταν καταφύγιο σε περιόδους διωγμών για τους οπλαρχηγούς και τις οικογένειες τους, όπως οι Κολοκοτρωναίοι και οι Δεληγιάννηδες.[3]
Αναφορές για τον οικισμό με την ονομασία Σπάθαρι υπάρχουν πριν την περίοδο της Επανάστασης του 1821, από τον Γάλλο περιηγητή Φρανσουά Πουκεβίλ (με 25 οικογένειες) αλλά και το αρχείο Ιωάννη Καποδίστρια να συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των χωριών και οικισμών που υπάγονταν στην τότε επαρχία Καρύταινας - τμήμα Λακόβων και Λαγγαδίων.[6] Μετά την απελευθέρωση αναφέρεται επίσημα το 1835 στο ΦΕΚ 16Α - 24/05/1835 με την ονομασία Σπαθάρι να προσαρτάται στον τότε δήμο Θελπούσης. Το 1912 με το ΦΕΚ 252Α - 24/08/1912 διορθώθηκε σε Σπάθαρης και ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[7] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με τον Κάτω Σπάθαρη αποτελούν την τοπική κοινότητα Σπάθαρη που υπάγεται στην δημοτική ενότητα Τροπαίων του Δήμου Γορτυνίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ως κοινότητα έχει πληθυσμό 209 κατοίκους ενώ ως οικισμός 199.[8]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 12, τομ. 32.
- ↑ 3,0 3,1 «ΣΠΑΘΑΡΗΣ (Χωριό) ΤΡΟΠΑΙΑ - GTP». www.gtp.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ DigiServices/Twinnet 2013-2015. «EG | Σπάθαρης (Χωριό) [ΑΡΚΑΔΙΑ, ΓΟΡΤΥΝΙΑ]». www.exploring-greece.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ DigiServices/Twinnet 2013-2015. «EG | Φαράγγι Σπάθαρι - Κιόσι (Φαράγγι) [ΑΡΚΑΔΙΑ, ΓΟΡΤΥΝΙΑ]». www.exploring-greece.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Το οικιστικό δίκτυο της Πελοποννήσου στα χρόνια της Επανάστασης». www.settlements-peloponnese1821.eu. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2021.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10745 (σελ. 271 του pdf)