Σπύρος Λουκάτος
Ο Σπύρος Λουκάτος (Αργοστόλι Κεφαλληνίας, 1915 – Αθήνα, 2014) ήταν Έλληνας ιστορικός, ερευνητής, συγγραφέας, καθηγητής, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης.
| Σπύρος Λουκάτος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Σπύρος Λουκάτος (Ελληνικά) |
| Γέννηση | Σπυρίδων Λουκάτος 1915 Αργοστόλι |
| Θάνατος | 17 Σεπτεμβρίου 2014 Αθήνα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελληνική |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Μητρική γλώσσα | Ελληνικά |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά Γαλλικά |
| Εκπαίδευση | Κοργιαλένειο Γυμνάσιο Αρρένων |
| Σπουδές | Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιστορία της Φιλοσοφίας (Πανεπιστήμιο της Περούτζα), Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | Ιστορικός. Ερευνητής. Συγγραφέας. Καθηγητής. Αντιστασιακός |
| Τίτλος | Διδάκτωρ Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών |
| Πολιτική τοποθέτηση | |
| Μέλος του | ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Ρένα Λουκάτου |
| Γονείς | Δημήτριος Ραζής Λουκάτος, Ανθή Μαγκλιβέρα |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Πόλεμοι/μάχες | Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος |
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Γεννήθηκε το 1915 στο Αργοστόλι Κεφαλληνίας, με καταγωγή από το χωριό Φαρακλάτα, γιος του Δημητρίου Ραζή Λουκάτου, λεπτοσιδηρουργού, και της Ανθής Μαγκλιβέρα. Ήταν ο μικρότερος από τα υπόλοιπα αδέλφια του – δύο κορίτσια και τρία αγόρια. Μεγάλωσε σε φιλελεύθερο και δημοκρατικό οικογενειακό περιβάλλον, ενώ ο πατέρας του υπήρξε υποστηρικτής του Βενιζελισμού.[1]
Στο Αργοστόλι πραγματοποίησε τις πρώτες σχολικές του σπουδές, αρχικά στο ιδιωτικό δημοτικό σχολείο «Αι Μούσαι» της Ελένης Μαζαράκη και στη συνέχεια, διαδοχικά, στο τριετές Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο) και στο Κοργιαλένειο Γυμνάσιο Αρρένων.
Την περίοδο 1932-1937 σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά την αποφοίτησή του παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική Σχολή. Κατά την περίοδο των σπουδών του ενδιαφέρθηκε για την ιστορία και την αρχαιολογία, ενώ η πρώτη του δημοσίευση, το 1938, ήταν αρχαιολογικού περιεχομένου – για τους προϊστορικούς τάφους στην Κεφαλονιά.[1]
Το 1938, ως στρατευμένος, φοίτησε στη Σχολή Έφεδρων Αξιωματικών στην Κέρκυρα και πήρε τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού.
Το 1941 ξεκίνησε η σταδιοδρομία του ως καθηγητή. Δίδαξε στη Μέση Εκπαίδευση (στα Γυμνάσια Ληξουρίου και Αρρένων Αργοστολίου) και στην Εμπορική Σχολή Αργοστολίου, αλλά το 1946 απολύθηκε από τη θέση λόγω των πολιτικών του φρονημάτων και της ανυποχώρητης δράσης του.[2]
Το 1959 αναγορεύτηκε αριστούχος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1962 έως το 1971 υπηρέτησε ως καθηγητής στην Ανώτερη Δημόσια Σχολή Υπομηχανικών της Αθήνας και στη συνέχεια στην Ανωτέρα Σχολή Τεχνολόγων Μηχανικών του εκπαιδευτικού ιδρύματος ΚΑΤΕΕ Πειραιά (σήμερα ΤΕΙ). Από το 1966 έως το 1969 δίδαξε το μάθημα της Ιστορίας Τέχνης και Πολιτισμού στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, στη Σχολή Προϊσταμένων Αδελφών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και στη ΣΕΛΕΤΕ,[3] καθώς και Ιστορία στο Κλασσικό Λύκειο της Ιταλικής Σχολής Αθηνών.
Το 1969, με υποτροφία της ιταλικής κυβέρνησης, παρακολούθησε μαθήματα Ιστορίας της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Περούτζα. Παρά την ομόφωνη αναγνώριση του ήθους και των επιστημονικών του προσόντων, δύο φορές κατά τις οποίες διεκδίκησε την έδρα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας σε ελληνικά Πανεπιστήμια δεν πέτυχε την εκλογή του: το 1964–65 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το 1976–77 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.[4]
Το 1982 συμμετείχε στην ίδρυση της μη κερδοσκοπικής επιστημονικής εταιρείας υπό την επωνυμία «Κέντρο Μελετών Ιονίου (ΚΜΙ)», που εδρεύει στην Αθήνα.[5]
Τον Απρίλιο του 2000, ο Σπύρος Λουκάτος προτάθηκε, μαζί με άλλους επιστήμονες, από τη Νομαρχιακή Αγωνιστική Συνεργασία Κεφαλονιάς, για τη σύσταση μιας επιτροπής παρακολούθησης των γυρισμάτων της ταινίας «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» από την ιστορική σκοπιά της. Η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή από την πλειοψηφία του Νομαρχιακού Συμβουλίου.[6]
Τον Νοέμβριο του 2013, στο πλαίσιο των Γιορτών Λόγου και Τέχνης του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας και του επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα: «Κοινωνική διάρθρωση και πολιτιστικά ρεύματα στη Λευκάδα: διαχρονική θεώρηση», η οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου τίμησε τον «ιστορικό της Επτανήσου» για το έργο του.[7]
Ο Σπύρος Λουκάτος απεβίωσε στην Αθήνα, στις 17 Σεπτεμβρίου 2014, σε ηλικία 99 ετών[8] και ετάφη στη γενέτειρά του. Ψήφισμα για την απώλειά του δημοσίευσε στον τοπικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο καθώς και στον 24ο τόμο του περιοδικού Κυμοθόη ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης.[9] Ο Δήμος Κεφαλλονιάς και η Κοινωφελής Επιχείρηση του Δήμου, θέλοντας να τιμήσουν τον άνθρωπο αλλά και το έργο του, οργάνωσαν ημερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του.[10]
Αγωνιστική και αντιστασιακή δράση Επεξεργασία
1931–1941 Επεξεργασία
Η αγωνιστική του δραστηριότητα ξεκίνησε νωρίς – από τα σχολικά του χρόνια. Το 1931, τις μέρες της εξέγερσης των Κυπρίων υπέρ της ανεξαρτησίας τους, ο Σπύρος Λουκάτος που ήταν δεκαέξι ετών, έγραφε συνθήματα στους τοίχους του Αργοστολίου υπέρ της Κύπρου και κατά της αγγλικής κατοχής.
Στην Αθήνα, μεσούσης της μεταξικής δικτατορίας, συμμετείχε σε φοιτητικές κινητοποιήσεις. Την ίδια εποχή γνωρίστηκε με τον συνταγματολόγο και μετέπειτα πρόεδρο της Κυβέρνησης του Βουνού (ΠΕΕΑ) Αλέξανδρο Σβώλο.
Στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε αρχικά στην Κεφαλονιά. Στη συνέχεια μετακινήθηκε στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων στο Χαϊδάρι Αττικής, ως εκπαιδευτής. Τον Ιανουάριο του 1941, προωθήθηκε στη «ζώνη των πρόσω» και πήρε μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο μέτωπο Αρμενοχωρίου–Φλώρινας–Μοναστηρίου.[11]
1941–1946 Επεξεργασία
Μετά την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψε στην Κεφαλονιά και συνέβαλε καθοριστικά στη θεμελίωση της Εθνικής Αντίστασης στη γενέτειρά του. Σύντομα αναδείχθηκε επάξια σε ένα από τα βασικά στελέχη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ)[12] και για την αντιστασιακή του δράση καταδιώχθηκε από τους κατακτητές.
Την άνοιξη του 1944 συνελήφθη και φυλακίστηκε στις φυλακές Αργοστολίου με προορισμό, μαζί με άλλους αγωνιστές, την εκτέλεσή του την Πρωτομαγιά. Χάρη στις λαϊκές κινητοποιήσεις και τα παγκεφαλληνιακά συλλαλητήρια της 29ης και 30ής Απριλίου 1944, απελευθερώθηκε μαζί με άλλους στις 19 Μαΐου.[3]
Τον Ιούλιο του 1944, προσπάθησε να διαφύγει με το καράβι «Άι-Δημήτρης» του ΕΛΑΝ, το οποίο δρούσε εναντίον των Γερμανών στο Ιόνιο. Ενώ έπλεε ανοιχτά από το Λεσίνι Αιτωλοακαρνανίας, το πλοίο δέχτηκε αιφνιδιαστικά τα εχθρικά πυρά από την απέναντι ακτή, με αποτέλεσμα ο Σπύρος Λουκάτος να τραυματιστεί σοβαρά.
Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος 1945), επιχείρησε να συμβάλει στην ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων, συμμετέχοντας στο Πανδημοκρατικό Μέτωπο και στον Συνασπισμό των δυνάμεων του ΕΑΜ στην Κεφαλονιά.
Το 1946 άρχισε ένα νέο κύμα διώξεων και απειλών κατά της ζωής του και, αφού έγινε δυο φορές στόχος δολοφονικής απόπειρας, απομονώθηκε και συνέχισε να αρθρογραφεί με ψευδώνυμο στην εφημερίδα του ΕΑΜ Ελεύθερη Κεφαλλονιά.[13]
Συγγραφικό έργο Επεξεργασία
Το πλούσιο, πολυσήμαντο και ποικίλο έργο του Σπύρου Λουκάτου καλύπτει πολλές ιστορικές περιόδους και περιοχές, μιας και ερεύνησε, εκτός από την Κεφαλονιά και το ευρύτερο Ιόνιο, σχεδόν όλη την Ελλάδα, τα Βαλκάνια, τη Γαλλία και την Ευρώπη.[8]
Παράλληλα με τις ιστορικές του μελέτες και αρχειακές έρευνες για θέματα της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής και βαλκανικής ιστορίας, ασχολήθηκε και με την ιστορία του 19ου και 20ού αιώνα της γενέτειράς του, της Κεφαλονιάς.[14] Ιδιαίτερα τον απασχόλησε το ριζοσπαστικό κίνημα[15] εναντίον των Άγγλων «προστατών», το πρωτοσοσιαλιστικό κίνημα, το οποίο διέγραψε στην Κεφαλονιά και στα υπόλοιπα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα μια πλούσια τροχιά.[16] Ασχολήθηκε επίσης με το αντιστασιακό κίνημα κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών – ειδικότερα επέμεινε στην περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης. Το συγγραφικό του έργο, εκτός από βιβλία ιστορικού περιεχομένου, περιλαμβάνει περισσότερα από 260 δημοσιεύματα σε επιστημονικά περιοδικά της χώρας και του εξωτερικού, ενώ πολλές είναι οι ανέκδοτες μελέτες του.[17]
Βιβλία Επεξεργασία
- (1982) Ρόκκος Χοϊδάς: ο κήρυκας του ελληνικού σοσιαλισμού, Αλκυών
- (1997) Τα χρόνια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής και της Εθνικής αντίστασης στην Κεφαλονιά και στην Ιθάκη, Αλκυών
- (2008) Μαρίνος Σπύρου Αντύπας, Ομοσπονδία Κεφαλληνιακών και Ιθακησιακών Σωματείων. ISBN 9789608974906
- (2009) H Επτανησιακή Πολιτική Σχολή των Ριζοσπαστών, Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς Ιθάκης. ISBN 9789609897105
- (2010) Τα χρόνια της γερμανικής και ιταλικής αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, Νόβολι, Τόμος 1. ISBN 9789609428200
- (2011) Τα χρόνια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, Νόβολι, Τόμος 2. ISBN 9789609428279
- (2011) Τα χρόνια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, Νόβολι, Τόμος 3. ISBN 9789609428286
- (2012) Τα χρόνια της απελευθέρωσης και του εμφυλίου πολέμου στην Κεφαλονιά και Ιθάκη 1944-1950, Νόβολι. ISBN 9789609428347
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα Επεξεργασία
- (2003) Κύθηρα: Μύθος και πραγματικότητα, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Δήμου Κυθήρων [εισήγηση]
- (2007) Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο, Ελευθεροτυπία
- (2008) 1821: Οι αθέατες όψεις, Ελευθεροτυπία
- (2008) Κατοχή και Αντίσταση 1941–1945, Ελευθεροτυπία
- (2009) Οδύσσεια Κεφαλλονιάς – Ιθάκης, Οδύσσεια
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Νεοφύτου, Σοφία (2009). «Ένα ταξίδι με τον Σπύρο Λουκάτο». Περιοδικό Κυμοθόη (Αργοστόλι: Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης) Τόμος 19: Σελίδες 17-20.
- ↑ InKefalonia (4 Οκτωβρίου 2015). «Σπύρος Λουκάτος (1915-2014): Η ακτινοβολία της προσωπικότητάς του». www.inkefalonia.gr. InKefalonia (Online Media).
- ↑ 3,0 3,1 Πετράτος Πέτρος, Φιλόλογος, Δρ. Ιστορίας (11 Οκτωβρίου 2014). «Σπύρος Λουκάτος. Ο Κεφαλονίτης Αγωνιστής και ιστορικός». petrospetratos.blogspot.com.
- ↑ Συλλογική εργασία μαθητών Γυμνασίου (1 Οκτωβρίου 2014). «Αφιέρωμα στον Σπύρο Λουκάτο και στην πάλη κατά του φασισμού» (PDF). 3ο Γυμνάσιο Αργοστολίου. 3gym-argost.kef.sch.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ ΚΜΙ. «Ιδρυτικά μέλη Κέντρου Μελετών Ιονίου». www.kmi.gr.
- ↑ Εφημερίδα Ριζοσπάστης (18 Ιουνίου 2000). «Το μαντολίνο του Μπερνιέρ και το κλαρίνο των παραγόντων». rizospastis.gr.
- ↑ Λευκαδίτικα Νέα (30 Νοεμβρίου 2013). «Συνεχίζονται οι εργασίες του Επιστημονικού Συνεδρίου». www.kolivas.de.
- ↑ 8,0 8,1 Λειβαδά, Ευρυδίκη (18 Σεπτεμβρίου 2014). «Έφυγε ο ιστορικός της Επτανήσου Σπύρος Δημ. Λουκάτος». www.kolivas.de. Λευκαδίτικα Νέα.
- ↑ Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς-Ιθάκης (19 Σεπτεμβρίου 2014). «Ψήφισμα για την απώλεια του Σπύρου Λουκάτου». www.kefalonitis.com. Kefalonitis (online περιοδικό για την Κεφαλονιά).[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Kefalonitis (online περιοδικό για την Κεφαλονιά) (19 Σεπτεμβρίου 2014). «Hμερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Σπύρου Λουκάτου απο την Κ.Ε.ΔΗ.ΚΕ». www.kefalonitis.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ Πετράτος, Πέτρος (2009). «Σπύρος Λουκάτος. Ο αγωνιστής, ο δάσκαλος, ο επιστήμονας». Περιοδικό Κυμοθόη (Αργοστόλι: Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης) Τόμος 19: Σελίδες 9-15.
- ↑ Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (19 Σεπτεμβρίου 2014). «Η ζωή του ιστορικού Σπύρου Λουκάτου, λαμπρός φάρος στην πορεία του λαϊκού κινήματος». www.kolivas.de. Λευκαδίτικα Νέα.
- ↑ Κόκκινος Φάκελος (5 Αυγούστου 2019). «O παράνομος τύπος του ΔΣΕ Κεφαλλονιάς».
- ↑ Βιβλιοπωλείο Πολιτεία. «Λουκάτος Σπύρος. Ιστορικός». www.politeianet.gr.
- ↑ Επτά Ημέρες (30 Μαΐου 1999). Σπύρος Λουκάτος. Τα οράματα των Ριζοσπαστών. Εφημερίδα Καθημερινή, σελ. Σελίδα 9.
- ↑ Λουκάτος, Σπύρος (Δεκέμβριος 1991). «Αξιολογική θεώρηση και ιστορική αποτίμηση του εθνικο-ενωτικού ριζοσπαστικού κινήματος στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα». Περιοδικό Κυμοθόη (Αργοστόλι: Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης) Τόμος 1: Σελίδα 13.
- ↑ Πετράτος, Πέτρος (2009). «Εργογραφία Σπύρου Δημ. Λουκάτου». Περιοδικό Κυμοθόη (Αργοστόλι: Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης) Τόμος 19: Σελίδες 21-47.
Δείτε επίσης Επεξεργασία
- Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων — Κράτος και προτεκτοράτο του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ιόνιο πέλαγος μεταξύ του 1815 και του 1864.
- Κόμμα των Ριζοσπαστών — Ελληνικό πολιτικό κόμμα στα Επτάνησα και στο Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων, θεωρείται το πρώτο πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε στην Ελλάδα με κομματική δομή.
Πηγές Επεξεργασία
- Συλλογικό Έργο, «Κεφαλονιά–Ιθάκη. Βιογραφικό Λεξικό», 1995, Αθήνα, έκδοση του Σωματείου "Λαογραφική Αναζήτηση"