Ταγέτης ο ορθοφυής
Ο Ταγέτης ο ορθοφυής (Tagetes erecta), η Μεξικανική καλέντουλα (Mexican marigold), που ονομάζεται επίσης Αζτέκικη καλέντουλα (Aztec marigold),[5] είναι ένα είδος του γένους Ταγέτης (Tagetes) εγγενές στο Μεξικό. Παρά του ότι είναι ιθαγενές στην Αμερική, συχνά ονομάζεται Αφρικανική καλέντουλα (African marigold).[6][7] Στο Μεξικό, αυτό το φυτό έχει βρεθεί σε άγρια κατάσταση στις Πολιτείες του Μεξικού, Πουέμπλα και Βερακρούζ. Η κοινή Ελληνική ονομασία του γένους είναι κατιφές. Το φυτό είναι ετήσιο (annual) [Σημ. 1] και φθάνει σε ύψος μεταξύ 50-100 εκ. (20-39 in). Οι Αζτέκοι συγκέντρωναν το άγριο φυτό, καθώς το καλλιεργούσαν για φαρμακευτικούς, τελετουργικούς και διακοσμητικούς σκοπούς. Καλλιεργείται ευρέως στο εμπόριο, με πολλές ποικιλίες να χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά,[8] και για το εμπόριο ανθέων.[9][10]
| Ταγέτης ο ορθοφυής (Tagetes erecta) | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ταγέτης ο ορθοφυής (Tagetes erecta), από βιβλίο μεταξύ 1880 και 1883.
| ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||
| Ταγέτης ο ορθοφυής (Tagetes erecta) Κάρολος Λινναίος (L.) | ||||||||||||||||
| Συνώνυμα[1][2][3][4] | ||||||||||||||||
|
Συνωνυμία
|
Χρήσεις Επεξεργασία
Τελετές Επεξεργασία
Το άνθος του, το cempasúchil, στο Μεξικό ονομάζεται επίσης «flor de muertos» («το λουλούδι των νεκρών» και χρησιμοποιείται κάθε 2 Νοεμβρίου, στην εορτή της Día de los Muertos. Η λέξη cempazúchitl (επίσης γραμμένη cempasúchil), προέρχεται από τον όρο των Νάουατλ για το λουλούδι zempoalxochitl, το οποίο κυριολεκτικά μεταφράζεται ως "είκοσι λουλούδι". Στη γλώσσα της Ταϊλάνδης, ονομάζεται ดาวเรือง [DaoRuang], κυριολεκτικά μεταφράζεται ως "λαμπερό αστέρι". Νερό εμποτισμένο με αρωματικό αιθέριο έλαιο από το λουλούδι χρησιμοποιείτο στην Ονδούρα, για την πλύση των πτωμάτων και συχνά, το λουλούδι εξακολουθεί να φυτεύεται στα κοιμητήρια.[11]
Παραδοσιακή ιατρική Επεξεργασία
.JPG)
Από τα προ-ισπανικά χρόνια, το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί για ιατρικούς σκοπούς. Οι Τσερόκι το χρησιμοποιούσαν για την πλύση του δέρματος και για κίτρινη χρωστική ουσία.[12] Αυτή η καλέντουλα, μπορεί να βοηθήσει στην προστασία ορισμένων καλλιεργούμενων φυτών από νηματώδη παράσιτα, όταν φυτεύεται στα χωράφια.[13] Είναι αποτελεσματικότερη ενάντια στα νηματώδη είδη Pratylenchus penetrans.[11]
Μαγειρική Επεξεργασία
Τα ακτινωτά ανθύλλια (ray florets)[Σημ. 2] έχουν χρησιμοποιηθεί σε μαρουλοσαλάτες και άλλα τρόφιμα για να προσθέσουν χρώμα και γεύση. Τα αποξηραμένα πέταλα (petals)[Σημ. 3] των λουλουδιών, τρίβονται σε σκόνη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τροφή πουλερικών, ώστε να εξασφαλιστεί ο καλός χρωματισμός στους κρόκους των αυγών και του δέρματος των κοτόπουλων κρεατοπαραγωγής, ειδικά όταν υπάρχει έλλειψη καλά χρωματισμένου κίτρινου καλαμποκιού στην τροφή.[14] Αυτό είναι ακόμα και σήμερα σε χρήση, αλλά τώρα συνήθως με τη μορφή του εκχυλίσματος, το οποίο μπορεί να έχει τα πλεονεκτήματα της χαμηλότερης δαπάνης μεταφοράς και αποθήκευσης, καλύτερης σταθερότητας και αξιοποίησής του. Επίσης, χρησιμοποιείται για να ενισχυθεί ο χρωματισμός στα οστρακόδερμα,[11] όπως η λευκόποδι γαρίδα του Ειρηνικού (Litopenaeus vannamei).[15]
Άλλες χρήσεις Επεξεργασία
Το έλαιο από το άνθος, μπορεί να προστεθεί στα αρώματα για να εμποτίσει μια οσμή μήλου σε αυτά.[11]
Σήμερα, ο Τ. ο ορθοφυής (T. erecta) καλλιεργείται για να εξαχθεί λουτεΐνη, μια κοινή κίτρινο/πορτοκαλί χρωστική τροφίμων (E161b).[11][16] Το αιθέριο έλαιο από το άνθος περιέχει αντιοξειδωτικά.[17]
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Εικόνες Επεξεργασία
-
Καλέντουλα των Αζτέκων (Aztec marigold). -
Κίτρινη Γαλλική καλέντουλα. -
Καλλιεργητική ποικιλία Ταγέτη του ορθοφυούς. -
_01.JPG)
Σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ Ετήσιο φυτό (annual plant), είναι το φυτό που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του από τη βλάστηση έως την παραγωγή σπόρων προς σπορά, εντός ενός έτους και μετά ξεραίνεται. Τα καλοκαιρινά μονοετή βλαστάνουν την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι και ωριμάζουν το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Τα χειμερινά μονοετή βλαστάνουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή το καλοκαίρι του επόμενου ημερολογιακού έτους.[Παρ. Σημ. 1]
- ↑ Ένα "ακτινωτό ανθύλλιο" (ray floret), είναι ένα 3-αιχμών (3-λοβών), σχήματος ιμάντα, μεμονωμένο άνθος στην κεφαλή ορισμένων μελών της οικογένειας των Αστερίδων (Asteraceae). Ορισμένες φορές ένα ακτινωτό ανθύλλιο έχει 2 άκρες (ή 2-λοβούς). Το πέταλο του ακτινωτού ανθυλλίου μπορεί να έχει 2 μικροσκοπικά δόντια απέναντι από τον ιμάντα, ή τη γλώσσα των 3 λοβών, υποδεικνύοντας την εξέλιξη από τη σύντηξη από μια αρχική στεφάνη 5 μερών. Κάποιες φορές, η διάταξη 3:2 αντιστρέφεται, με 2 άκρες στην γλώσσα, και 0 ή 3 μικροσκοπικά δόντια απέναντι από την γλώσσα.Ορισμένες φορές τα ακτινωτά ανθύλλια μπορεί να είναι ελαφρώς εκτός της ακτινωτής συμμετρίας, ή ασθενώς διμερώς συμμετρικά, όπως στην περίπτωση των desert pincushions (Chaenactis fremontii).[Παρ. Σημ. 2][Παρ. Σημ. 3]
- ↑ Τα πέταλα (φυτολογία) (petals), είναι τροποποιημένα φύλλα τα οποία περιβάλλουν τα αναπαραγωγικά μέρη των λουλουδιών.
- Παραπομπές σημειώσεων
- ↑ http://www.illinoiswildflowers.info/files/line_drawings.htm
- ↑ Sia Morhardt, Emil Morhardt, California Desert Flowers, University of California Press, pp. 29–32
- ↑ Pam MacKay, Mojave Desert Wildflowers, illustration p. 35
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ The Plant List, Tagetes tenuifolia Cav.
- ↑ USDA, ARS, National Genetic Resources Program. «Germplasm Resources Information Network - (GRIN) Online Database, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007.
- ↑ USDA Natural Resources Conservation Service. «PLANTS Database». Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007.
- ↑ «The Plant List, Tagetes erecta L». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2016.
- ↑ Πρότυπο:PLANTS
- ↑ Floridata
- ↑ «GRIN Species Profile». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2016.
- ↑ «NC State Horticulture». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2016.
- ↑ Flora of China, Tagetes erecta Linnaeus, 1753. 万寿菊 wan shou ju
- ↑ Altervista Flora Italiana, Tagete eretta, Tagetes erecta L.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 «Protabase: Tagetes erecta». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2019.
- ↑ «Ethnobotany». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2016.
- ↑ Olabiyi, T. I. and E. E. A. Oyedunmade (2007). «Marigold (Tagetes erecta L.) as interplant with cowpea for the control of nematode pests». African Crop Science Conference Proceedings 8: 1075–1078. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-04-25. https://web.archive.org/web/20120425074912/http://www.acss.ws/Upload/XML/Research/389.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-05-26.
- ↑ W. Leigh Hadden, Ruth H. Watkins, Luis W. Levy, Edmundo Regalado, Diana M. Rivadeneira, Richard B. van Breemen & Steven J. Schwartz (1999). «Carotenoid composition of marigold (Tagetes erecta) flower extract used as nutritional supplement». Journal of Agricultural and Food Chemistry 47 (10): 4189–4194. doi:. PMID 10552789.
- ↑ J. T. Ponce-Palafox, J. L. Arredondo Figueroa & E. J. Vernon Carter (2006). «Carotenoids from plants used in diets for the culture of the Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei)» (PDF). Revista Mexicana de Ingeniería Química 5 (2): 157–165. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-03-23. https://web.archive.org/web/20120323224703/http://redalyc.uaemex.mx/pdf/620/62050206.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-05-26.
- ↑ Lutein from Tagetes erecta
- ↑ Rosa Martha Pérez Gutiérrez, Heliodoro Hernández Luna & Sergio Hernández Garrido (2006). «Antioxidant activity of Tagetes erecta essential oil». Journal of the Chilean Chemical Society 51 (2): 883–886. doi:. http://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0717-97072006000200010&script=sci_arttext.