Βικιπαίδεια

Τζων Ντάλμπεργκ-Άκτον

Άγγλος ιστορικός, πολιτικός και συγγραφέας

Ο Τζων Έμεριτς Έντουαρντ Ντάλμπεργκ-Άκτον, 1ος Βαρόνος Άκτον (John Emerich Edward Dalberg-Acton, 1st Baron Acton, 10 Ιανουαρίου 1834 – 19 Ιουνίου 1902), γνωστότερος απλώς ως Λόρδος Άκτον, ήταν Άγγλος Ρωμαιοκαθολικός ιστορικός, πολιτικός και συγγραφέας.

Ο Εντιμότατος
Τζων Ντάλμπεργκ-Άκτον
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		John Dalberg-Acton, 1st Baron Acton (Αγγλικά)
Γέννηση10  Ιανουαρίου 1834[1][2][3]
Νάπολη[4]
Θάνατος19  Ιουνίου 1902[1][2][3]
Τέγκερνζεε[5]
Τόπος ταφήςΤέγκερνζεε
ΨευδώνυμοLord Acton
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας
ΘρησκείαΚαθολικισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[6][7]
ΣπουδέςSt Mary's College, Oscott
Πανεπιστήμιο του Μονάχου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός[8][9]
ιστορικός[10]
παιδαγωγός
συγγραφέας[11]
διδάσκων πανεπιστημίου
δημοσιογράφος
φιλόσοφος[12]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ
Αξιοσημείωτο έργοLectures on Modern History
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΦιλελεύθερο Κόμμα
Οικογένεια
ΣύζυγοςMaria Anna Ludmilla Euphrosina von und zu Arco auf Valley (1865–άγνωστη τιμή)[13][14]
ΤέκναRichard Lyon-Dalberg-Acton, 2nd Baron Acton[13]
Elizabeth Mary Catherine Dalberg-Acton[15]
Mary Elizabeth Anne Dalberg-Acton[15][13]
Annie Mary Catherine Georgiana Dalberg-Acton[15][13]
John Dalberg Dalberg-Acton[15][13]
Jeanne Marie Dalberg-Acton[15][13]
Robert Dobson[13]
ΓονείςΦέρντιναντ Ντάλμπεργκ-Άκτον[13] και Marie Louise von Dalberg[15][13]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΒασιλικός πανεπιστημιακός καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ
μέλος της 19ης βουλευτικής περιόδου του Ηνωμένου Βασιλείου (1865–1866, Bridgnorth)[16]
μέλος της 18ης βουλευτικής περιόδου του Ηνωμένου Βασιλείου (1859–1865, Carlow Borough)[17]
ΒραβεύσειςΤαξιάρχης του Βασιλικού Βικτοριανού Τάγματος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Σήμερα είναι ίσως γνωστότερος για το καυστικό του ρητό «Η εξουσία [τείνει να] διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. Οι μεγάλοι άνδρες είναι σχεδόν πάντοτε κακοί άνθρωποι…». Αυτό το σχόλιο περιέχεται σε μία επιστολή του το 1887 προς έναν Αγγλικανό επίσκοπο.[18]

Οικογένεια και σπουδές Επεξεργασία

Ο παππούς του Άκτον από την πλευρά του πατέρα του, ο σερ Τζων Φράνσις Άκτον, ήταν μέλος μιας νεότερης γραμμής της αριστοκρατικής οικογένειας των Άκτον, και είχε μεταναστεύσει στη Γαλλία και μετέπειτα στην Ιταλία, όπου κατέστη ναύαρχος και πρωθυπουργός του Βασιλείου της Νεαπόλεως. Μετά την έκλειψη της παλαιότερης γραμμής-κλάδου της οικογένειας, ωστόσο, ο παππούς επέστρεψε στην Αγγλία, καθώς κληρονόμησε τη μεγάλη ακίνητη περιουσία της οικογένειας στο Σρόπσιρ, ως ο νέος «πατριάρχης» της.[19]

Γονείς του Τζων Ντάλμπεργκ-Άκτον ήταν ο σερ Φέρντιναντ Ρίτσαρντ Ντάλμπεργκ-Άκτον, πρωτότοκος γιος του παππού. Ο Φέρντιναντ Ρίτσαρντ νυμφεύθηκε τη Μαρία Λουίζα Πέλιν (Pelline), μοναχοκόρη και κληρονόμο του Έμεριχ Τζόζεφ, 1ου Δούκα του Ντάλμπεργκ, γαλλικής και γερμανικής καταγωγής. Ωστόσο μετά τον πρόωρο θάνατο του Φέρντιναντ Ρίτσαρντ το 1837, η Μαρία Λουίζα ξαναπαντρεύτηκε, τον Γκράνβιλ Τζωρτζ Λέβεσον-Γκόουερ (Leveson-Gower), 2ο κόμη του Γκράνβιλ (1840).[19][20].

Ο Τζων Έμεριχ Έντουαρντ Ντάλμπεργκ-Άκτον γεννήθηκε στη Νάπολη[19] και ανατράφηκε ως Ρωμαιοκαθολικός, εκπαιδευθείς στο Κολέγιο του Όσκοτ στο Μπέρμιγχαμ, υπό τον μελλοντικό καρδινάλιο Νίκολας Γουάισμαν, έως το 1848. Στη συνέχεια μελέτησε ιδιωτικά στο Εδιμβούργο. Τού αρνήθηκαν την εγγραφή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ επειδή ήταν Ρωμαιοκαθολικός[19], οπότε πήγε στο Μόναχο, όπου σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Εκεί διέμενε στην οικία του Ίγκνατς φον Ντέλινγκερ, θεολόγου και προδρόμου της Παλαιοκαθολικής Εκκλησίας, με τον οποίο διετήρησε από τότε μια ισόβια φιλία.[21] Ο Ντέλινγκερ τού ενεφύσησε μια βαθιά αγάπη για την ιστορική έρευνα και τη συνειδητοποίηση της λειτουργίας της ως κριτικού οργάνου στη μελέτη της κοινωνικοπολιτικής ελευθερίας.[21]

Ο Τζων γνώριζε καλά τις βασικές ξένες γλώσσες και άρχισε από νεαρή ηλικία να συλλέγει μια μεγάλη ιστορική βιβλιοθήκη, την οποία αποσκοπούσε να χρησιμοποιήσει προκειμένου να συγγράψει μια «Ιστορία της ελευθερίας». Στην πολιτική ήταν πάντοτε ένας ένθερμος οπαδός του φιλελευθερισμού.[19]

Σταδιοδρομία Επεξεργασία

 
Πορτρέτο του Τζων Άκτον από τον Φραντς φον Λένμπαχ, περ. 1879

Κάνοντας εκτεταμένα ταξίδια, ο Άκτον πέρασε αθροιστικά πολύ καιρό στα κυριότερα διανοητικά κέντρα, διαβάζοντας την πραγματική αλληλογραφία ιστορικών προσωπικοτήτων.[21] Μεταξύ των φίλων του συγκαταλέγονταν οι Μονταλανμπέρ, Τοκβίλ, Φυστέλ ντε Κουλάνζ, Μπλούντσλι, φον Ζύμπελ και Ράνκε. Το 1855 διορίσθηκε υπασπιστής του εκπροσώπου του βασιλέως στην κομητεία Σρόπσιρ[20], ενώ ένα έτος αργότερα συμπεριλήφθηκε στην αποστολή του Λόρδου Γκράνβιλ στη Μόσχα, που εκπροσώπησε τη Μεγάλη Βρετανία στην τελετή της στέψεως του Τσάρου Αλεξάνδρου Β΄.[19]

Πολιτική Επεξεργασία

Το 1859 ο Λόρδος Άκτον εγκαταστάθηκε στην οικογενειακή εξοχική έπαυλη «Άλντεναμ Παρκ», στο Μόρβιλ του Σρόπσιρ, αλλά το ίδιο έτος χρειάσθηκε να επιστρέψει στο Λονδίνο, καθώς έγινε μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων. Εκεί εξελίχθηκε σε αφοσιωμένο θαυμαστή και οπαδό του Πρωθυπουργού Γουίλιαμ Γκλάντστοουν (εξελληνισμένα «Γλάδστων»). Ωστόσο δεν ήταν δραστήριος ως βουλευτής και η βουλευτική του σταδιοδρομία έληξε μετά τις βουλευτικές εκλογές του 1865, στις οποίες αρχικώς επεκράτησε έναντι του υποψηφίου των Συντηρητικών Χένρυ Χουίτμορ, αλλά ο αντίπαλος ζήτησε επανακαταμέτρηση των ψήφων και τελικώς απέσπασε τη νίκη, διατηρώντας την έδρα του της περιφέρειας Μπρίτζνορθ του Σρόπσιρ.

Ο Άκτον ενδιαφέρθηκε πολύ για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, θεωρώντας την ομοσπονδιακή δομή τους ως τον τέλειο εγγυητή των ατομικών ελευθεριών. Κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο τάχθηκε με την πλευρά των Νότιων, επειδή πίστευε ότι υπερασπίζονταν τα δικαιώματα των πολιτειών ενάντια σε μια κεντρική κυβέρνηση, η οποία, όπως πίστευε σε συμφωνία με όλα τα ιστορικά προηγούμενα, θα ολίσθαινε αναπόφευκτα προς την τυραννία. Τα σημειώματά του προς τον Γλάδστωνα πάνω στο θέμα συνέτειναν στο να συμπαθήσουν τους Νότιους πολλά μέλη της βρετανικής κυβερνήσεως. Μετά την ήττα τους, έγραψε στον Ρόμπερτ Λη ότι «θρηνώ για το στοίχημα που χάθηκε στο Ρίτσμοντ πιο βαθειά από όσο επιχαίρω για αυτό που διασώθηκε στο Βατερλώ», προσθέτοντας ότι έκρινε πως «δίνατε μάχες για την ελευθερία μας, την πρόοδό μας και τον πολιτισμό μας».[22] Τη στάση αυτή ασπάζονταν οι περισσότεροι Άγγλοι Ρωμαιοκαθολικοί της εποχής.[23] Οι συντάκτες του συντηρητικού εντύπου Tablet των Ρωμαιοκαθολικών κατάγγελναν τον Αβραάμ Λίνκολν ως «επικίνδυνον ριζοσπάστην», ενώ ο μετέπειτα καρδινάλιος Τζων Χένρυ Νιούμαν, όταν ρωτήθηκε δήλωσε ότι η δουλεία ως θεσμός δεν ήταν «ενδογενώς κακός» και ότι το θέμα θα έπρεπε να εκτιμάται κατά περίπτωση[23].

Το 1869 η Βασίλισσα Βικτώρια έδωσε τίτλο ευγενείας στον Άκτον ως «Βαρόνο Άκτον του Άλντεναμ στην Κομητεία του Σρόπσιρ». Αυτό έγινε κυρίως χάρη στη μεσολάβηση του Γλάδστωνα.[24] Άκτον και Γλάδστων ήταν στενοί φίλοι και αλληλογραφούσαν τακτικά. Ο ποιητής Μάθιου Άρνολντ είχε δηλώσει: «Ο Γλάδστων επηρεάζει όλους όσους βρίσκονται γύρω του εκτός από τον Άκτον. Γιατί είναι ο Άκτον που επηρεάζει τον Γλάδστωνα.»[25]


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (Αγγλικά) SNAC. w6qc0dm5. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage. p145.htm#i1445. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 13  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12159014h. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ CONOR.SI. 136616291.
  8. ↑ (Αγγλικά) Hansard 1803–2005. sir-john-acton. Ανακτήθηκε στις 22  Απριλίου 2022.
  9. ↑ (Αγγλικά) Hansard 1803–2005. sir-john-dalberg-acton. Ανακτήθηκε στις 22  Απριλίου 2022.
  10. ↑ «Encyclopedia of Modern Christian Politics» Greenwood Publishing Group. 2006. ISBN-13 978-0-313-32362-1. ISBN-10 0-313-32362-3.
  11. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  12. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 «Kindred Britain»
  14. ↑ p145.htm#i1445. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  16. ↑ www.britishnewspaperarchive.co.uk/viewer/bl/0000224/18660324/042/0007.
  17. ↑ (Αγγλικά) Hansard 1803–2005.
  18. ↑ Letter to Bishop Mandell Creighton, 5 Απριλίου 1887, μεταγραφή δημοσιευμένη στο Historical Essays and Studies, επιμ. J.N. Figgis και R.V. Laurence, έκδ. Macmillan, Λονδίνο 1907
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Chisholm 1911, σελ. 159.
  20. ↑ 20,0 20,1 Dod, Robert P. (1860). The Peerage, Baronetage and Knightage of Great Britain and Ireland. Λονδίνο: Whitaker and Co. σελ. 83. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Gronbacher, Gregory (2008). Hamowy, Ronald, επιμ. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Cato Institute, σσ. 4-5. doi:10.4135/9781412965811.n3. ISBN 978-1412965804. OCLC 750831024. https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC. 
  22. ↑ Γράμμα προς τον Robert E. Lee στις 4 Νοεμ. 1866, The Acton-Lee Correspondence Αρχειοθετήθηκε 18 June 2015 στο Wayback Machine. lewrockwell.com, ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2011.
  23. ↑ 23,0 23,1 McGreevy, John T. (2003). Catholicism and American Freedom: A History. W. W. Norton & Company. σελ. 79. 
  24. ↑ Norman, Edward (1988). Cannon, John, επιμ. The Blackwell Dictionary of Historians. Οξφόρδη, Νέα Υόρκη: Basil Blackwell Ltd. σελ. 1. ISBN 0-631-14708-X. 
  25. ↑ Chisholm 1911, σελ. 160.

Πηγές Επεξεργασία

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Chadwick, Owen: Acton and Gladstone, Athlone Press. Λονδίνο 1976
  • Chadwick, Owen: Acton and History, Cambridge University Press, 1998
  • Fasnacht, George Eugene: Acton's Political Philosophy: An Analysis, εκδ. Hollis, Λονδίνο 1952
  • Gasquet, Abbot: Lord Acton and His Circle, Burn & Oates, Λονδίνο 1906
  • Mathew, David: Lord Acton and His Times, Eyre & Spottiswoode, Λονδίνο 1968
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τζων_Ντάλμπεργκ-Άκτον&oldid=9603976"