Τουρμαλίνης

Με την ονομασία τουρμαλίνης (αγγλ. tourmaline) φέρεται μια σειρά κυκλοπυριτικών ορυκτών, με γενικό χημικό τύπο:

Τουρμαλίνης

Πολύχρωμος τουρμαλίνης. Προέλευση: Minas Gerais, Βραζιλία
Γενικά
Κατηγορία	Κυκλοπυριτικά
Χημικός τύπος	(Ca, Na, K)(Al, Fe, Li, Mg, Mn)3(Al, Cr, Fe, V)6(BO3)3(Si6O18)(OH,F)4
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	3 - 3,3 gr/cm3
Χρώμα	Ποικίλλει αναλόγως συστάσεως, συχνά σε ζώνες
Σύστημα κρυστάλλωσης	Τριγωνικό
Κρύσταλλοι	Μακροπρισματικοί με κατακόρυφες ραβδώσεις
Υφή	Στηλοειδής, ακτινωτή, συμπαγής
Διδυμία	-
Σκληρότητα	7 - 7,5
Σχισμός	Όχι (αποχωρισμός)
Θραύση	Κογχοειδής έως ακανόνιστη
Λάμψη	Υαλώδης έως ρητινώδης
Γραμμή κόνεως	Λευκή
Πλεοχρωισμός	Έντονος
Διαφάνεια	Διαφανής, ημιδιαφανής. Οι πολύ σκουρόχρωμες ποικιλίες αδιαφανείς
Παρατηρήσεις	Εμφανίζουν πιεζοηλεκτρικές και πυροηλεκτρικές ιδιότητες

(Ca, Na, K)(Al, Fe, Li, Mg, Mn)₃(Al, Cr, Fe, V)₆(BO₃)₃(Si₆O₁₈)(OH,F)₄

Το όνομα «τουρμαλίνης» προέρχεται από τη σιναλεζική λέξη tourmali ή touramali, που χαρακτήριζε τους πολύτιμους λίθους (ιδιαίτερα το ζιρκόνιο) που μετέφεραν οι έμποροι από τη Σρι Λάνκα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, όμως, αποκαλύφθηκε ότι ορισμένα «ζιρκόνια» ήταν, στην πραγματικότητα, άλλο ορυκτό, το οποίο πήρε αυτό το όνομα.

Τα μέλη της σειράς του τουρμαλίνη είναι:

• Αχροΐτης (achroite): άχρωμος ή λευκός, ιδιαίτερα σπάνιος. Το όνομά του προέρχεται από το γεγονός ότι είναι άχρωμος.
• Μπυργκερίτης (buergerite): Οφείλει το όνομά του στον Μάρτιν Μπύργκερ (Martin J. Buerger, 1903-1986), Καθηγητή του ΜΙΤ και πρωτοπόρου της κρυσταλλογραφικής ανάλυσης.
• Δραβίτης (dravite): μαγνησιούχος τουρμαλίνης, καστανός
  • Χρωμιοδραβίτης (chromdravite) Δραβίτης που περιέχει χρώμιο
  • Βαναδιοδραβίτης (vanadiumdravite): Δραβίτης που περιέχει βανάδιο
• Ελβαΐτης (elbaite): λιθιούχος τουρμαλίνης, ανοικτόχρωμος με διάφορες αποχρώσεις.
  • Ρουβελλίτης (rubellite): ρόδινη ή κόκκινη ποικιλία του ελβαΐτη. Αναφέρεται και ως «αφρίτης» (aphrite).
  • Βερντελίτης (verdelite): πράσινη ποικιλία του ελβαΐτη.
  • Ινδικόλιθος (indicolite): κυανή ποικιλία του ελβαΐτη.
  • Λιντικοατίτης (liddicoatite): σκουρόχρωμη παραλλαγή ελβαΐτη. Οφείλει το όνομά του στον Ρίτσαρντ Λίντικοατ (Richard T. Liddicoat, 1918 - ), Πρόεδρο της Γεμολογικής Εταιρείας των ΗΠΑ.
• Ολενίτης (olenite): Οφείλει το όνομά του στην περιοχή Olenii της χερσονήσου Κόλα της Ρωσίας, όπου πρωτοβρέθηκε
• Ουβίτης (uvite) : σκουρόχρωμος σιδηρομαγνησιούχος
  • Σιδηρουβίτης (feruvite) σκουρότερος, πιο πλούσιος σε σίδηρο
• Ποβοντραΐτης (povondraite): Οφείλει το όνομά του στον Τσέχο ορυκτολόγο Πάβελ Ποβόντρα (Pavel Povondra, 1924-)
• Ροσσμανίτης (rossmanite) Οφείλει το όνομά του στον Τζορτζ Ρ. Ρόσσμαν (George R. Rossman, 1945 - ), ορυκτολόγο στο California Institute of Technology, σε αναγνώριση της συμβολής του στη φασματοσκοπική ανάλυση των τουρμαλινών.
• Σορλίτης (schorl): σιδηρούχος τουρμαλίνης, μαύρος, πολύ συνηθισμένος.
• Φοϊτίτης (foitite): Οφείλει το όνομά του στον Αμερικανό ορυκτολόγο Φράνκλιν Φ. Φόιτ (Franklin F. Foit, Jr., 1942 - ).
  • Μαγνησιοφοϊτίτης (magnesiofoitite): Μαγνησιούχος τύπος φοϊτίτη

(Ονοματολογία των υπόλοιπων τύπων τουρμαλίνη στα επιμέρους λήμματα)

Οι περισσότερες μορφές του χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι ή ημιπολύτιμοι λίθοι. Οι πιο σκούρες (ακατάλληλες για αυτή τη χρήση) σε συσκευές μέτρησης πίεσης, λόγω της πιεζοηλεκτρικής ιδιότητας που εμφανίζει.

Οι τουρμαλίνες εμφανίζονται, κυρίως, σε υδροθερμικές φλέβες, ενίοτε και σε πηγματίτες. Εξαλλοιώνονται προς μαρμαρυγίες (κυρίως μοσχοβίτη και βιοτίτη και προς χλωρίτες.

Ανευρίσκονται σε αρκετά μέρη του κόσμου. Κυριότεροι παραγωγοί ημιπολύτιμων και πολύτιμων παραλλαγών είναι η Σρι Λάνκα, η Μαδαγασκάρη, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδονησία και η Κίνα, οι Αλάσκα, Ουάσιγκτον, Βιρτζίνια και Καλιφόρνια των ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Στην Ελλάδα έχουν ανευρεθεί τουρμαλίνες στη νήσο Σέριφο.

Φωτογραφίες

• 
  Αχροΐτης. Βραζιλία
• 
  Δραβίτης. Βραζιλία
• 
  Ρουβελλίτης
• 
  Βερντελίτης. Μαδαγασκάρη
• 
  Σορλίτης. Μαδαγασκάρη

Πηγές

• Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Mindat.org
• Galleries.com Αρχειοθετήθηκε 2009-04-21 στο Wayback Machine.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Jewelpedia

Βιβλιογραφία

• James Dwight Dana, Manual of Mineralogy and Lithology, Containing the Elements of the Science of Minerals and Rocks, READ BOOKS, 2008 ISBN 1-4437-4224-4