Ο Υάκινθος είναι ήρωας και μαθητής του Απόλλωνα από την ελληνική μυθολογία. Η λατρεία του στις Αμύκλες, νοτιοδυτικά της Σπάρτης, άρχισε από τη μυκηναϊκή εποχή και οδήγησε στην δημιουργία της γιορτής Υακίνθια.[2] Σύμφωνα με μία παράδοση ο Υάκινθος ήταν γιος της Μούσας Κλειώς και του Πίερου. Κατά μία άλλη παράδοση όμως θεωρείται πως ήταν γιος του Αμύκλα και της Διομήδης, κόρης του Λαπίθη, εγγονός του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης, δισέγγονος της Ταϋγέτης και του Δία.[3] Ο Υάκινθος ήταν ένας προελληνικός τοπικός θεός κατά την μυκηναϊκή εποχή, που υποβιβάστηκε σε απλό ήρωα. Ο Απόλλωνας ιδιοποιήθηκε τη λατρεία του Υακίνθου στις Αμύκλες και κάποιες φορές αποκαλείται Απόλλων Υάκινθος.[4]

Υάκινθος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Ὑάκινθος (Αρχαία Ελληνικά)
Τόπος ταφήςTomb of Hyakinthos at Amyklai[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
ΓονείςΑμύκλας, Πίερος και Οίβαλος και Διομήδη και Κλειώ
ΑδέλφιαΠολύβοια
Κυνόρτας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Ο Θάνατος του Υάκινθου (1801), του Jean Broc, Musée Sainte-Croix, Πουατιέ, Γαλλία.

Μυθολογία

Επεξεργασία

Στην ελληνική μυθολογία, ο Υάκινθος ήταν ένας πανέμορφος Σπαρτιάτης πρίγκιπας και μαθητής του θεού Απόλλωνα. Ο Υάκινθος επίσης τράβηξε και τον θαυμασμό του δυτικού ανέμου Ζέφυρου, του Βόρειου ανέμου Βορέα και ενός θνητού μουσικού που ονομάζεται Θάμυρις.[5] Αλλά ο Υάκινθος δεν ανταπέδωσε ποτέ το ίδιο ενδιαφέρον για τον Ζέφυρο, αφού θαύμαζε συνεχώς τον Απόλλωνα . Μαζί με τον Απόλλωνα καθημερινά πήγαινε για κυνήγι και αναρρίχηση σε απότομα, τραχιά βουνά γύρω από τη Σπάρτη. Ο Απόλλωνας δίδαξε στον μαθητή του τη χρήση τόξου, μουσικής και λύρας και την τέχνη της προφητείας.[6]

Μια μέρα, παίζανε με έναν δίσκο και αποφάσισαν να κάνουν έναν φιλικό διαγωνισμό. Ο Απόλλωνας έριξε πρώτος, με τέτοια δύναμη που ο δίσκος έκοψε τα σύννεφα στον ουρανό. Ο Υάκινθος έτρεξε πίσω του για να τον πιάσει και να εντυπωσιάσει τον Απόλλωνα. Αλλά καθώς ο δίσκος χτύπησε στο έδαφος, αναπήδησε, χτυπώντας το κεφάλι του Υάκινθου και τραυματίζοντάς τον θανάσιμα.[4][7] Σε μια άλλη παραλλαγή του μύθου, ο Ζέφυρος θεωρείται υπεύθυνος για το θάνατο του Υάκινθου.[8][9][10][11] Θυμωμένος από το γεγονός ότι ο Υάκινθος δεν έτρεφε τον ίδιο θαυμασμό και ενδιαφέρον, όπως έκανε ο Ζέφυρος σε αυτόν, άλλαξε την πορεία του δίσκου του Απόλλωνα, για να σκοτώσει τον Υάκινθο.[3]

 
Ο Απόλλωνας κρατά τον Υάκινθο στην αγκαλιά του (2016), γλυπτό από τον Μάλκολμ Λίντμπερι.

Το πρόσωπο του Απόλλωνα έγινε κατάλευκο όσο ο αγαπημένος του μαθητής πέθαινε καθώς τον κρατούσε στην αγκαλιά του.[12] Χρησιμοποίησε όλες τις ιατρικές του ικανότητες, και μάλιστα προσπάθησε να του δώσει αμβροσία, για να θεραπεύσει την πληγή του, αλλά μάταια.[13] Όταν πέθανε ο Υάκινθος, ο Απόλλωνας θρήνησε, κατηγορώντας τον εαυτό του. Ήθελε να γίνει ο ίδιος θνητός και να ενωθεί με τον φίλο του μέσα από τον θάνατό του.[14] Ωστόσο, καθώς αυτό δεν ήταν δυνατό, ο Απόλλωνας υποσχέθηκε ότι θα θυμόταν πάντα τον Υάκινθο στα τραγούδια του και στη μουσική της λύρας του. Από το αίμα του Υάκινθου, που χύθηκε, ο Απόλλωνας δημιούργησε ένα λουλούδι, τον υάκινθο. Ο Υάκινθος τάφηκε στην Κρήτη.[4] Ο θάνατος του Υακίνθου από τον Απόλλωνα, τον θεό του ήλιου, αποτελεί μία αλληγορία. Υποδηλώνει την καυστική δύναμη του ήλιου πάνω στα φυτά.[3] Τα φυτά υάκινθος και δάφνη έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη λατρεία του Απόλλωνα, γι' αυτό γίνεται αναφορά στην Ελληνική μυθολογία στα ερωτικά αισθήματα, που ανέπτυξε ο Απόλλωνας για τη νύμφη Δάφνη.[15]

Ο Υάκινθος τελικά αναστήθηκε από τον Απόλλωνα και του δόθηκε αθανασία.[16] Ο Παυσανίας έγραψε ότι ο θρόνος του Απόλλωνα στη Σπάρτη είχε την απεικόνιση του όμορφου Υάκινθου να μεταφέρεται στον παράδεισο μαζί με την αδερφή του Πολύβοια από την Αφροδίτη, την Αθηνά και την Άρτεμη.[17]

Ο Υάκινθος ήταν θεότητα μιας από τις βασικότερες γιορτές της Σπάρτης τα Υακίνθια, που γιόρταζε τον σπαρτιατικό μήνα της Υακινθίας (στις αρχές του καλοκαιριού). Η γιορτή διαρκούσε τρεις ημέρες, μια ημέρα πένθους για το θάνατο του Υάκινθου, και τις δύο τελευταίες, που γιόρταζαν την αναγέννησή του.[18] Την πρώτη μέρα, οι άνθρωποι θρηνούσαν το θάνατό του, τρώγοντας όσο το δυνατόν λιγότερο και απέχοντας από τραγούδια. Τη δεύτερη μέρα, χορωδίες νεαρών αγοριών και κοριτσιών τραγουδούσαν μερικά από τα εθνικά τους τραγούδια και χόρευαν. Όσον αφορά τα κορίτσια, μερικά μεταφέρονταν σε διακοσμημένα καροτσάκια και άλλα παρέλαυναν σε άμαξα. Οι πολίτες διασκέδαζαν με τους φίλους τους, ακόμη και τους υπηρέτες.[19] Κάθε χρόνο οι Λακωνικές γυναίκες φτιάχνανε έναν χιτώνα για τον Απόλλωνα, μια παράδοση παρόμοια με το πέπλο, που προσφέρεται στην Αθηνά στους Παναθηναϊκούς Αγώνες.[20]

 
Γλυπτό του Απόλλωνα με τον Υάκινθο

Ο Υάκινθος είχε ένα ιερό στις Αμύκλες, που μοιραζόταν με τον αγαπημένο του Απόλλωνα. Διάφοροι μελετητές συμφωνούν ότι ο Υάκινθος ήταν ένας προελληνικός θεός της φύσης και ορισμένες πτυχές της δικής του λατρείας υποδηλώνουν ότι ήταν μια χθόνια θεότητα της βλάστησης του οποίου οι λατρείες συγχωνεύθηκαν με τη λατρεία του Απόλλωνα.[21] Κατά τη μυκηναϊκή εποχή στην περιοχή των Αμυκλών γινόταν λατρεία του προελληνικού θεού Υακίνθου.[22] Ο θάνατος του Υακίνθου σχετίζεται με την μινωική αντίληψη θεών της βλάστησης, που πεθαίνουν.[23]

Στον Υάκινθο δόθηκε άρμα με κύκνους από τον Απόλλωνα και εμφανίστηκε στις αρχαίες τέχνες να την οδηγά, είτε για να συναντήσει τον Απόλλωνα είτε για να ξεφύγει από τον Ζέφυρο.[24] Πιστεύεται ότι οι Κύκνοι ήταν τα πουλιά της Υπερβορέας, μια μυστικιστική γη αιώνιας άνοιξης και αθανασίας, στα οποία ο ίδιος ο Απόλλωνας ταξίδευε κάθε χειμώνα σε ένα άρμα.[25][26] Αυτή η συσχέτιση του Υάκινθου με κύκνους τον τοποθετεί σε στενή σχέση με τον Υπερβορικό Απόλλωνα και την άνοιξη.[25]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Παυσανίας: (αρχαία ελληνικά) Ελλάδος περιήγησις.
  2. There have been finds of sub-Mycenaean votive figures and of votive figures from the Geometric Period, but with a gap in continuity between them at this site: "it is clear that a radical reinterpretation has taken place," Walter Burkert has observed, instancing many examples of this break in cult during the "Greek Dark Ages", including Amykles (Burkert, Greek Religion, 1985, p 49); before the post-war archaeology, Machteld J. Mellink, (Hyakinthos, Utrecht, 1943) had argued for continuity with Minoan origins.
  3. 3,0 3,1 3,2 «Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2022. 
  4. 4,0 4,1 4,2 Martin P. Nilsson (1949). A history of Greek religion. 
  5. «Θάμυρης». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023. 
  6. Philostratus the younger, Imagines
  7. Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca 1.3.3
  8. Lucian, Dialogues of the Gods
  9. Maurus Servius Honoratus, commentary on Virgil Eclogue 3. 63
  10. Philostratus of Lemnos, Imagines 1.24
  11. Ovid, Metamorphoses 10.184
  12. Ovid, Metamorphoses
  13. Bion, Poems 11 (trans. Edmonds)
  14. Ovid, Metamorphoses 10. 162
  15. Ελληνική Μυθολογία, Οι Θεοί, τόμος 2, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986, σελ. 155
  16. Nonnus, Dionysiaca 19.102
  17. Pausanias, Graeciae Descriptio 3.19.4
  18. As Colin Edmonson points out, Edmonson, "A Graffito from Amykla", Hesperia 28.2 (April - June 1959:162-164) p. 164, giving bibliography note 9.
  19. Athenaeus, Deipnosophists 4.139
  20. Pausanias, Description of Ancient Greece 3.16.2
  21. Annamarie Hemingway, Immortal Yearnings: Mystical Imaginings and Primordial Affirmations of the Afterlife
  22. Nilsson, Martin (2020). Η Μυκηναϊκή προέλευση της Ελληνικής Μυθολογίας. Αθήνα: Δωδώνη. σελ. 78. ISBN 978-960-558-151-0. 
  23. Nilsson, Martin (2020). Η Μυκηναϊκή προέλευση της Ελληνικής Μυθολογίας. Αθήνα: Δωδώνη. σελ. 86. ISBN 978-960-558-151-0. 
  24. Michael Petersson, Cults of Apollo at Sparta: the hyakinthia, the gymnopaidai and the karneia
  25. 25,0 25,1 Frederick M. Ahl, Amber, Avallon, and Apollo's Singing Swan
  26. Callimachus, Hymn to Apollo