Φάουστ (ταινία, 1926)

Ο Φάουστ (γερμ. Faust – eine deutsche Volkssage) είναι ασπρόμαυρη βωβή κινηματογραφική ταινία δραματικού τρόμου του 1926, σε σκηνοθεσία Φρίντριχ Μούρναου και σενάριο βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Γκαίτε.

Φάουστ (ταινία, 1926)
Αφίσα της ταινίας
Σκηνοθεσία	Φρίντριχ Μούρναου
Παραγωγή	Έριχ Πόμερ
Σενάριο	Χανς Κίζερ Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Christopher Marlowe
Πρωταγωνιστές	Γκέστα Έκμαν ... Φάουστ Έμιλ Γιάνινγκς ... Μεφιστοφελής Καμίλα Χορν ... Γκρέτχεν Φρίντα Ρίχαρντ ... μητέρα της Γκρέτχεν Βίλιαμ Ντίτερλε ... Βάλεντιν (αδερφός της Γκρέτχεν) Υβέτ Ζιλμπέρ ... θεία της Γκρέτχεν Έρικ Μπάρκλεϊ ... Δούκας της Πάρμα Χάνα Ραλφ ... Δούκισσα της Πάρμα Βέρνερ Φίτερερ ... Αρχάγγελος Χανς Μπράουζεβέτερ ... χωριάτης Λόταρ Μίτελ ... Καλόγερος Hans Rameau Χέρτα φον Βάλτερ Έμι Βίντα
Μουσική	Βέρνερ Ρίχαρντ Ηάυμαν (στην πρεμιέρα)
Φωτογραφία	Καρλ Χόφμαν
Εταιρεία παραγωγής	Universum Film
Διανομή	Universum Film και Netflix
Πρώτη προβολή	1926
Διάρκεια	106'
Προέλευση	Γερμανία και Δημοκρατία της Βαϊμάρης
Γλώσσα	γερμανικά
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Πλοκή

Το φιλμ ξεκινά με ένα απόσπασμα από την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Οι τρεις καβαλάρηδες σπέρνουν τον τρόμο. Ξαφνικά, μέσα από λαμπερό φως ένας Αρχάγγελος παρουσιάζεται για να αναμετρηθεί με τον Σατανά. Ο Αρχάγγελος φέρνει για παράδειγμα τον Φάουστ, έναν γέρο αλχημιστή ιεροκήρυκα που διδάσκει το καλό. Ο Σατανάς βάζει στοίχημα ότι θα βάλει σε πειρασμό και θα κερδίσει την ψυχή του Φάουστ. Αν κερδίσει το στοίχημα, τότε η Γη θα του ανήκει.

Αναπάντεχα, στην πόλη έρχεται η πανούκλα. Ο Φάουστ πασχίζει απεγνωσμένα να βρει γιατρικό, αλλά δεν καταφέρνει τίποτα και βλέπει τους αρρώστους να πεθαίνουν. Μέσα στην απόγνωσή του, αποφασίζει να δοκιμάσει μια μαγική τελετουργία που ανακάλυψε σε ένα παλιό βιβλίο. Σε ένα ξέφωτο μια νύχτα κάνει έκκληση στα μαγικά πνεύματα να τον βοηθήσουν. Ο Μεφιστοφελής παρουσιάζεται και του προτείνει μια συμφωνία: του υπόσχεται ότι για αντάλλαγμα θα του εκπληρώσει όποια επιθυμία έχει, αν ο Φάουστ αρνηθεί τον Χριστό για πάντα. Για να τον δελεάσει, μάλιστα, του προτείνει να δοκιμάσει για μια μέρα και, αν θέλει, να το ξανασκεφτεί με την πάροδο ενός 24αώρου. Ο Φάουστ διστάζει, αλλά έχοντας ευγενή κίνητρα δέχεται. Με τη βοήθεια του Μεφιστοφελή αρχίζει με θαυματουργό τρόπο να θεραπεύει τους αρρώστους, ώσπου αυτοί αντιλαμβάνονται τον σύνδεσμό του με τον Σατανά και τρομαγμένοι τον πετροβολούν. Ο Φάουστ απογοητεύεται και είναι έτοιμος να εγκαταλείψει το πείραμα, θέλοντας να αυτοκτονήσει. Ο Σατανάς τον δελεάζει με περισσότερα θέλγητρα. Του δίνει αιώνια νιότη και του χαρίζει την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, τη Δούκισσα της Πάρμα (Ιταλία). Τίμημα είναι η ζωή του Δούκα της Πάρμα, που τον σκοτώνει ο Μεφιστοφελής ύπουλα σε ξιφομαχία. Ο Φάουστ, αφοσιωμένος στην ερωτική του νύχτα με τη Δούκισσα, ξεχνά την προθεσμία της μιας ημέρας και αμελεί να λύσει τη συμφωνία του με τον Μεφιστοφελή. Ο καιρός περνά και ο Φάουστ γεύεται όλες τις καταχρήσεις της ζωής, μέχρι που τίποτε πια δεν τον ικανοποιεί. Όταν ο Μεφιστοφελής τού προτείνει να του πραγματοποιήσει ακόμη μια επιθυμία, ο Φάουστ μελαγχολεί και θέλει να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του. Έτσι και γίνεται. Ο Φάουστ και ο Μεφιστοφελής επιστρέφουν στο χωριό, λίγο πριν από την Ανάσταση. Στην εκκλησία ο Φάουστ κατά τύχη θα γνωρίσει την Γκρέτχεν, ένα αγνό κοριτσάκι, και θα την αγαπήσει. Ο Μεφιστοφελής αρχικά είναι αντίθετος με τη σχέση αυτή, αλλά σιγά σιγά καταστρώνει ένα διαβολικό σχέδιο. Καταφέρνει να κάνει την Γκρέτχεν να αγαπήσει τον Φάουστ παράφορα, ενώ παροτρύνει τον Φάουστ μια νύχτα να μπει στο σπίτι της Γκρέτχεν και να την αγαπήσει. Την ώρα που ο Φάουστ βρίσκεται με την Γκρέτχεν, ο Μεφιστοφελής ξεσηκώνει μια θύελλα και ξυπνά την έντρομη μητέρα της Γγκρέτχεν, η οποία στο αντίκρισμα της κόρης της στην αγκαλιά του Φάουστ παθαίνει συμφόρηση και πεθαίνει. Εκείνη τη στιγμή επιστρέφει από το καπηλειό και ο Βάλεντιν, ο αδερφός της Γκρέτχεν, μεθυσμένος και οργισμένος, και προκαλεί τον Φάουστ σε ξιφομαχία. Ο Μεφιστοφελής κρυμμένος παρακολουθεί τους δυο που ξιφομαχούν και σε μια ιδανική στιγμή σκοτώνει τον Βάλεντιν πισώπλατα. Ο Φάουστ έντρομος φεύγει. Όλο το χωριό ξυπνά και τρέχει για να δει τι συμβαίνει. Ο Βάλεντιν ξεψυχά κατηγορώντας την αδερφή του για πορνεία, της ρίχνει το βάρος για τον θάνατο της μητέρας τους και για τον δικό του θάνατο από το φονικό χέρι του παράνομου εραστή της. Οι χωριανοί για τιμωρία στήνουν την Γκρέτχεν στην πλατεία και εν συνεχεία την αποφεύγουν. Ο καιρός περνά και έρχεται χειμώνας. Είναι Χριστούγεννα και πέφτει χιόνι. Η Γκρέτχεν, που εν τω μεταξύ έχει γεννήσει ένα μωρό, τριγυρνά άστεγη, πεινασμένη και τουρτουρίζοντας στους δρόμους. Κανείς δεν την βοηθά. Όλοι της κλείνουν την πόρτα κατάμουτρα. Το χιόνι που πέφτει της σκεπάζει τα χέρια που κρατά το μωρό. Εκείνη τη στιγμή περνάνε στρατιώτες. Βλέπουν το μωρό σκεπασμένο από το χιόνι και κατηγορούν την Γκρέτχεν ότι σκότωσε το παιδί της. Αμέσως την καταδικάζουν σε θάνατο και φτιάχνουν έναν σωρό από ξύλα για να την κάψουν ζωντανή. Η Γκρέτχεν επάνω στην πυρά καλεί τον αγαπημένο της Φάουστ να έρθει να τη βοηθήσει. Ο Φάουστ από μακρυά διαισθάνεται τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η αγαπημένη του και απαιτεί από τον Μεφιστοφελή να τον πάει κοντά της. Φτάνουν όμως αργά. Ο Φάουστ στην απόγνωσή του καταριέται την νιότη, και ο Μεφιστοφελής για να ικανοποιήσει την «επιθυμία» του τον ξανακάνει γέροντα. Ο Φάουστ με τη μορφή του γέροντα καταφέρνει να σκαρφαλώσει στη φωτιά που καίει και ενώνεται με την ετοιμοθάνατη αγαπημένη του. Η Γκρέτχεν τον αναγνωρίζει, παρόλο που είναι γέροντας, και οι δυο τους, λίγο πριν ξεψυχήσουν, σμίγουν για τελευταία φορά τα χείλη τους. Ένα λαμπερό φως παρουσιάζεται και τους παίρνει μαζί του στον ουρανό. Είναι ο αρχάγγελος που ήρθε για να τους σώσει. Διότι ο Φάουστ έλυσε τη συμφωνία του με τον Σατανά. Η δύναμη της αγάπης είναι αυτή που έσωσε την ανθρωπότητα.

Σχόλια για την ταινία

Η πρεμιέρα του έργου στις 14 Οκτωβρίου του 1926 βρίσκει τον Μούρναου στο αποκορύφωμα της καλλιτεχνικής του καριέρας. Έχουν προηγηθεί το Νοσφεράτου, μια συμφωνία τρόμου (1922), ένα από τα σημαντικότερα έργα του βωβού κινηματογράφου, και το Ο Τελευταίος των Ανθρώπων (1924) που του άνοιξε το δρόμο για το Χόλιγουντ. Το 1925 ο Μούρναου ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Αμερική και υπόγραψε συμβόλαιο με τον παραγωγό Ουίλιαμ Φοξ. Λίγο πριν εγκαταλείπει την Ευρώπη, ο Μούρναου γύρισε το φίλμ Φάουστ με πρωταγωνιστή τον Εμιλ Γιάνινγκς που υποδύεται τον διαβολικό Μεφιστοφελή. Το σενάριο βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γκαίτε (Historia von Doktor Johann Fausten – dem weitbeschreyten Zauberer und Schwarzkünstler) του 1587.

Το έργο είναι αριστουργηματικό δείγμα της κινηματογραφικής τέχνης, τόσο από θέμα ηθοποιίας, οπτικών εφέ, και σκηνοθεσίας. Τα σκηνικά ακολουθούν το εξπρεσιονιστικό ρεύμα της εποχής και του ρομαντισμού.

Βιβλιογραφία

• Ilona Brennicke, Joe Hembus: Klassiker des deutschen Stummfilms. 1910 - 1930.Citadel-Filmbücher. Goldmann, München 1983, ISBN 3-442-10212-X

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Φάουστ στην IMDb (Αγγλικά)
• Φάουστ στο AllMovie (Αγγλικά)
• Φάουστ στο Rotten Tomatoes (Αγγλικά)
• Φάουστ στο TCMDB (Αγγλικά)
• Φάουστ στο AlloCine (Γαλλικά)
• Φάουστ στο Cine.gr (αρχειοθετημένος)
• Κριτικές της εποχής στο filmhistoriker.de (Γερμανικά)
• Παρουσίαση στο Filmportal με φωτογραφικό υλικό κ.α. (Γερμανικά)
• Ο Φάουστ στο imdb
• Retro-Park – Ein ausführliches Kapitel über den Film im "Dokument des Grauens", ab Seite 317 (Γερμανικά)
• Interview with Stan Ambrose
• Faust at the Arts & Faith Top100 Spiritually Significant Films list
• Faust at Google Video
• Download Faust on the Internet Archive
• DVD review by Gary Johnson