Οι Φιλισταίοι ή Πελεσέτ ήταν λαός που κατοικούσε στη γη της Παλαιστίνης. Η πρώτη αναφορά στους Φιλισταίους στην εβραϊκή Βίβλο αλλά και στην Παλαιά Διαθήκη είναι στον Πίνακα των Εθνών (Γένεσις, 10:14), στον οποίο λέγεται ότι κατάγονταν από τους Χασλωνιείμ, που κατάγονταν από τον Μεσραίν.[1] Ανήκαν στους Λαούς της Θάλασσας.
Η κατά προσέγγιση επικράτεια των Φιλισταίων (κόκκινο χρώμα)
Ο όρος στα αγγλικά μεταφράζεται ως "Philistines", που προέρχεται από το παλαιό γαλλικό "Philistin" που προέρχεται από το κλασικό λατινικό "Philistinus" που προέρχεται από το ύστερο ελληνικό "Φιλιστίνοι" που προέρχεται τελικά από το εβραϊκό Pəlištî (εβραϊκά: פלשתי, πληθυντικός Pəlištîm, פלשתים), που σημαίνει «πρόσωπο της Παλέσεθ (Pəlešeth).[2] Ο όρος Παλαιστίνη είναι μια παραλλαγή, έχει την ίδια προέλευση.[3]
Οι Φιλισταίοι ήταν ένας από τους Λαούς της θάλασσας. Περίπου το 1180 π.Χ κυριάρχησαν στην περιοχή της Χαναάν. Σε επιγραφές αιγυπτιακήςιερογλυφικής γραφής αναφέρεται το όνομα Πε-λε-σετ ανάμεσα στα άλλα φύλα των Λαών της Θάλασσας και ταυτίζεται με τους Φιλισταίους.[4][5]
Οι Φιλισταίοι κατείχαν τις πόλεις Ασκάλων, Γάζα, Αζωτο, Εκρών και Γαθ. Στη Βίβλο, μέσα από τις ιστορίες του Σαμψών, του Σαμουήλ και του Δαυίδ μαθαίνουμε για τις συγκρούσεις τους με τους Ισραηλίτες. Επίσης εικάζεται ότι κατείχαν το μονοπώλιο της επεξεργασίας σιδήρου, κάτι που φαίνεται και από την περιγραφή της πανοπλίας του Γολιάθ.[6]
Οι πόλεις τους είχαν από έναν βασιλιά (σερανίμ, στην εβραϊκή γλώσσα) και λειτουργούσαν αυτόνομα. Ωστόσο, σε πολέμους με τους Ισραηλίτες, συμμαχούσαν μεταξύ τους. Από το 732 π.Χ. τέθηκαν υπό την κυριαρχία των Ασσυρίων και στη συνέχεια όλων των υπόλοιπων λαών που κυριάρχησαν στην περιοχή.[7]
Το όνομα Παλαιστίνη θεωρείται ότι προέρχεται από τους Φιλισταίους.[3]
Οι Πελεσέτ, αιχμάλωτοι των Αιγυπτίων, από ένα γραφικό ανάγλυφο τοίχου στο Μεντινέτ Χαμπού, περίπου το 1185-1152 π.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσής Γ΄.
Σήμερα είναι γενικά αποδεκτό ότι οι Φιλισταίοι δεν ήταν αυτόχθων λαός της περιοχής. Αυτό βασίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα και σε γενετική έρευνα. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Φιλισταίοι ανήκαν στον συνασπισμό των Λαών της θάλασσας και ότι εγκαταστάθηκαν στη Χαναάν προερχόμενοι από την ανατολική Μεσόγειο. Έρευνα σε υλικό 10 σκελετών της ύστερης Εποχής του Χαλκού έως πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, που βρέθηκαν στο Άσκελον, δείχνει ότι τα άτομα αυτά συγγενεύουν με πληθυσμούς της Νότιας Ευρώπης.[8]
Τίποτα δεν είναι γνωστό για τη γλώσσα των Φιλισταίων. Θραύσματα κεραμικής από την περίοδο 1500-1000 π.Χ. βρέθηκαν να φέρουν επιγραφές σε μη Σημιτικές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένου ενός σε Κυπρομινωικό συλλαβάριο.[9] Η Βίβλος δεν αναφέρει κανένα γλωσσικό πρόβλημα μεταξύ των Ισραηλιτών και των Φιλισταίων, όπως συμβαίνει με άλλες ομάδες μέχρι τη Βαβυλωνιακή κατοχή.[10]
Υπάρχουν περιορισμένες ενδείξεις υπέρ της υπόθεσης ότι οι Φιλισταίοι ήταν αρχικά Ινδοευρωπαϊκοί ομιλητές, είτε από την Ελλάδα είτε ομιλητές της Λουβικής γλώσσας από τις ακτές της Μικράς Ασίας, με βάση κάποιες λέξεις που σχετίζονται με τους Φιλισταίους που βρέθηκαν στη Βίβλο και που σχετίζονται με άλλες σημιτικές γλώσσες. Τέτοιες θεωρίες υποδηλώνουν ότι τα σημιτικά στοιχεία στη γλώσσα δανείστηκαν από τους γείτονές τους στην περιοχή. Για παράδειγμα, η λέξη της γλώσσας των Φιλισταίων για τον "καπετάνιο" (seren), μπορεί να σχετίζεται με την ελληνική λέξη "τύραννος" (πιστεύεται από τους γλωσσολόγους ότι είχαν δανειστεί λέξεις από τους Έλληνες ή από μια ανατολική γλώσσα, όπως τη Λουβική ή την Λυδική).[11]
«Εμείς οι Παλαιστίνιοι καταγόμαστε από την Κρήτη. Φύγαμε από την Κρήτη και πήγαμε στην Παλαιστίνη. Ξαναγυρίσαμε στην Κρήτη και ξαναφύγαμε από την Κρήτη και ξαναπήγαμε και εγκατασταθήκαμε μονίμως στην Παλαιστίνη…».[12]
Η ονομασία χρησιμοποιείται επίσης (ως επίθετο) για να περιγράψει το άτομο το οποίο είναι αδιάφορο ή εχθρικό προς την πνευματική καλλιέργεια και τις τέχνες.
Συνώνυμα της λέξης "φιλισταίος" είναι βάρβαρος και άξεστος.
Η βιβλική αφήγηση προσδιορίζει την Πεντάπολη των Φιλισταίών: Αζωτος, Ασκάλων, Γάζα, Γαθ, ΕκρώνΤρουντ Ντόθαν και Μόζε Ντόθαν: Οι Φιλισταίοι: Πολιτισμός και κουλτούρα των θαλάσσιων λαών, Ντίεντριχς, Μόναχo, 1995, ISBN 3-424-01233-5. (γερμανικά: Die Philister. Zivilisation und Kultur eines Seevolkes)
Έντουαρντ Νούρτ: Οι θαλάσσιοι λαοί στην Παλαιστίνη (Κάμπεν, Κοκ Φάρος, 1994), Αρχαία Παλαιστίνη 8. (γερμανικά: Die Seevölker in Palästina)
Γιούργκεν Σπανούθ: Οι Φιλισταίοι, οι Άγνωστοι Λαοί: Δάσκαλοι και αντίπαλοι των Ισραηλιτών, Όζναμπρουκ: Ζέλλερ, 1980, ISBN 3-7648-2806-4. (γερμανικά: Die Philister, das unbekannte Volk : Lehrmeister und Widersacher der Israeliten)
Καρλ Στέφαν Έρλιχ: Οι Φιλισταίοι σε μετάβαση: Μια ιστορία από το 1000-730 π.Χ., Λάιντεν, E. Τζ. Μπριλ, 1996. (αγγλικά: The Philistines in transition: a history from ca. 1000-730 B.C.E)
Αν E. Κίλεμπρου: Βιβλικοί λαοί και εθνικότητες, μια αρχαιολογική μελέτη Αιγυπτίων, Χαναναίων, Φιλισταίων και πρώιμου Ισραήλ, 1300-1100 Π.Κ.Χ., Ατλάντα, Εταιρεία Βιβλικής Λογοτεχνίας, 2005. (αγγλικά: Biblical peoples and ethnicity, an archaeological study of Egyptians, Canaanites, Philistines, and early Israel, 1300-1100 B.C.E.)
↑Α΄ Βασιλειών 17:5-7. Και είχε χάλκινη περικεφαλαία επάνω στo κεφάλι τoυ, και ήταν ντυμένoς με αλυσιδωτό θώρακα· και τo βάρoς τoυ θώρακα ήταν 5.000 σίκλοι χαλκoύ· και επάνω στα σκέλη τoυ είχε κνημίδες χάλκινες, και ανάμεσα στoυς ώμoυς τoυ ένα χάλκινo δόρυ. Και τo κoντάρι τoύ δόρατός τoυ ήταν σαν το αντί τoυ υφαντή· και η λόγχη τoυ δόρατός τoυ ζύγιζε 600 σίκλoυς σιδήρoυ.
