Φυλακισμένα Μνήματα

Τα Φυλακισμένα Μνήματα είναι η ονομασία ενός κοιμητηρίου το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας όπου οι Βρετανοί έθαψαν τους 9 απαγχονισμένους και 4 άλλα σημαντικά στελέχη της ΕΟΚΑ που έπεσαν κατά την διάρκεια του αγώνα του 1955-1959 για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους και την Ένωση της με την κυρίως Ελλάδα. Αποτελεί το ιερότερο μνημείο του αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού για την Ένωσή του με την μητέρα Ελλάδα.

Φυλακισμένα Μνήματα
Ο χώρος ταφής των δεκατριών αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α.
Είδος	κοιμητήριο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°10′50″N 33°20′37″E
Χώρα	Κύπρος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ. Σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Έμεινε στην ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα".

Οι Βρετανοί αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για την δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα όπως και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις.

Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις φυλακές, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη.

Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών (Παπαντωνίου Ερωτοκρίτου) που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.

Οι εννέα απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:

• Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956:
  • Μιχαήλ Καραολής

• • Ανδρέας Δημητρίου
• Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956:
  • Ανδρέας Ζάκος
  • Ιάκωβος Πατάτσος
  • Χαρίλαος Μιχαήλ
• Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956:
  • Μιχαήλ Κουτσόφτας
  • Στέλιος Μαυρομάτης
  • Ανδρέας Παναγίδης
• Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957:
  • Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι:

• Μάρκος Δράκος
• Γρηγόρης Αυξεντίου
• Στυλιανός Λένας
• Κυριάκος Μάτσης

Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:

• Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
• Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
• Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
• Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή: «Τ' ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».