Χρήστης:Angela metallinou/πρόχειρο/Αρσάκειο Ψυχικού

Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία

H Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία είναι κοινωφελές εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ιδρύθηκε από Έλληνες διανοούμενους και αγωνιστές της ελληνικής Επανάστασης του 1821, το έτος 1836. Στόχος της Φ.Ε. ήταν και παραμένει ακόμη και τώρα «η πρόοδος των Δημοτικών Σχολείων και η στοιχειώδης εκπαίδευσις του λαού», δηλ. η ενίσχυση της παιδείας του Ελληνικού Λαού.

Η Φ.Ε. θα εστιάσει για ενάμιση και πλέον αιώνα τη δράση της στη μόρφωση των κοριτσιών, με απώτερο στόχο την μετέπειτα εξέλιξή τους σε Δασκάλες. Ειδικά οι υπότροφες μαθήτριες, δεσμεύονταν ότι για τουλάχιστον τέσσερα χρόνια θα υπηρετούσαν στις πρωτεύουσες των επαρχιών του Ελληνικού κράτους ως Διδασκάλισσες, αποδίδοντας εμπράκτως την ωφέλεια της μόρφωσής τους στα σχολεία της Φ.Ε.

Ιστορία

Οι ιδρυτές της Φ.Ε.

Πρώτος οραματιστής της δημιουργίας της κοινωφελούς εκπαιδευτικής Εταιρείας, της "Εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας", ήταν ο Ιωάννης Κοκκώνης, παιδαγωγός με μεγάλη εκπαιδευτική, διοικητική και οργανωτική εμπειρία Το όραμά του υιοθέτησαν και ασπάστηκαν ο Ηπειρώτης εκπαιδευτικός και λόγιος, Διδάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, καθώς και ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Μισαήλ Αποστολίδης, με παράλληλη θεολογική, συγγραφική και εκπαιδευτική δραστηριότητα.

Την 25η Ιουλίου 1836 συνέρχονται σε συνεδρίαση, επικυρώνουν το κείμενο τού πρώτου «∆ιοργανισμού τής Εταιρείας» και ιδρύουν την «Εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία». Ο Γεώργιος Κουντουριώτης εκλέγεται πρώτος Πρόεδρος τού ∆ιοικητικού Συμβουλίου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, ο Γεώργιος Γεννάδιος Αντιπρόεδρος και ο Ιωάννης Κοκκώνης Γενικός Γραμματέας. Την 26η Αυγούστου 1836 ο Βασιλιάς Όθων υπογράφει το ∆ιάταγμα ιδρύσεως τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

• 
  Μισαήλ Αποστολίδης 1789 - 1862
• 
  Γεώργιος Γεννάδιος 1786 - 1854

Ακολούθησαν όμως γρήγορα ως συνιδρυτικά μέλη και άλλοι 73 επιφανείς Έλληνες αγωνιστές, άνθρωποι του πνεύματος, της πολιτικής, της οικονομίας και της διπλωματίας, όπως οι Ιωαν. Κωλέττης, Νεοφ. Δούκας, Σπ. Τρικούπης, Νικήτας Σταματελόπουλος (Νικηταράς), Ιωαν. Μακρυγιάννης, Νεοφ. Βάμβας, Αλέξανδρος Ζαΐμης, Θεοδ. Κολοκοτρώνης, Γ. Σίνας, Μ. Τοσίτσας κ.α. Μέχρι το 1850 είχαν φθάσει τα μέλη της Φ.Ε. τα 1657 και μεταξύ αυτών και 52 γυναίκες.

• 
  Σπυρίδων Τρικούπης 1788 - 1873
• 
  Νικήτας Σταματελόπουλος (Νικηταράς)1782 - 1849
• 
  Ιωάννης Μακρυγιάννης 1797 - 1864
• 
  Θεόδωρος Κολοκοτρώνης 1770 - 1843
• 
  Μιχαήλ Τοσίτσας 1787 - 1856

Οι τρεις πρώτοι πρόεδροι του Διοικητικού Συμβουλίου της Φ.Ε., ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο Ανδρέας Π. Μεταξάς και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος,τιμήθηκαν και με το ανώτερο αξίωμα του Προέδρου της τότε Ελληνικής κυβέρνησης.

• 
  Γεώργιος Κουντουριώτης 1782- 13 Μαρτίου 1858
• 
  Ανδρέας Μεταξάς 1790 - 1860

Οι πρώτες συνεισφορές στο έργο της Φ.Ε.

Όταν το πρώτο Δ.Σ. της Φ.Ε. αποφασίζει με αγγελία να προσκαλέσει ενδιαφερόμενους, να συνδράμουν στον φωτισμό του ελληνικού λαού, δεν μπορεί να διανοηθεί την ανταπόκριση που θα δείξουν Έλληνες και Φιλέλληνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό με την οικονομική συνεισφορά τους. Η Φ.Ε. σε κάθε έναν που συνδράμει στο κοινωφελές της έργο απονέμει ειδικό δίπλωμα.

Ιδιαίτερη και σημαντική είναι η στήριξη που δέχεται η Φ.Ε. από το πρώτο βασιλικό ζεύγος της Ελλάδας, τον Όθωνα και την Αμαλία. Η Βασίλισσα από το 1841 και εξής θεωρείται "προστάτις της Εταιρείας", και μεγάλη ευεργέτης, μια και για πολλά χρόνια δραστηριοποιήθηκε και συμμετείχε σε σημαντικές στιγμές της εκπαιδευτικής ζωής των σχολείων της Φ.Ε., κυρίως της πρωτεύουσας. Πίστεψε και υποστήριξε το έργο της μόρφωσης των Ελληνίδων. Επισκεπτόταν συχνά το εκπαιδευτήριο και εκκλησιαζόταν μαζί με τις μαθήτριες στον ιδιόκτητο ναό της Αγ. Αναστασίας. Συνήθιζε να παρίσταται στις δημόσιες τελετές - εξετάσεις του Ιουνίου, πολύ σημαντικό γεγονός στην εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία των κορασίδων που φοιτούσαν στο σχολείο. Συνήθως μετά το πέρας των εξετάσεων προσκαλούσε τις μεγαλύτερες μαθήτριες, τις δασκάλες και τις διευθύντριες στον Πύργο της Βασιλίσσης. Τέλος, μεσολάβησε ώστε η Φ.Ε. να αγοράσει το οικόπεδο για την οικοδόμηση του ιδιόκτητου κτηρίου της στη γωνία των Πανεπιστημίου και Μενάνδρου (νυν Πεσμαζόγλου). Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης αναθέτει η Φ.Ε. κατόπιν παραγγελίας στον διακεκριμένο ζωγράφο Νικηφόρο Λύτρα να φιλοτεχνήσει τα πορτραίτα του Βασιλικού ζεύγους.

• 
  Βασίλισσα Αμαλία 1818 - 1875
• 
  Βασιλεύς Όθων 1815 - 1867

Το πρώτο «Σχολείον των Κορασίων» της Φ.Ε

Το 1837 θεσπίζεται το πρώτο «Σχολείον των Κορασίων» της Φ.Ε. Η οξυδέρκεια του παιδαγωγού Ιωαν. Κοκκώνη, επισημαίνει την έλλειψη διδασκαλισσών και κυρίως την ελλιπή μόρφωση των κοριτσιών με όλες τις αρνητικές συνέπειές της για την εθνική και κοινωνική πρόοδο του Ελληνισμού, που ο ίδιος και οι συνεργάτες του οραματίζονταν. Το Συμβούλιο της Φ.Ε. αποφασίζει την δημοσίευση σχετικής αγγελίας, όπου καλούνται οι γονείς να στείλουν τις κόρες τους να εγγραφούν: "Το υπό της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας συστηθέν σχολείον των κορασίων είναι ήδη έτοιμον, όθεν ειδοποιούνται όσοι των γονέων επιθυμούν να παρουσιάσωσι τα τέκνα των, διά να καταγραφώσιν εις τους καταλόγους των μαθητριών. Η καταγραφή γίνεται εις το κατάστημα του σχολείου.(...)"

Η στέγαση των σχολείων της Φ.Ε.

Η στέγαση του Σχολείου πραγματοποιείται αρχικά σε ενοικιαζόμενο κτήριο, την οικία Βιτάλη Συριανού, στην οδό Καραϊσκάκη κοντά στη διασταύρωση με την οδό Ερμού, στου Ψυρρή και οργανώνεται ως εξής:

• το Κατώτερο Σχολείο για κορίτσια 6 - 14 ετών, που διδάσκονται δωρεάν τα καθορισμένα στα δημοτικά σχολεία μαθήματα και χειροτεχνήματα και
• το Ανώτερο, με υπότροφες εσωτερικές μαθήτριες, άνω των 14 ετών, οι οποίες αποφοιτώντας λαμβάνουν το πτυχίο Δασκάλας, αφού εξεταστούν ενώπιον επιτροπής του Κρατικού Διδασκαλείου.

Λόγω όμως τής μεγάλης προσέλευσης μαθητριών, κυρίως από την επαρχία και τις εκτός συνόρων ελληνικές περιοχές, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία άρχισε αμέσως να αναζητεί οίκημα για τη στέγαση τού οικοτροφείου της, στο οποίο θα διέμεναν οι «εσωτερικές» μαθήτριες και οι δασκάλες. Έτσι ενοικίασε στις 3 Οκτωβρίου 1837 την οικία Βενθύλου, στη συμβολή των οδών Μιαούλη και Θέσπιδος, στην ίδια περιοχή αλλά πιο κοντά στο Μοναστηράκι, για να στεγάσει εκεί το Οικοτροφείο της για μαθήτριες και δασκάλες.

Οι μαθήτριες δεν σταματούν να προσέρχονται και να εγγράφονται στο Παρθεναγωγείο και έτσι το 1838 το «Σχολείον τής Εταιρείας» άρχισε να λειτουργεί στην «οικία Λογοθέτου». Κατόπιν μισθώθηκε η οικία Δοσίου στις 18 Δεκεμβρίου 1839, ενώ λίγο αργότερα και η οικία Bracebridge.

Το 1840 με καινούργια πρωτοβουλία του Δ.Σ της Φ.Ε. ιδρύεται "Νηπιακόν Σχολεῖον" για αγόρια με 103 μαθητές, χωρισμένο σε Ανώτερο και Κατώτερο, το οποίο όμως το ελληνικό κράτος νομιμοποιεί το 1895.

Το 1844 το σχολείο αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει και την οικία Δοσίου και μεταφέρθηκε στην οικία Ηπίτου, ενώ παράλληλα με την αύξηση των μαθητριών και μαθητών, απαιτείται και αύξηση του διδακτικού προσωπικού. Σε έκθεση του τότε Γραμματέως της Φ.Ε. (4η Φεβρουαρίου 1845) αναφέρεται, ότι έχουν δημιουργηθεί 40 σχολεία σε ελληνικές πόλεις εντός και εκτός Ελλάδος, όπου διδάσκονται όχι λιγότερα από 5.000 κορίτσια , ενώ το 1847 καθιερώνει η Φ.Ε. για τις αποφοίτους της το δίπλωμα δημοδιδασκάλου.

Η πρώτη αγορά για την μόνιμη στέγαση του σχολικού συγκροτήματος

To 1842 η εταιρεία προβαίνει στην αγορά ενός οικοπέδου 15.600 πήχεων στο οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Σταδίου, Πεσμαζόγλου, Πανεπιστημίου και Αρσάκη (τότε Τυπογραφίας), με σκοπό να στεγαστούν τα Σχολεία της Φ.Ε. σε ιδιόκτητα κτίρια, από τη μονή της Ζωοδόχου Πηγής της Άνδρου, η οποία αργότερα δωρίζει και συμπληρωματικό τμήμα για να δημιουργηθούν προαύλιο ή κήπος, ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του εκπαιδευτηρίου. Ουσιαστική υπήρξε και η προσφορά του διδασκάλου του Γένους Νεόφυτου Βάμβα, ο οποίος θα παραχωρήσει μέρος από το οικόπεδό του, που συνορεύει με το Αρσάκειο Μέγαρο, ώστε να τετραγωνιστεί η αυλή του σχολείου. Το 1868 η Φ.Ε. θα αγοράσει την οικεία Βάμβα για να στεγαστούν και άλλες τάξεις του σχολείου.

• 
  Νεόφυτος Βάμβας 1776 - 1855
• 
  Λύσανδρος Καυταντζόγλου 1811 - 1885 φιλοτεχνημένος από τον Νικηφόρο Λύτρα

Το 1846 αναλαμβάνει ο Αρχιτέκτονας Λύσανδρος Καυταντζόγλου να θεμελιώσει το Κεντρικό κτήριο της Φ.Ε. Τα χρήματα για την ανοικοδόμηση του προέρχονται από συνεισφορές των μελών της Φ.Ε., όπως και από διάφορες προσφορές και εράνους, που πραγματοποιούνται τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό.

Όμως η πολυδάπανη ανοικοδόμηση του ιδιόκτητου σχολικού κτιρίου φέρνει την Εταιρεία σε οικονομικό αδιέξοδο.

Απόστολος Αρσάκης

Ο μεγάλος ευεργέτης της Φ.Ε. Απόστολος Αρσάκης 1792 - 1874

Το 1850 ο Απόστολος Αρσάκης, γιατρός, λόγιος και πολιτικός από τη Χοταχόβα Πρεμετής Ηπείρου, ο οποίος έζησε και διέπρεψε στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, αναγνωρίζοντας την προσφορά της Φ.Ε. στο εκπαιδευτικό σύστημα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αποφασίζει να προβεί στην παραχώρηση του μεριδίου της περιουσίας που αναλογούσε στον υιό του, που΄χε χάσει λίγα χρόνια πριν, στην Εταιρεία, για να την βοηθήσει να ορθοποδήσει και να συνεχίσει το έργο, που είχε ξεκινήσει. Σύμφωνα με τον πρώτο επόπτη της Φ.Ε. Γεώργιο Βιώνη (1881-1898), ο Αρσάκης παραχώρησε γύρω στις 291.000 δραχμές, βοηθώντας στην αποπεράτωση και ολοκλήρωση της ανέγερσης του σχολικού συγκροτήματος, που ακόμη και σήμερα κοσμεί το κέντρο των Αθηνών και στεγάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ προσφέρει στην Φ.Ε. άλλες 100.000 δραχμές, ποσό που είχε μέχρι τότε δαπανηθεί για την ανέγερση του Σχολείου. Απόρροια όλου αυτού του γεγονότος ήταν η ανακήρυξη του Απόστολου Αρσάκη σε μεγάλο ευεργέτη της Φ.Ε. και την μετονομασία των Σχολείων σε Αρσάκεια Σχολεία.

Το 1856 συνεχίζοντας ο Αρσάκης να προσφέρει ευεργεσίες στην Φ.Ε. αποστέλλει εκκλησιαστικά σκεύη και άμφια μεγάλης αξίας στο Ναό των Σχολείων, που είναι αφιερωμένος στην Αγία Αναστασία τη Ρωμαία, προς τιμήν της πρώτης αγαπημένης συζύγου του Αναστασίας, ενώ το 1866 και 1867 προβαίνει στην αγορά μεγάλου αριθμού μετοχών στο όνομα της Εταιρείας. Φροντίζει για την συντήρηση του Σχολείου και δημιουργεί τρις ακόμα θέσεις υποτρόφων, καταθέτοντας στην Εθνική Τράπεζα άλλες 200.000 δραχμές.

Παρ΄όλο που ο Αρσάκης υπήρξε ο μεγαλύτερος ευεργέτης των Αρσακείων Σχολείων δεν κατάφερε ποτέ να επισκεφτεί την Ελλάδα και το σχολείο, που ευεργέτησε. Ήταν όμως σε τακτική επικοινωνία με τρία μέλη της Εταιρείας, τον Θεοκλ. Φαρμακίδη, τον Αν. Χατζόπουλο και τον Δαμ. Γεωργίου, που τον πληροφορούσαν για την πρόοδο της Φ.Ε.

Αρσάκειο Σχολείο στη Χοταχόβα (Hotovë)

Το πρώτο "Αρσάκειο" είχε ήδη ιδρυθεί από τον Απόστολο Αρσάκη στην ιδιαίτερη πατρίδα του Χοταχόβα της Βορείου Ηπείρου, πριν προβεί το 1870 ανωνύμως σε νέα μεγάλη δωρεά προς την Φ.Ε. επιθυμώντας να ιδρυθεί Σχολείο εκεί και πάντα με την εποπτεία της Φ.Ε. Η Εταιρεία χρησιμοποίησε αυτή τη δωρεά, όχι μόνο για τη συντήρηση του Σχολείου, αλλά και για την δωρεάν φοίτηση δεκάδων απόρων μαθητριών σε άλλα Σχολεία της Φ.Ε. Το Σχολείο στη Χοταχόβα λειτουργούσε κανονικά μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους.

Αναγνώριση της προσφοράς του Απ. Αρσάκη

Το 1874, μια ακόμη δωρεά, ενός χρυσοκέντητου Επιταφίου και ενός χρυσού σταυρού για το Ναό του Σχολείου, θα ολοκληρώσει την ευεργετική του προσφορά προς τα Σχολεία. Λίγους μήνες αργότερα θα αποβιώσει. Λίγο νωρίτερα όμως το Δ.Σ. της Φ.Ε. είχε εισηγηθεί στην Βασίλισσα Αμαλία την παρασημοφόρηση του Απ. Αρσάκη από το ελληνικό κράτος, κάτι που έγινε αμέσως αποδεκτό και έτσι του απονεμήθηκε ο Σταυρός των Ανωτέρων Ταξιαρχών.

Εκπαιδευτικές καινοτομίες της Φ.Ε.

Πριν τον 20ο αιώνα

Το 1852 πραγματοποιούνται τα εγκαίνια του κεντρικού κτηρίου του Αρσακείου, όπου στεγάζονται το

• «Κατώτερο»,
• «Ανώτερο» και
• «Αλληλοδιδακτικό» Σχολείο, όπως και
• το Νηπιαγωγείο.

Εξέχουσες προσωπικότητες σε κάθε ειδικότητα αναλαμβάνουν την μόρφωση των μαθητριών εκείνης της εποχής.

• Το μάθημα της Γυμναστικής εισάγεται το 1858.
• Το 1861 πραγματοποιείται η ανακήρυξη του "Αρσακείου Ανωτέρου Σχολείου" σε Διδασκαλείο ισότιμο με τα κρατικά, με σκοπό οι Δασκάλες που αποφοιτούν, να μεταβαίνουν σε σχολεία, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του μείζονος Ελληνισμού.

• Η Βιβλιοθήκη των Σχολείων της Φ.Ε. ιδρύεται το 1862.

Ιδρυση Αρσακείων Σχολείων

Το 1867 πραγματοποιούνται τα εγκαίνια του νεόδμητου σχολικού κτηρίου επί της οδού Σταδίου, σε σχέδια και πάλι του Λύσανδρου Καυταντζόγλου, κατόπιν δωρεάς του Μιχαήλ Τοσίτσα και της συζύγου του Ελένης, όπου στεγάζεται το «Τοσίτσειο» Αλληλοδιδακτικό σχολείο της Εταιρείας. Παράλληλα αποφασίζει το Δ.Σ.της Φ.Ε. την σύσταση Σχολείων σε απομακρυσμένους Δήμους της Αττικής, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος:

• Μενίδι (1867-1869, 1872-1892),
• Κηφισιά (1867-1880),
• Κιούρκα (1867-1868),
• Γαύριο Άνδρου (1867-1868),
• Πατήσια (1871-1876),
• Ελευσίνα (1873-1892),
• Αβία Μάνης (1874-1875),
• Στύρα Ευβοίας (1885-1892),
• Χασιά (1890-1892),
• Κέρκυρα (1868-1937).

• στην Πάτρα (1892),
• στην Λάρισα (1902-1937),
• στη Θεσσαλονίκη,
• στα Τίρανα και
• στα Ιωάννινα.

Ιδρύονται Αστικά Σχολεία (τριετή σχολεία μέσης εκπαίδευσης των αρχών του 20ου αιώνα)

• στην Καλαμάτα (1914-1923),
• στα Τρίκαλα (1914-1931),
• στη Λαμία και
• στην Τρίπολη (1914-1924).

Ιδρύονται όμως και Επαγγελματικές και Οικοκυρικές Σχολές

• στη Θεσσαλονίκη (1939-1984) και
• στη Ρόδο (1947-1982).

Τα περισσότερα Αρσάκεια Σχολεία στελεχώνονται με Δασκάλες, που ανήκουν στο προσωπικό της Φ.Ε. και μισθοδοτούνται από αυτή.

Το 1868 πραγματοποιείται η ίδρυση του Αρσακείου Κερκύρας (1868-1934) σε όλες τις βαθμίδες, επιτακτική ανάγκη μετά την Ένωση των Επτανήσων με την Μητέρα Ελλάδα, ενώ το 1871 ξεκινά η ανέγερση του Νηπιαγωγείου Απόρων.

Το 1885 το Υπουργείο Παιδείας εγκρίνει το πρωτοποριακό για την εποχή πρόγραμμα μαθημάτων, που προτείνει η Φ.Ε σε ό,τι αφορά στη γυναικεία εκπαίδευση.και προτείνει την υιοθέτησή του από όλα τα Παρθεναγωγεία της χώρας.

Η Φ.Ε. τον 20ο αιώνα

Μπαίνοντας στον 20ο αιώνα η Φ.Ε. συνεχίζει τον εκπαιδευτικό Αγώνα της για την ίδρυση όλο και περισσότερων Αρσακείων σχολείων σε όλη την ελληνική επικράτεια. Όταν το 1902 ιδρύει το Αρσάκειο Λάρισας (1902-1937), κρίνεται αναγκαία η διδασκαλεία του μαθήματος της Γεωπονίας από καθηγητή της Αβερωφείου Γεωπονικής Σχολής. Το 1914 ιδρύει την Εμπορική Σχολή θηλέων, η οποία το 1917 αναγνωρίζεται ισότιμη με τις δημόσιες. Αστικά Σχολεία Θηλέων ιδρύονται και σε άλλες κύριες πόλεις του ελλαδικού χώρου εκείνης της εποχής

• Αθήνα,
• Πάτρα (1891),
• Λαμία (1914-1923),
• Τρίκαλα (1914-1931),
• Τρίπολη (1914-1924) και
• Καλαμάτα (1914-1923), τα οποία το 1920 αναγνωρίζονται και αυτά ως ισότιμα με τα κρατικά.

Παιδαγωγικές Ακαδημίες των Αρσακείων Σχολείων

Το 1936 στην Αθήνα και το 1937 στην Πάτρα ιδρύονται δύο Παιδαγωγικές Ακαδημίες ως συνέχεια των δύο Διδασκαλείων, που ήδη είχε ιδρύσει η Φ.Ε., ύστερα από νόμο που ψηφίζεται περί Παιδαγωγικών Ακαδημιών. Οι παιδαγωγικές Ακαδημίες προσέφεραν στις υποψήφιες Δασκάλες όχι μόνο θεωρητική κατάρτιση, αλλά και τη δυνατότητα να κάνουν την πρακτική τους εξάσκηση παρακολουθώντας τις διδασκαλίες, αλλά και λαμβάνοντας ενεργά μέρος στη διαδικασία της Διδαχής με το να διδάσκουν στο Μονοθέσιο (όπου η φοίτηση ήταν δωρεάν). Το 1982 - 1983 αποφασίζεται να γίνονται δεκτοί και άρρενες μαθητές στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες. Το 1988 καταργούνται από το Ελληνικό Κράτος, αφού ιδρύονται Παιδαγωγικά Πανεπιστημιακά Τμήματα τετραετούς φοίτησης. Το 1991 κλείνουν πια οριστικά και οι δύο Παιδαγωγικές Ακαδημίες των Αρσακείων Σχολείων.

Πηγές

• "Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία" Αρσάκεια - Τοσίτσεια Σχολεία. 1836-1996, Εκατόν εξήντα χρόνια παιδείας. Αθήνα: Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. 1996. σελ. 550. ISBN 960 - 85765 - 0 - 4. 

Εξωτερικές συνδέσεις

• [1]

• [2]

[[Κατηγορία:Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία]] [[Κατηγορία:Αρσάκεια - Τοσίτσεια Σχολεία]] [[Κατηγορία:Ιωάννης Κοκκώνης]] [[Κατηγορία:Γεώργιος Γεννάδιος]] [[Κατηγορία:Μισαήλ Αποστολίδης]]