Υδραγωγείο του Άππιου
Το Υδραγωγείο του Άππιου (λατινικά: Aqua Appia) ήταν το πρώτο ρωμαϊκό υδραγωγείο, που εγκαινιάστηκε την περίοδο του τιμητή Γάιου Κλαύδιου Καίκο και ολοκληρώθηκε το 312 π.Χ. από τον Άππιο Κλαύδιο Καίκο, τον ίδιο Ρωμαίο τιμητή που κατασκεύασε επίσης τη σημαντική Αππία Οδό.[1]
| Υδραγωγείο του Αππίου | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | αρχαιολογική θέση και ρωμαϊκό υδραγωγείο |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°53′16″N 12°28′52″E |
| Χώρα | Ιταλία |
| Έναρξη κατασκευής | 312 π.Χ. |
| Μήκος | 16,5 χλμ |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το υδραγωγείο τροφοδοτούσε την πόλη της Ρώμης με περίπου 73.000 κυβικά μέτρα νερού την ημέρα.
Διαδρομή Επεξεργασία
Η πηγή του σύμφωνα με τον Φροντίνο ήταν περίπου 780 βήματα μακριά από τη Βία Πραινεστίνα. Διέρρεε επί 16 χλμ. τη Ρώμη από τα ανατολικά και άδειαζε στην Αγορά του Βοός κοντά στην Πόρτα Τριγκερμίνα. Σχεδόν όλο το μήκος του πριν από την είσοδο στην πόλη ήταν υπόγειο, κάτι που ήταν απαραίτητο λόγω των σχετικών υψών της πηγής και τού προορισμού του, και το οποίο τού παρείχε προστασία από τους επιτιθέμενους κατά τους Σαμνιτικούς Πολέμους, που ήταν σε εξέλιξη κατά την κατασκευή του.[1]
Αφού εισερχόταν στη λοφώδη περιοχή της Ρώμης, το υδραγωγείο εναλλασσόταν μεταξύ σηράγγων μέσα στους λόφους Καίλιο και Aβεντίνο, και ενός υπερυψωμένου τμήματος. Ένα λεπτομερές σύγχρονο μοντέλο της αρχαίας Ρώμης δείχνει το υδραγωγείο να πηγαίνει κατά μήκος της κορυφής των Σερβίων Τειχών, επάνω από την Πόρτα Καπένα.[2] Χαμήλωνε μόνο 10 metres (33 ft) σε όλο το μήκος του, καθιστώντας το ένα αξιόλογο επίτευγμα μηχανικής για την εποχή του.
Το Άππια κατέληγε στο Clivus Publicus, σε ένα μέρος που λεγόταν Salinae, κάτω από το λόφο Aβεντίνο. Το νερό διανεμόταν σε είκοσι δεξαμενές μέσω σωληνώσεων. Το υδραγωγείο εξυπηρετούσε τις ιδιωτικές Θέρμες του Δεκίου και τις Θέρμες του Λικίνιου Σούρα στον Αβεντίνο. Η στάθμη του καναλιού ήταν πολύ χαμηλή, για να μπορεί να παρέχει νερό στους λόφους.
Το 2017 ένα τμήμα του υδραγωγείου ανασκάφτηκε κάτω από την Πιάτσα Τσελιμοντάνα και έχει αφαιρεθεί για να ανακατασκευαστεί σε άλλο σημείο.[3]
Ιστορικό πλαίσιο Επεξεργασία
Όπως εξηγεί ο Φροντίνος: «για 441 χρόνια από την ίδρυση της οόλης, οι Ρωμαίοι ήταν ικανοποιημένοι με τη χρήση υδάτων, που αντλούσαν από τον Τίβερη, από πηγάδια ή από πηγές. . . Αλλά τώρα το νερόέτρεχε μέσα στην πόλη: το Άκουα Άππια, το Παλιά Άνιο, το Μάρκια, το Τέπουλα, το Γιούλια, το Βέρτζινε, το Αλσιετίνα που καλείται επίσης Aουγκούστα, το Κλαούντια, το Νέο Άνιο».[4] Το πρώτο υδραγωγείο της Ρώμης ήταν η απάντηση στον αυξανόμενο πληθυσμό της πόλης, που μπορεί να είχε υποστεί μία παρατεταμένη ξηρασία και μεγάλα προβλήματα υγιεινής, τα οποία να επηρέασαν τις υπάρχουσες παροχές ύδρευσής τους.
Το Άκουα Άππια ήταν η πρώτη δοκιμή της ρωμαϊκής μηχανικής σε τέτοια κατασκευή και είναι αρκετά απλό σε σύγκριση με τα άλλα δέκα υδραγωγεία της Ρώμης. Ο Ραφαέλο Φαμπρέτι, ένας από τους πρώτους που ανέσκαψαν το Άππια, το χαρακτηρίζει ως «οι πρώτοι καρποί της Προνοητικότητας και του μεγαλείου της Ρώμης».[5] Ωστόσο το Άππια διατηρήθηκε σε χρήση μέχρι την εποχή του Αυγούστου μέσω τακτικής συντήρησης, ανακαινίσεων και ακόμη και επέκτασης. Λίγο από το αρχικό υλικό διασώζεται σήμερα και πολλές πληροφορίες για το υδραγωγείο προέρχονται από τον Φροντίνο, ο οποίος διορίστηκε ως επίτροπος ύδρευσης και κατέγραψε τις τεχνικές και ορισμένες ιστορικές λεπτομέρειες του Άππια περίπου εκατό χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του.
Αν και δεν υπήρχαν επίσημοι Ρωμαίοι προκάτοχοι για το Άκουα Άππια, ήταν πολλά παραδείγματα που υπήρχαν στον Ελληνικό και τον Ετρουσκικό κόσμο. Η ελληνική επιρροή προήλθε από τη χρήση σωλήνων από πηλό (terracotta), που τοποθετούντo στον πυθμένα ενός καναλιού ή μίας μεγάλης σήραγγας. Αυτή η τεχνική σχετίζεται με τη ρωμαϊκή τεχνική καθώς χρησιμοποιεί ένα κανάλι νερού μέσα σε μια μεγαλύτερη σήραγγα. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι το γεγονός, ότι οι Ρωμαίοι άρχισαν να προτιμούν τα κανάλια με τοίχους και όχι τους πήλινους σωλήνες, που χρησιμοποιούντο γενικά από τους Έλληνες σε όλη την ιστορία των υδραγωγείων τους. Ο A. Tρέβορ Χόουντζ, στο βιβλίο του "Ρωμαϊκά Υδραγωγεία και Παροχή Ύδατος", αναφέρει την πιθανότητα, ότι οι Ρωμαίοι θα μπορούσαν να είχαν επηρεαστεί έμμεσα από το Περσικό κανάτ (qanat), που είναι μία σήραγγα, που οδηγείται σε μία πλαγιά λόφου, για να χτυπήσει ένα στρώμα υδροφόρου ορίζοντα βαθιά μέσα του.[6] Πιστεύεται ότι το ετρουσκικό σύστημα καναλιών νερού, τα κουνίκουλι (cuniculi) είναι μία μορφή του κανάτ και ο Χόουντζ ισχυρίζεται, ότι εφόσον οι Ρωμαίοι είχαν επαφή με τους Ετρούσκους και υιοθέτησαν ανοικτά άλλες πτυχές του πολιτισμού τους, θα μπορούσαν επίσης να εφάρμοζαν τεχνικές και δεξιότητες, που είχαν αρχικά Ανατολική καταγωγή. Τα ετρουσκικά κανάλια νερού πιστεύεται επίσης, ότι έχουν μεγάλη επιρροή στο ρωμαϊκό Άκουα Άππια. Η τεχνογνωσία τους στις υπόγειες σήραγγες εξυπηρετούσε τη λειτουργία της αποστράγγισης νερού, αντί της παροχής νερού. Εντούτοις, αναμφίβολα οι Ρωμαίοι απέκτησαν πολλές πρακτικές γνώσεις για τη διοχέτευση υπόγειων υδάτων από τους Ετρούσκους.
"Παρόλα αυτά, το πρωιμότερο υδραγωγείο στη Ρώμη, το Άκουα Άππια, ήταν ολόκληρο υπόγειο και από μηχανικής άποψης, αν όχι από άποψη σκοπού και λειτουργίας, μπορεί να διαφέρει λίγο από ένα Ετρουσκικό κουνίκουλις" Τρέβορ Α. Χόουντζ, Ρωμαϊκά υδραγωγεία και παροχή ύδατος.
Η αρχή του Άκουα Άππια Επεξεργασία
Ο Γάιος Πλαύτιος Βένοξ έψαξε την πηγή του υδραγωγείου, παίρνοντας έτσι το προσωνύμιο Κυνηγός (Venox). Ωστόσο ο Άππιος Κλαύδιος έδωσε το όνομά του στο υδραγωγείο, καθώς, σύμφωνα με τον Φροντίνο, τη στιγμή που κατασκευαζόταν το υδραγωγείο, η 18μηνη θητεία τού Πλαύτιου και τού Αππίου ως τιμητών πλησίαζε στα τέλη τους και με την υπόθεση ότι ο Άππιος επρόκειτο να παραιτηθεί με τον κατάλληλο τρόπο, ο Πλαύτιος προχώρησε και παραιτήθηκε εγκαίρως. Ωστόσο ο Άππιος διατήρησε τη θέση του με «διάφορες υποτροπές», προκειμένου να παρατείνει τη θητεία του, για να τελειώσει την Αππία Οδό και το Άκουα Άππια.
Η πηγή νερού για την οποία πιστώνεται ο Πλαύτιος, είναι «στο κτήμα τού Λούκουλλου, μεταξύ του 7ου και του 8ου μιλίου, στη Βία Πραινεστίνα, σε ένα σταυροδρόμι, 780 βήματα προς τα αριστερά».[7] Το κείμενο του Φροντίνου σχετικά με την πηγή της Αππίας έχει μεταφραστεί ως εξής: «η πηγή του αρχικού υδραγωγείου βρισκόταν εντός των ορίων της τεράστιας περιουσίας του Λούκουλλου μεταξύ επτά και οκτώ μιλίων από την πόλη, 780 βήματα (1.153,62 μ.) κατά μήκος ενός σταυροδρομίου στα αριστερά της Βία Πραινεστίνα».[8] Αν και ο Ντέμαν αναγνωρίζει την καταγραφή του Φροντίνου, που υποδεικνύουν ότι η πηγή βρίσκεται στα αριστερά της Βία Πραινεστίνα, αναφέρει επίσης ότι αντί να είναι αριστερά από τη Βία Πραινεστίνα, είναι πιο πιθανό να "είχε αριστερά από τη Βία Κολατίνα". Η ακριβής τοποθεσία της πηγής είναι άγνωστη, αλλά η γενική τοποθεσία μπορεί να εντοπιστεί. Πιθανολογείται ότι το Άππια είχε ως αρχή ένα σύνολο πηγών με μία ενιαία λεκάνη συλλογής (δεξαμενή). Η αρχή πιστεύεται ότι προερχόταν από το κάτω μέρος των Αλβανών λόφων, στους οποίους ένα τμήμα βάλτου περιείχε τις πηγές, που τροφοδοτούσαν την Αππία.
Η κατασκευή του Επεξεργασία
Από τη δεξαμενή της πηγής του Άππια, το νερό κατευθυνόταν σε έναν υπόγειο αγωγό, που διέτρεχε για 10,333 miles (16,629 km) μέσα στην πόλη. Ο αγωγός ήταν λαξευμένος στον βράχο και τα τοιχώματα τού καναλιού ήταν επενδεδυμένα με λαξευμένη πέτρα τόφφου. Επιπλέον, οι πέτρες ήταν κακοκομμένες και κακώς τοποθετημένες, γεγονός που δείχνει τη δόμηση του αγωγού. Το επάνω μέρος ήταν καλυμμένο με φαρδιές πλάκες εκατέρωθεν. Τα αρχαιότερα αρχαιολογικά στοιχεία ανασκάφτηκαν από τους Ραφαέλο Φαμπρέτι και Ροντόλφο Λαντσιάνι, των οποίων τα αρχεία δείχνουν ότι "αποτελούντο από ένα σημαντικό τμήμα καναλιού, που κόπηκε στην τύρφη του λόφου και επενδεδυμένο, πιθανώς σε μεταγενέστερο χρόνο, με τοίχους από ακατέργαστη πέτρα". Επιπλέον, «το κανάλι που κόπηκε στο βράχο ήταν τετράγωνο με πλευρά 5,5 πόδια, με θολωτή στέγη με ύψωση 6 ίντσες. Οι τοίχοι, με τους οποίους ήταν επενδεδυμένο το κανάλι, αποτελούντο από τρεις σειρές από τμήματα καπελάτσιο (τόφφο), ύψους 50 έως 55 εκ., στρωμένους χωρίς κονίαμα».[9] Αργότερα, ένα δεύτερο τμήμα βρέθηκε στη γωνία της Βία ντι Πόρτα Σαν Πάολο και της Βία ντι Σαν Σάμπα, που είχε ύψος 6 feet (1,8 m) σε ύψος και 2 feet (0,61 m) σε πλάτος. Τα χαρακτηριστικά είναι ίδια με αυτά, που περιγράφει ο Φαμπρέτι στις ανασκαφές του, εκτός από την οροφή. Η στέγη ήταν πυραμιδωτή από την ένωση δύο πλακών καπελάτσιο, για να σχηματιστεί ένα αέτωμα. Αυτή είναι μία παρόμοια κατασκευή, που βρέθηκε στο υδραγωγείο Άνιο Βέτους, που θα μπορούσε να είναι απόδειξη ανακαινίσεων, οι οποίες έγιναν το 144 π.Χ.
Όπως με τα περισσότερα υδραγωγεία, ο αγωγός ήταν αρκετά μεγάλος, ώστε να επιτρέπει στα συνεργεία συντήρησης να περπατήσουν μέσα, για να καθαρίσουν τυχόν υπολείμματα ή να κάνουν οποιεσδήποτε επισκευές. Επίσης το πιθανότερο είναι, ότι υπήρχαν φρεάτια με ανοίγματα στο επίπεδο του εδάφους, στην εξοχή, που έδιναν πρόσβαση. Ο τακτικός καθαρισμός των υπολειμμάτων ήταν απαραίτητος, καθώς, όπως δείχνουν τα αρχεία του Φροντίνου, δεν υπήρχε δεξαμενή καθίζησης στη διαδρομή του Άππια, «Ούτε το Βέρτζινε, ούτε το Άππια, ούτε το Αλσιετίνα έχουν δεξαμενή υποδοχής ή λεκάνη καθίζησης των ρύπων».[10]
Ως επί το πλείστον, το κανάλι ήταν 50-55 εκατοστά υπόγειο σε όλη τη διαδρομή του, και είναι σχετικά μικρής κλίσης σε σύγκριση με τα άλλα υδραγωγεία, ίσως επειδή οι Ρωμαίοι προσάρμοζαν όσα ήξεραν από την τεχνική τους στους υπονόμους.
Ανακαινίσεις και επεκτάσεις Επεξεργασία
Με τα χρόνια κατασκευάστηκαν περισσότερα υδραγωγεία με αυξανόμενη πολυπλοκότητα και το Άκουα Άππια παραμελήθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα. Ωστόσο το Άππια διατηρήθηκε ακόμη σε χρήση με μερικές ανακαινίσεις, που έγιναν, και επεκτάθηκε από τον Αύγουστο για να τού επιτρέψει να παρέχει περισσότερο νερό. Το 144 π.Χ. η Σύγκλητος διέταξε τον Κόιντο Μάρκιο Ρεξ να επιδιορθώσει τις διαρροές, που σχηματίζοντο στο κανάλι και να ανακτήσει το νερ,ό που ανακατευθυνόταν παράνομα από πολίτες, που είχαν εισχωρήσει στο υδραγωγείο.[11] Ο Αγρίππας έκανε και πάλι μικρές επισκευές το 33 π.Χ. Αυτή η φάση ανακαίνισης πιστεύεται, ότι είναι μέρος της υπόσχεσης, που είχε δώσει ο Aύγουστος να ανακαινίσει όλα τα παλαιότερα υδραγωγεία και να προσθέσει στο Άππια κτίζοντας έναν νέο κλάδο που ονομάστηκε κλάδος Αυγούστου (ramus Augustae), του οποίου η πηγή ήταν κοντά στην πηγή του Άππια "στο 6ο μίλι, στη Βία Πραινεστίνα, σε μία διασταύρωση 980 βήματα αριστερά, κοντά στη Βία Κολλατίνα».[7] Ο κλάδος του Αυγούστου διέτρεχε μία ανεξάρτητη διαδρομή 6.380 βημάτων προς τις Παλαιές ελπίδες (Spes Setus), όπου ενώθηκε με τo Άππια. Αυτό είναι το σημείο, που ο Φροντίνος αναφέρεται ως οι Δίδυμοι (Gemelli)).
Πτώση Επεξεργασία
Στα τέλη του 1ου αι. π.Χ. μέρος του φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε ως αποχετευτικό δίκτυο, καθώς ένα τμήμα που βρέθηκε πρόσφατα στη γραμμή C του μετρό κάτω από την Πιάτσα Τσελιμοντάνα, περιείχε οικιακά απορρίμματα, ιδιαίτερα υπολείμματα τροφών.[12]
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 «Aqua Appia». www.romanaqueducts.info. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2020.
- ↑ Photographs of models showing the layout of Aqua Appia and Aqua Marcia in the city of Rome
- ↑ The Local It: https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct
- ↑ Frontinus The Aqueducts of Rome, 4
- ↑ Deman 22
- ↑ Hodge, p.20
- ↑ 7,0 7,1 Frontinus 5
- ↑ Esther Boise Van Deman 25
- ↑ Deman 27
- ↑ Frontinus 22
- ↑ Pliny, 36.121
- ↑ Rome Metro workers accidentally discovered an ancient aqueduct https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct
Πηγές Επεξεργασία
- Coarelli, Filippo. Ρώμη και περίχωρα: ένας αρχαιολογικός οδηγός . Berkeley: University of California Press, 2007.
- Deman, Esther Boise. Το κτίσμα των ρωμαϊκών υδραγωγείων . Ουάσιγκτον: Ίδρυμα Carnegie της Ουάσιγκτον, 1934.
- Frontinus, Sextus Julius. Οι Στρατηγές και τα Υδραγωγεία της Ρώμης . 1925. Ανατύπωση. Λονδίνο: William Heinemann LTD, 1961.
- Hodge, A. Trevor. Ρωμαϊκά υδραγωγεία & ύδρευση . Λονδίνο: Duckworth, 1992.
- "Ιστότοπος για τα ρωμαϊκά υδραγωγεία." Ιστοσελίδα για τα ρωμαϊκά υδραγωγεία. Np, nd Ιστός. 13 Ιουνίου 2014. < http://www.romanaqueducts.info >.
- Kleijn, Gerda De. Τα υδραγωγεία της Ρώμης Η Ύδρευση της Αρχαίας Ρώμης. Άμστερνταμ: JC Gieben, 2001.
- Np, nd Ιστός. 13 Ιουνίου 2014. < http://www.penn.museum/documents/publications/expedition/pdfs/13-1/matthews.pdf[νεκρός σύνδεσμος] >.
- Ιστοσελίδα για τα ρωμαϊκά υδραγωγεία." Ιστοσελίδα για τα ρωμαϊκά υδραγωγεία. Np, nd Ιστός. 13 Ιουνίου 2014. < http://www.romanaqueducts.info >.
- Winslow, EM. Μια σπονδή στους θεούς. την ιστορία των ρωμαϊκών υδραγωγείων. Λονδίνο: Hodder and Stoughton, 1963.