Αλστραιμερία
Η αλστραιμερία (λατινική και επιστημονική ονομασία Alstroemeria) ή πριοπέταλο είναι γένος μονοκοτυλήδονων φυτών που ανήκουν σε ομώνυμη οικογένεια, τα αλστραιμεριοειδή, και είναι ενδημικά της Νότιας Αμερικής, αν και κάποια είδη έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο στις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Αυστραλία και αλλού. Το γένος είναι γνωστό και με τις κοινές ονομασίες «περουβιανά κρίνα» ή «κρίνα των Ίνκας».
| Αλστραιμερία | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Το είδος Alstroemeria aurea
| ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||
|
Σχεδόν όλα τα είδη προήλθαν από δύο διακριτές κοιτίδες: η μία βρίσκεται στην κεντρική Χιλή, ενώ η άλλη στην ανατολική Βραζιλία. Τα είδη της Alstroemeria που προήλθαν από την κοιτίδα της Χιλής αναπτύσσονται τον χειμώνα, ενώ εκείνα που προήλθαν από την κοιτίδα της Βραζιλίας αναπτύσσονται το καλοκαίρι. Πάντως όλα είναι μακρόβιες πολυετείς πόες, εκτός της A. graminea, ενός μικρού μονοετούς φυτού που φυτρώνει στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.
Περιγραφή
ΕπεξεργασίαΟι αλστραιμερίες εκφύονται από μια ομάδα κονδύλων, από τους οποίους υψώνονται ξεχωριστά στελέχη αναπαραγωγής και στείρα στελέχη. Τα πρώτα είναι και τα υψηλότερα, και σε κάποια είδη μπορούν να φθάσουν σε ύψος το 1,5 μέτρο. Τα φύλλα είναι εναλλασσόμενα και στραμμένα κατά 180 μοίρες στους μίσχους τους, έτσι ώστε να έχουν «ύπτια» (resupinate) θέση. Το σχήμα των φύλλων διαφέρει από είδος σε είδος, συχνά πάντως είναι λογχοειδή[1], ενώ έχουν πάντοτε ομαλές άκρες. Τα άνθη είναι μεμονωμένα ή σε σκιάδια. Το κάθε άνθος έχει 6 πέταλα με μήκος έως 5 εκατοστά. Το χρώμα των λουλουδιών αυτών ποικίλλει, με πολλές αποχρώσεις του κόκκινου, του πορτοκαλί, του πράσινου και του λευκού. Αρκετά φέρουν λωρίδες πιο σκούρων χρωμάτων. Οι στήμονες είναι 6 και κυρτοί, ενώ το στίγμα έχει τρεις λοβούς. Ο καρπός είναι κάψα. Το γένος ταξινομείται στα «κατώτερα» μονοκοτυλήδονα, δηλαδή τα πέταλα βρίσκονται πάνω από την ωοθήκη και οι «φλέβες» των φύλλων είναι παράλληλες μεταξύ τους.[2]
-
Καλλιεργητική ποικιλία Alstroemeria με άνθη σε βάζο -
Κάψα (καρπός) Alstroemeria σε κάτοψη, που δείχνει ανατομικές της λεπτομέρειες -
Πλάγια όψη κάψας του φυτού, που δείχνει πτερυγιωτά εξάρματα και την κορυφή σε σχήμα τριγωνικής πυραμίδας -
Πρόωρος σχισμός κάψας αλστραιμερίας για την απελευθέρωση των σπόρων
Ταξινομική και ετυμολογία
Επεξεργασία
Το γένος περιγράφηκε από τον Σουηδό βοτανολόγο Γιόχαν Πέτερ Φαλκ και τον επιβλέποντα τη διδακτορική διατριβή του Κάρολο Λινναίο. Ο τίτλος της διατριβής ήταν Planta Alströmeria.[3], εγκρίθηκε το έτος 1762 και στον Λινναίο αποδόθηκε η πατρότητα της αποδοχής του γένους. Αυτό ονομάσθηκε από το επώνυμο του Σουηδού βαρόνου και φυσιοδίφη Κλας Αλστραίμερ (Alströmer, 1736-1794), φοιτητή και μετέπειτα φίλου του Λινναίου.
Καλλιέργεια και χρήσεις
ΕπεξεργασίαΠολλά υβρίδια και τουλάχιστον 190 καλλιεργητικές ποικιλίες αλστραιμερίας έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, με πολλά επιπλέον χρώματα λουλουδιών, όπως κίτρινα, βερυκοκκί, ροζ και άλλα. Τα πιο δημοφιλή υβρίδια που καλλιεργούνται ευρύτερα σήμερα προέρχονται από διασταυρώσεις ειδών της Χιλής (χειμερινής αναπτύξεως) με είδη της Βραζιλίας (θερινής αναπτύξεως). Η στρατηγική αυτή έλυσε το πρόβλημα της εποχικής αδράνειας των καλλιεργητών και έδωσε αειθαλή φυτά, που ανθίζουν το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Αυτή η εξέλιξη σημειώθηκε κυρίως μετά το 1980, αρχικώς στις ΗΠΑ, ενώ η μεγαλύτερη καλλιέργεια σήμερα γίνεται από εταιρείες σε θερμοκήπια στην Ολλανδία. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί περισσότερο στις θερμότερες περιοχές[1], χωρίς να χρειάζεται θερμοκήπιο. Τα άνθη, που μοιάζουν με μικρά κρινάκια, χρησιμεύουν ιδίως για δημιουργία μπουκέτων και ανθοστολισμών. Μπορούν να επιβιώνουν κομμένα και τοποθετημένα στο νερό μέχρι και 14 ημέρες χωρίς να μαραίνονται.[4] Επίσης οι κόνδυλοι ή κονδυλόμορφες ρίζες πολλών ειδών μπορούν να χρησιμεύσουν στον άνθρωπο ως τροφή.[1]
Οι περισσότερες ποικιλίες για ολόκληρα φυτά κήπου ανθίζουν στα τέλη της ανοίξεως και στις αρχές του καλοκαιριού. Οι ρίζες και οι κόνδυλοι αντέχουν το ψύχος μέχρι και θερμοκρασία −5 °C. Το φυτό ωστόσο απαιτεί τουλάχιστον 6 ώρες πρωινής λιακάδας όλο το έτος, τακτικό πότισμα και καλά αποστραγγιζόμενο έδαφος.
Οικολογία
ΕπεξεργασίαΣε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένα είδη αλστραιμερίας έχουν επανέλθει στην άγρια κατάσταση, εξαπλωθέντα στη φύση, όπως τα είδη Alstroemeria psittacina και A. aurea, που τώρα ευδοκιμούν στη φύση της Αυστραλίας.
Είδη
Επεξεργασία| Εικόνα | Ονομασία | Γεωγραφική κατανομή |
|---|---|---|
| Alstroemeria achirae | Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής | |
| Alstroemeria albescens | Ρίο Γκράντε ντο Σουλ της νότιας Βραζιλίας | |
| Alstroemeria altoparadisea | Γκοϊάς της Βραζιλίας | |
| Alstroemeria amabilis | Βραζιλία | |
| Alstroemeria amazonica | Παρά Βραζιλίας, Βενεζουέλα | |
| Alstroemeria andina | Χιλή, Αργεντινή | |
.jpg) |
Alstroemeria angustifolia | Χιλή |
| Alstroemeria annapolina | Γκοϊάς | |
| Alstroemeria apertiflora | Βραζιλία, Αργεντινή, Παραγουάη | |
| Alstroemeria aquidauanica | Μάτο Γκρόσο (Βραζιλία) | |
| Alstroemeria arnicana | Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria aulica | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
 |
Alstroemeria aurea | Χιλή, Αργεντινή, εισαγμένη στη Νέα Ζηλανδία και στη Βικτώρια (Αυστραλία) |
| Alstroemeria bahiensis | Μπαΐα Βραζιλίας | |
| Alstroemeria bakeri | Επαρχία Καταμάρκα της Αργεντινής | |
| Alstroemeria bilabiata | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
.jpg) |
Alstroemeria brasiliensis | Βραζιλία |
| Alstroemeria burchellii | Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria cabralensis | Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας | |
| Alstroemeria caiaponica | Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria calliantha | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria cantillanica | Περιφέρεια Ο Χιγγινς της Χιλής | |
| Alstroemeria capixaba | Εσπίριτο Σάντο της Βραζιλίας | |
| Alstroemeria caryophyllaea | Βραζιλία | |
| Alstroemeria chapadensis | Μάτο Γκρόσο | |
| Alstroemeria chorillensis | Περού | |
| Alstroemeria crispata | βόρεια Χιλή | |
| Alstroemeria cuiabana | Μάτο Γκρόσο | |
| Alstroemeria cultrifolia | Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα (Βραζιλία) | |
| Alstroemeria cunha | Βραζιλία | |
| Alstroemeria decora | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
.jpg) |
Alstroemeria diluta | Χιλή |
| Alstroemeria discolor | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
| Alstroemeria douradensis | Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria espigonensis | Μπαΐα Βραζιλίας | |
.jpg) |
Alstroemeria exserens | Χιλή, Αργεντινή |
| Alstroemeria fiebrigiana | Βολιβία | |
| Alstroemeria firmulifolia | Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria foliosa | Βραζιλία, Παραγουάη | |
| Alstroemeria fuscovinosa | Βραζιλία | |
 |
Alstroemeria garaventae | Χιλή |
| Alstroemeria gardneri | Βραζιλία | |
| Alstroemeria glaucandra | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
| Alstroemeria gouveiana | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria graminea | Χιλή | |
 |
Alstroemeria hookeri | Χιλή |
| Alstroemeria huemulina | Περιφέρεια Μπιοβίο της Χιλής | |
| Alstroemeria ibitipocae | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria igarapavica | Σάο Πάολο της Βραζιλίας | |
| Alstroemeria inodora | Βραζιλία | |
| Alstroemeria isabellana | Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη, Παραγουάη | |
| Alstroemeria itabiritensis | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria jequitiana | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria jocunda | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
| Alstroemeria julieae | Μίνας Ζεράις | |
.jpg) |
Alstroemeria kingii | Χιλή |
| Alstroemeria lactilutea | Περιφέρεια Ταραπακά της βόρειας Χιλής | |
| Alstroemeria landimana | Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα (Βραζιλία) | |
.jpg) |
Alstroemeria leporina | Χιλή |
.jpg) |
Alstroemeria ligtu (αλστραιμερία η λίγτειος[5], «άνθος του Αγίου Μαρτίνου») |
Περού, Χιλή, Αργεντινή |
| Alstroemeria litterata | Μάτο Γκρόσο | |
| Alstroemeria longaviensis | Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής | |
| Alstroemeria longistaminea | Βραζιλία | |
| Alstroemeria longistyla | Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria lutea | Περιφέρεια Ταραπακά της βόρειας Χιλής | |
| Alstroemeria magna | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
 |
Alstroemeria magnifica | Χιλή |
| Alstroemeria malmeana | Βραζιλία | |
| Alstroemeria modesta | Χιλή | |
| Alstroemeria mollensis | Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής | |
| Alstroemeria monantha | Χιλή | |
| Alstroemeria monticola | Μπαΐα και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria nidularis | Περιφέρεια Μάουλε της Χιλής | |
| Alstroemeria nivea | Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής | |
| Alstroemeria ochracea | Μίνας Ζεράις | |
| Alstroemeria orchidioides | Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα και Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria pallida (αλστραιμερία η ωχρά[6]) |
Χιλή | |
| Alstroemeria paraensis | Παρά Βραζιλίας | |
| Alstroemeria patagonica | νότια Αργεντινή, νότια Χιλή | |
| Alstroemeria paupercula | Περού, βόρεια Χιλή | |
.JPG) |
Alstroemeria pelegrina (α. η εξωτική[5], «κρινάκι του Περού») |
Περού, Χιλή |
| Alstroemeria penduliflora | Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria philippii | βόρεια Χιλή | |
| Alstroemeria piauhyensis | Βραζιλία | |
 |
Alstroemeria plantaginea | Βραζιλία, Βενεζουέλα |
| Alstroemeria poetica | Χιλή | |
| Alstroemeria polpaicana | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
| Alstroemeria polyphylla | Χιλή | |
| Alstroemeria presliana | Χιλή, Αργεντινή | |
| Alstroemeria pseudospathulata | Χιλή, Αργεντινή | |
.jpg) |
Alstroemeria psittacina | Βραζιλία, Αργεντινή - εισάχθηκε στην Αυστραλία, τη Ν. Ζηλανδία, τις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, το νότιο Μεξικό, τη Μαδέρα και τις Κανάριες Νήσους |
| Alstroemeria pubiflora | Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria pudica | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
 |
Alstroemeria pulchra | Χιλή |
| Alstroemeria punctata | Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα και Γκοϊάς Βραζιλίας | |
| Alstroemeria pygmaea'' | Περού, Βραζιλία, Αργεντινή | |
| Alstroemeria radula | Βραζιλία | |
| Alstroemeria recumbens | Χιλή | |
.jpg) |
Alstroemeria revoluta | Χιλή |
| Alstroemeria ribeirensis | Παρανά της νότιας Βραζιλίας | |
| Alstroemeria roseoviridis | Μάτο Γκρόσο ντο Σουλ Βραζιλίας | |
| Alstroemeria rupestris | Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria sabulosa | Περιφέρεια Βαλπαραΐσο της Χιλής | |
| Alstroemeria schizanthoides | Χιλή | |
| Alstroemeria sellowiana | Βραζιλία | |
.jpg) |
Alstroemeria spathulata | Χιλή, Αργεντινή |
| Alstroemeria speciosa | Σάο Πάολο Βραζιλίας | |
| Alstroemeria spectabilis | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
 |
Alstroemeria stenopetala | Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας |
| Alstroemeria talcaensis | Περιφέρεια Μάουλε της κεντρικής Χιλής | |
| Alstroemeria timida | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
| Alstroemeria tombolatoana | Γκοϊάς και Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
.jpg) |
Alstroemeria umbellata | Χιλή, Αργεντινή |
| Alstroemeria variegata | Μίνας Ζεράις Βραζιλίας | |
| Alstroemeria venusta | Χιλή | |
.jpg) |
Alstroemeria versicolor (αλστραιμερία η ποικιλόχρους[6]) |
Χιλή |
| Alstroemeria virginalis | Περιφέρεια Κοκίμπο της Χιλής | |
| Alstroemeria viridiflora | Βραζιλία | |
| Alstroemeria werdermannii | Χιλή | |
| Alstroemeria xavantinensis | Μάτο Γκρόσο | |
| Alstroemeria yaelae | Μητροπολιτική Περιφέρεια του Σαντιάγο (Χιλή) | |
| Alstroemeria zoelneri | Χιλή |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
- ↑ «Alstroemeria» στο Flora of North America
- ↑ Linnaeus & Falk 1762.
- ↑ ««Long Lasting Flowers»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2023.
- ↑ 5,0 5,1 Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 517
- ↑ 6,0 6,1 Το λήμμα «αλστραιμερία» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 518
Πηγές
Επεξεργασία- Linnaeus· Falk, Johan Peter (1762). Planta Alströmeria. Holmiae: Laurentii Salvii., δημοσιεύθηκε το 1763 στο Amoenitates Academicae, τόμ. 6, σσ. 247-262
- Sanso, Andrea Mariel (1996). «El Género Alstroemeria (Alstroemeriaceae) en Argentina». Darwiniana 34 (1/4): 349-382.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Το γένος στα Wikispecies