Βικιπαίδεια

Αμίλκας Βάρκας

Ο Αμίλκας Βάρκας, φοινικικά: 𐤇𐤌𐤋𐤒𐤓𐤕𐤟𐤁𐤓𐤒 [Ḥomilqart Baraq] (π. 275 - 228 π.Χ.) ήταν Καρχηδόνιος στρατηγός και πολιτικός, αρχηγός της οικογένειας των Βάρκα, και πατέρας των Αννίβα, Ασδρούβα και Μάγο. Ήταν επίσης ο πεθερός του Ασδρούβα του Ωραίου.

Αμίλκας Βάρκας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		𐤇𐤌𐤋𐤒𐤓𐤕 𐤁𐤓𐤒 (Punic)
Γέννηση275 π.Χ.
Καρχηδόνα
Θάνατος228 π.Χ.
Júcar-Xúquer
Αιτία θανάτουπνιγμός
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Καρχηδόνα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός
αξιωματικός
Οικογένεια
ΤέκναΑννίβας[1]
Ασδρούβας Βάρκας[2]
Μάγο Βάρκας
third daughter of Hamilcar Barca
eldest daughter of Hamilcar Barca
middle daughter of Hamilcar Barca
ΟικογένειαΟικογένεια Βάρκα
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςmilitary of ancient Carthage
Πόλεμοι/μάχεςΑ΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Αμίλκας διοίκησε τις καρχηδονιακές χερσαίες δυνάμεις στη Σικελία από το 247 π.Χ. έως το 241 π.Χ., κατά τη διάρκεια των τελευταίων σταδίων του Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου. Κράτησε τον στρατό του ανέπαφο, και οδήγησε έναν επιτυχημένο ανταρτοπόλεμο κατά των Ρωμαίων στη Σικελία. Ο Αμίλκας αποσύρθηκε στην Καρχηδόνα μετά τη συνθήκη ειρήνης το 241 π.Χ., που συνήφθη με την ήττα της Καρχηδόνας. Όταν ξεκίνησε ο Πόλεμος των Μισθοφόρων το 239 π.Χ., ο Αμίλκας ανακλήθηκε στη διοίκηση, και ήταν καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της σύγκρουσης. Ο Αμίλκας διοίκησε την αποστολή των Καρχηδονίων στην Ιβηρική το 237 π.Χ., και για οκτώ χρόνια επέκτεινε το έδαφος της Καρχηδόνας στην Ιβηρική, πριν αποβιώσει στη μάχη το 228 π.Χ. Μπορεί να ήταν υπεύθυνος για τη δημιουργία της στρατηγικής, που ο γιος του Αννίβας υλοποίησε στον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο, για να φέρει τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία κοντά στην ήττα.

Όνομα

Επεξεργασία

Το λατινικό Hamilcar είναι ο Αμίλκας, η εξελληνισμένη μορφή του κοινού Σημιτικού Φοινικικού ανδρικού ονόματος [3] 𐤇𐤌𐤋𐤒𐤓𐤕 [ḥmlqrt], που σημαίνει "αδελφός του Melqart".[4]

Το επίθετο BRQ (𐤁𐤓𐤒) σημαίνει "αστραπή" ή "λάμψη". Είναι συγγενές με το Αραβικό όνομα Barq, τη Μαλτέζικη λέξη Berqa, το ασσυριακό νεο-Αραμαϊκό όνομα Barkho, και το Εβραϊκό όνομα Barak και ισοδύναμο με το Ελληνικό Kεραυνός, το οποίο έφεραν πολλοί διοικητές σύγχρονοι με τον Αμίλκα και τον γιο του Αννίβα.[5]

Νεανική ζωή

Επεξεργασία

Λίγα είναι γνωστά για την καταγωγή ή την ιστορία της οικογένειας Βάρκα πριν από τους Καρχηδονιακούς Πολέμους. Σύμφωνα με το λεξικό της αφρικανικής βιογραφίας, έχει προτεθεί ότι η οικογένεια Βάρκα προέρχεται αρχικά από την Κυρήνη, δηλαδή τη σύγχρονη Λιβύη.[6] Ο Λανς Σέρτζ δηλώνει ότι η οικογένεια του Αμίλκα ήταν μέρος των γαιοκτημόνων της Καρχηδόνας. [7] Ο Αμίλκας ήταν 28 ετών, όταν έλαβε τη διοίκηση της Σικελίας το 247 π.Χ. Εκείνη την εποχή είχε τρεις κόρες, και ο γιος του Αννίβας γεννήθηκε την ίδια χρονιά.

Η κατάσταση στη Σικελία

Επεξεργασία

Ο πόλεμος, ο οποίος είχε ξεκινήσει το 264 π.Χ., συνέχισε μετά την εγκατάλειψη της Αφρικής από τους Ρωμαίους. Ωστόσο, καμία πλευρά δεν κέρδισε αποφασιστικό πλεονέκτημα μέχρι το 249 π.Χ. [8] Οι Ρωμαίοι ξαναέφτιαξαν τον στόλο τους μετά την απώλεια 364 πλοίων σε καταιγίδα το 255 π.Χ., προσθέτοντας 220 νέα πλοία, και καταλαμβάνοντας την Πάνορμο (σύγχρονο Παλέρμο) το 254 π.Χ. Ωστόσο 150 πλοία χάθηκαν σε μια άλλη καταιγίδα το 253 π.Χ.. [9][10] Οι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Σικελίας μέχρι το 249 π.Χ. και πολιορκούσαν τα τελευταία δύο προπύργια των Καρχηδονίων στο δυτικό άκρο. [11] Η κατάσταση άλλαξε, όταν η αιφνίδια επίθεση των Ρωμαίων στον Καρχηδονιακό στόλο έφερε την ήττα στη Μάχη στο Δρέπανον[12] και την ακόλουθη Καρχηδονιακή νίκη στη Μάχη του Φιντία, έτσι οι Ρωμαίοι σχεδόν εξαφανίστηκαν από τη θάλασσα.[13] Θα περάσουν επτά χρόνια, πριν η Ρώμη προσπαθήσει ξανά να έχει ένα σημαντικό στόλο. [12][14]

Οι Καρχηδόνιοι είχαν αποκτήσει τη διοίκηση της θάλασσας μετά τις νίκες τους το 249 π.Χ., αλλά κατείχαν μόνο δύο πόλεις στη Σικελία, Λιλύβαιον και Δρέπανον, κατά τη στιγμή που ο Αμίλκας ανέλαβε τη διοίκησή τους. Το κράτος της Καρχηδόνας κυβερνιόταν από την αριστοκρατία τής γης εκείνη την εποχή, που προτιμούσε να επεκταθεί σε όλη τη βόρεια Αφρική, αντί να ακολουθηθεί μια επιθετική πολιτική στη Σικελία. Ο Άννο Β΄ ο Μέγας"[15] ήταν υπεύθυνος για τις επιχειρήσεις στην Αφρική από το 248 π.Χ., και είχε κατακτήσει σημαντική έκταση μέχρι το 241 π.Χ.[16] Η Καρχηδόνα δεν εκμεταλλεύτηκε τη ναυτική υπεροχή της, και μετέφερε τον πόλεμο στην Ιταλία, εκτός από την εκτέλεση μερικών επιδρομών.

Η Καρχηδόνα εκείνη την εποχή είχε την ένταση μιας παρατεταμένης σύγκρουσης. Εκτός από τη διατήρηση ενός στόλου και στρατιωτών στη Σικελία, πολεμούσαν επίσης τους Λίβυους και τους Νουμίδες στη βόρεια Αφρική.[17] Ως αποτέλεσμα, ο Αμίλκας έλαβε έναν αρκετά μικρό στρατό, και ο Καρχηδονιακός στόλος αποσύρθηκε σταδιακά. Η Καρχηδών έβαλε τα περισσότερα πλοία της σε απόσυρση, για να εξοικονομήσει χρήματα και να απελευθερώσει ανθρώπινο δυναμικό, [18] έτσι μέχρι το 242 π.Χ. η Καρχηδών δεν είχε διαθέσιμα πλοία για να κάνει επιχειρήσεις στη Σικελία.[12][14]

Ο Αμίλκας στη Σικελία

Επεξεργασία

Η Καρχηδονιακή ηγεσία πιθανότατα πίστευε ότι η Ρώμη είχε νικηθεί, και επένδυσε λίγη ανθρώπινη δύναμη στη Σικελία.[19] Με μια μικρή δύναμη και χωρίς χρήματα για να προσλάβει νέα στρατεύματα, ο στρατηγικός στόχος του Αμίλκα ήταν πιθανότατα να διατηρήσει στάσιμη την κατάσταση, καθώς δεν είχε ούτε τους πόρους να κερδίσει έναν πόλεμο, ούτε την εξουσία να τον διευθετήσει ειρηνικά. [20] Ο Αμίλκας διοικούσε ένα μισθοφορικό στρατό, που απετελείτο από πολλές εθνικότητες και η ικανότητά του να ηγηθεί επιτυχώς αυτής της δύναμης αποδεικνύει την ικανότητά του ως διοικητή πεδίου μάχης. Εφήρμοζε τακτικές συνδυασμένων όπλων, όπως ο Αλέξανδρος και ο Πύρρος,[21] και η στρατηγική του ήταν παρόμοια με εκείνη που χρησιμοποιούσε ο Κ. Φάβιος Μάξιμος κατά τη διάρκεια του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου, ειρωνικά εναντίον του Αννίβα, του μεγαλύτερου γιου του Αμίλκα. Η διαφορά ήταν ότι ο Φάβιος διοικούσε έναν αριθμητικά ανώτερο στρατό από τον αντίπαλό του, δεν είχε προβλήματα προμήθειας και είχε χώρο για χειρισμό, ενώ ο Αμίλκας ήταν κυρίως στατικός, είχε ένα πολύ μικρότερο στρατό απ' ό,τι οι Ρωμαίοι, και εξαρτιόταν από τις θαλάσσιες προμήθειες από την Καρχηδόνα.

Πάνορμος 247 π.Χ. - 244 π.Χ

Επεξεργασία

Ο Αμίλκας, όταν ανέλαβε τη διοίκηση το καλοκαίρι του 247 π.Χ., τιμώρησε τους εξεγερθέντες μισθοφόρους (οι οποίοι είχαν εξεγερθεί λόγω των καθυστερημένων πληρωμών), δολοφονώντας μερικούς από αυτούς τη νύχτα, και πνίγοντας τους υπόλοιπους στη θάλασσα, και απολύοντας πολλούς σε διαφορετικά μέρη της βόρειας Αφρικής.[22][23] Με μειωμένο στρατό και στόλο, ο Αμίλκας ξεκίνησε τις επιχειρήσεις του. [24] Οι Ρωμαίοι είχαν διαιρέσει τις δυνάμεις τους: ο ύπατος Λεύκιος Καικίλιος Μέτελλος ήταν κοντά στο Λιλίβαιον, ενώ ο Νουμέριος Φάβιος Βούτεο περικύκλωσε το Δρέπανον εκείνη την εποχή. Ο Αμίλκας πιθανότατα πολέμησε σε μια αδιέξοδη μάχη στο Δρέπανον,[23] αλλά υπάρχει λόγος να αμφισβητηθεί αυτό.[25]

Ο Αμίλκας επιτέθηκε στη συνέχεια στους Λοκρούς στο Βρούτιον και την περιοχή γύρω από το Βρινδήσιον το 247 π.Χ. [26] Κατά την επιστροφή του κατέλαβε μια ισχυρή θέση στο Όρος Έρκτε (Μόντε Πελεγκρίνο, βόρεια του Πάλερμο ή το Όρος Καστελάτσιο, 7 μίλια βορειοδυτικά του Παλέρμα),[27] και όχι μόνο διατήρησε τον εαυτό του ενάντια σε όλες τις επιθέσεις, αλλά συνέχισε με τις επιδρομές του από τη Κάτανη[28] στη Σικελία μέχρι και την Κύμη στην κεντρική Ιταλία. [2] [3][29][30] Επίσης άρχισε να βελτιώνει το πνεύμα του στρατού, και κατάφερε να δημιουργήσει μια πολύ πειθαρχημένη και ποικιλόμορφη δύναμη. Ενώ ο Αμίλκας δεν κέρδισε μεγάλης κλίμακας μάχη, ή δεν ανέκτησε πόλεις που είχαν καταληφθεί από τους Ρωμαίους, διεξήγαγε μια αμείλικτη εκστρατεία εναντίον τού εχθρού, και προκάλεσε μια συνεχή εξάντληση των ρωμαϊκών πόρων. Ωστόσο, αν ο Αμίλκας είχε ελπίσει να ανακτήσει την Πάνορμο, απέτυχε στην στρατηγική του. Οι ρωμαϊκές δυνάμεις με επικεφαλής τους υπάτους Μάνιο Οτακίλιο Κράσσο και Μάρκο Φάβιο Λικίνο κατάφεραν ελάχιστα εναντίον του Αμίλκα το 246 π.Χ., και οι ύπατοι του 245 π.Χ. Μάρκος Φάβιος Βουήτο και Ατίλιος Βάλβος, δεν τα πήγαν καλύτερα.

Έρυξ 244 π.Χ. - 241 π.Χ

Επεξεργασία

Το 244 π.Χ., ο Αμίλκας μετέφερε τον στρατό του τη νύχτα με τη θάλασσα[31] σε παρόμοιο τόπο στις πλαγιές του Όρους Έρυκος (Μόντε Σαν Τζουλιάνο),[32] από τον οποίο ήταν σε θέση να δώσει υποστήριξη στην πολιορκημένη φρουρά στην γειτονική πόλη του Δρεπάνου (Τράπανι).[2][29] Ο Αμίλκας κατέλαβε την πόλη Έρυξ, που είχαν καταλάβει οι Ρωμαίοι το 249 π.Χ., αφού κατέστρεψε τη ρωμαϊκή φρουρά, και τοποθέτησε τον στρατό του μεταξύ των ρωμαϊκών δυνάμεων, που στέκονταν στην κορυφή, και του στρατοπέδου τους στη βάση του βουνού.[33] Μετέφερε τον πληθυσμό στο Δρέπανον.[31] Ο Αμίλκας συνέχισε τις δραστηριότητές του ανεμπόδιστα από τον τόπο του για άλλα δύο χρόνια, προμηθευόμενος από τον δρόμο από το Δρέπανον, αν και τα πλοία της Καρχηδόνας είχαν αποσυρθεί από τη Σικελία μέχρι αυτή την ώρα και δεν είχαν ξεκινήσει ναυτικές επιδρομές. [34][18] Κατά τη διάρκεια μιας από τις επιδρομές, όταν στρατεύματα από έναν υποδιοικητή που ονομαζόταν Βοδόστορ συμμετείχαν σε λεηλασία, ενάντια στις εντολές του Αμίλκα, και υπέστησαν σοβαρές απώλειες, και οι Ρωμαίοι τους έπιασαν, ο Αμίλκας ζήτησε μια ανακωχή για να θάψει τους νεκρούς του. Ο Ρωμαίος ύπατος Φουνδάνιος (243/2 π.Χ.) απάντησε με αλαζονεία ότι ο Αμίλκας θα έπρεπε να ζητήσει ανακωχή για να σώσει τη ζωή του, και αρνήθηκε το αίτημα. [35] Ο Αμίλκας κατάφερε να προκαλέσει σοβαρές απώλειες στους Ρωμαίους σύντομα μετά, και όταν ο Ρωμαίος ύπατος ζήτησε μια ανακωχή για να θάψει τους νεκρούς του, ο Αμίλκας απάντησε ότι η διαμάχη του ήταν μόνο με τους ζωντανούς, και οι νεκροί είχαν ήδη πληρώσει την οφειλή τους, και χορήγησε την ανακωχή. [36]

Οι ενέργειες του Αμίλκα, και η ανοσία του στην ήττα, καθώς και το αδιέξοδο στην πολιορκία του Λιλύβαιον, οδήγησαν τους Ρωμαίους να αρχίσουν να κατασκευάζουν στόλο το 243 π.Χ. για να αναζητήσουν μια απόφαση στη θάλασσα. Ωστόσο, η συνεχής ομαδική διαμάχη χωρίς τελική νίκη μπορεί να είχε κάνει το ηθικό ορισμένων στρατευμάτων του Αμίλκα να σπάσει, και 1.000 Κέλτες μισθοφόροι προσπάθησαν να προδώσουν το στρατόπεδο των Καρχηδονίων στους Ρωμαίους, το οποίο ματαιώθηκε.[37] Ο Αμίλκας έπρεπε να υποσχεθεί σημαντικές ανταμοιβές, για να κρατήσει το ηθικό του στρατού ψηλό, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα σχεδόν θανατηφόρα προβλήματα για την Καρχηδόνα αργότερα.

Ρωμαϊκή απάντηση: ιδιωτικά χρηματοδοτούμενος στόλος

Επεξεργασία

Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία ήταν σχεδόν χρεοκοπημένη, και έπρεπε να δανειστεί χρήματα από πλούσιους πολίτες, για να χρηματοδοτήσει την κατασκευή ενός στόλου 200 πεντηρών, ο οποίος απέκλεισε τις Καρχηδονιακές θέσεις στη Σικελία το 242 π.Χ. καταλαμβάνοντας το λιμάνι του Δρεπάνου και αγκυροβόλησε στο Λιλύβαιον, ενώ οι Ρωμαίοι στρατιώτες έφτιαχναν πολιορκητικά έργα γύρω από το Δρέπανον. [38] Ο καλύτερα εκπαιδευμένος ρωμαϊκός στόλος[39] νίκησε ένα βιαστικά σηκωμένο, με λίγους άνδρες και κακοεκπαιδευμένο Καρχηδονιακό στόλο στη μάχη των Νήσων Αιγάτες στις 241 π.Χ., αποκόπτοντας τη Σικελία από την Καρχηδόνα. Η ηγεσία της Καρχηδόνας ζήτησε όρους από τον νικηφόρο Ρωμαίο διοικητή, τον Γάιο Λουτάτιο Κάτουλο και εξουσιοδότησε τον Αμίλκα να ανοίξει διαπραγματεύσεις, πιθανότατα για να αποφύγει την ευθύνη της ήττας. Ο Αμίλκας με τη σειρά του όρισε τον Γίσκο,[40] τον Καρχηδόνιο διοικητή του Λιλύβαιου, να διεξάγει τις συνομιλίες. Η Καρχηδών συχνά έφερνε νικημένους στρατηγούς και ναυάρχους ενώπιον του Δικαστηρίου των 100 και τους σταύρωνε, οπότε ο Αμίλκας πιθανότατα απομακρύνθηκε από τη δυνατότητα δίωξης, αν οι ρωμαϊκοί όροι αποδεικνύονταν αρκετά σκληροί για τις Καρχηδόνιες αρχές, ώστε να αναζητήσουν έναν αποδιοπομπαίο τράγο. [41]

Η ειρήνη του Λουτάτιου, και οι όροι της συνθήκης

Επεξεργασία

Η συνθήκη αυτή αντικατέστησε όλες τις προηγούμενες συνθήκες μεταξύ των δύο δυνάμεων. Οι αρχικές προϋποθέσεις που ο Λουτάτιος έθεσε στον Γίσκο ήταν: [42]

  • Οι Καρχηδόνιοι θα εκκενώσουν όλη τη Σικελία.
  • Η Καρχηδών δεν πρέπει να κάνει πόλεμο με τις Συρακούσες και τους συμμάχους της.
  • Η Καρχηδών θα πλήρωνε στη Ρώμη 2.200 Ευβοϊκά τάλαντα αργύρου (56 τόνους) σε 20 χρόνια ως αποζημίωση.
  • Ο στρατός της Καρχηδόνας θα παραδώσει τα όπλα, και όλους τους Ρωμαίους λιποτάκτες, αμέσως.

Ο Αμίλκας Βάρκας αρνήθηκε την απαίτηση να παραδώσει Ρωμαίους λιποτάκτες ή να αφοπλίσει τους Καρχηδόνιους στρατιώτες, παρά την απειλή του Λουτάτιου ότι θα περάσει ο Καρχηδονιακός στρατός κάτω από τον ζυγό.[43] Ο Λουτάτιος δεν πίεσε περαιτέρω το ζήτημα, και οι Καρχηδόνιοι στρατιώτες αργότερα επιτρεπόταν να εγκαταλείψουν τη Σικελία με τα όπλα τους,[44] και χωρίς κανένα σημάδι υποταγής (ζυγού): μια σπάνια χειρονομία που χορηγήθηκε από τους Ρωμαίους σε έναν νικημένο εχθρό. Οι Ρωμαίοι λιποτάκτες μπορεί να παραδόθηκαν σε μεταγενέστερη ημερομηνία.[45]

Ο Λουτάτιος δεν είχε την εξουσία να επικυρώσει τη συμφωνία που είχε κάνει με τον Αμίλκα, γι' αυτό τη διαβίβασε στη Βουλή των Εκατό (Comitia Centuriata) στη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι απέρριψαν αυτούς τους όρους, και διόρισαν δέκα επιτρόπους, με επικεφαλής τον Κουάντιο Λουτάτιο Κέρκο, αδελφό του υπάτου και ο ίδιος ύπατος το 240 π.Χ., για να επανεξετάσει τους όρους.[46] Πρόσθεσαν ορισμένες προϋποθέσεις, και τροποποίησαν ορισμένες από αυτές που είχε ο Λουτάτιος:[47]

  • Η Καρχηδών θα εκκενώσει όλα τα νησιά μεταξύ Ιταλίας και Σικελίας, πιθανότατα τα νησάκια Αιγάτες, εκτός από τα νησιά του Αιόλου. Αυτό σήμαινε τη Ρωμαϊκή αναγνώριση του Καρχηδονιακού ελέγχου της Μάλτας, της Παντελλερίας, της Σαρδηνία και της Κορσικής.
  • Η Καρχηδών θα πλήρωνε 2.200 τάλαντα αργύρου σε δόσεις 10 ετών, και 1.000 ταλάντια αμέσως· συνολικά 3.200 ταλάντα ως πολεμικές αποζημιώσεις.
  • Η Καρχηδών θα πληρώσει για όλους τους Καρχηδόνιους αθχμαλώτους, ενώ όλοι οι Ρωμαίοι κρατούμενοι θα απελευθερωθούν χωρίς πληρωμή λύτρων.[48]
  • Τα πολεμικά πλοία της Καρχηδόνας απαγορεύονταν να ταξιδεύουν κατά μήκος των ιταλικών ακτών ή των συμμάχων τους. [45]
  • Καμία πλευρά δεν πρέπει να κάνει πόλεμο με τους συμμάχους της άλλης, ή να επιδιώκει να αλλάξει την πίστη τους, συμμαχώντας με αυτούς άμεσα ή παρεμβαίνοντας στις εσωτερικές τους υποθέσεις. Καμιά από τις δύο πλευρές δεν θα επιδιώξει να στρατολογήσει στρατιώτες, να εισπράξει φόρο, ή να κτίσει δημόσια κτίρια στα εδάφη της άλλης δύναμης.[49]

Ο τελευταίος όρος αναφέρεται από τον Πολύβιο στη θέση του όρου, που αφορά το να μην διεξάγεται πόλεμος εναντίον των Συρακουσών. Είναι πιθανό ο Αμίλκας να εξασφάλισε την τελευταία ρήτρα, αφού οι αρχικές προϋποθέσεις, οι οποίες ήταν πιο ευνοϊκές για την Καρχηδόνα, τροποποιήθηκαν από τη Ρώμη με μια πιο σκληρή. Ο Αμίλκας συγκέντρωσε τους Καρχηδόνιους στρατιώτες από το Δρέπανον και τον Έρυξ στο Λιλίβαιον, παρέδωσε τη διοίκησή του,[50] επέστρεψε στην Καρχηδόνα και αποσύρθηκε στην ιδιωτική ζωή, αφήνοντας τον Γίσκο και την Καρχηδονιακή κυβέρνηση να πληρώσουν τους στρατιώτες του. Όποιο και αν ήταν το κίνητρο πίσω από αυτή την πράξη, ήταν δυσαρεστημένος από τους μισθοφόρους που άφησε πίσω στη Σικελία.

Πόλεμος χωρίς ανακωχή

Επεξεργασία
 
Γενικό σχέδιο της στρατηγικής κατάστασης.

Ο "αήττητος" στρατός δημιούργησε τώρα ένα ιδιαίτερο πρόβλημα για την Καρχηδόνα. Αν ο Αμίλκας είχε υποστεί μια αποφασιστική ήττα, τα θύματα και οι αιχμάλωτοι θα είχαν μειώσει τον αριθμό τους, και η Καρχηδόνα θα είχε μια δικαιολογία να μην πληρώσει. Αλλά τώρα ο στρατός των 20.000 ανδρών έπρεπε να πληρωθεί πλήρως.

Ο Γίσκo έστειλε λογικά τα στρατεύματα στην Καρχηδόνα σε μικρές ομάδες με διαστήματα μεταξύ τους [51], έτσι ώστε η κυβέρνηση να μπορεί να τους πληρώσει χωρίς προβλήματα. Ωστόσο, οι Καρχηδονιακές αρχές περίμεναν μέχρι να συγκεντρωθεί ολόκληρος ο στρατός στην Καρχηδόνα, πιθανότατα το καλοκαίρι του 241 π.Χ. Καθώς αυξήθηκε η πίεση στον πληθυσμό των Καρχηδονίων, οι Καρχηδονιακές αρχές τούς έστειλαν στη συνέχεια στη Σίκκα, σχεδιάζοντας να παρακαλέσουν όλους τους στρατιώτες να μα ζητήσουν τους μη πληρωμένους μισθούς τους, επισημαίνοντας την τραγική οικονομική κατάσταση της Καρταγίας. [52] Οι πρώην στρατιώτες του Αμίλκα, οι οποίοι είχαν κρατηθεί μαζί μόνο από την προσωπική του εξουσία και από την υπόσχεση καλής αμοιβής, ξέσπασαν σε ανοικτή εξέγερση[29], όταν ο Άννο προσπάθησε να επιβάλει αυτό, και βάδισαν στην Καρχηδόνα και κατασκήνωσαν στην Τύνιδα. Οι στρατιώτες αρνήθηκαν να δεχτούν τον Αμίλκα ως διαιτητή, θυμωμένοι από την άρνησή του να συνοδεύσει το στρατό του από τη Σικελία και να αποσυρθεί στη Καρχηδόνα μόλις η συνθήκη με τη Ρώμη επισημοποιήθηκε, και παρόλο που η Καρχηδών σε αυτό το σημείο υποχώρησε σε όλα τα αιτήματά τους, τα πράγματα σύντομα οξύνθηκαν, και ξεκίνησαν τη σύγκρουση γνωστή ως ο Πόλεμος των Μισθοφόρων. Οι επαναστάτες, υπό τον Σπένδιο και τον Μάθο, ενώθηκαν με 70.000 Αφρικανούς υποτελείς της Καρχηδόνας.[53] Οι επαναστάτες διέλυσαν τις δυνάμεις τους: τμήματα στάλθηκαν για να πολιορκήσουν την Ούτικα και την Ιππώνα, ενώ άλλοι έκοψαν την Καρχαδόνα από την ηπειρωτική χώρα, πιθανότατα τον χειμώνα του 241 π.Χ. ή την άνοιξη του 240 π.Χ..

Ο Αμίλκας ανακαλείται

Επεξεργασία
 
Η πορεία του Αμίλκα προς τον ποταμό Βαγράδη.

Ο Άννο ο Μέγας έλαβε την διοίκηση του Καρχηδονιακού στρατού, που είχε δημιουργηθεί από Καρχηδόνιους πολίτες και μισθοφόρους που στρατολογήθηκαν από το εξωτερικό, καθώς και από τμήματα ιππέων και 100 ελέφαντες. Ο Άννo ταξίδευσε στην Ουτίκα την άνοιξη του 241 π.Χ., απέκτησε εξοπλισμό πολιορκίας από την πόλη, και κατέλαβε το στρατόπεδο των ανταρτών, καθώς οι αντάρτες έτρεχαν μπροστά από τους φορτωμένους Καρχηδονιακούς ελέφαντες. Ο Άννο, συνηθισμένος να πολεμάει τους Λίβυους και τους Νουμίδες, δεν ανέμενε περαιτέρω προβλήματα, και άφησε τον στρατό του για την Ουτίκα. Ωστόσο οι αντάρτες ανασυντάχθηκαν, και παρατηρώντας τη χαλαρή πειθαρχία μεταξύ των Καρχηδονιακών στρατευμάτων, επιτέθηκαν αιφνίδια και έδιωξαν τον Καρχηδονιακό στρατό, ενόσω ο Άννο ήταν απών, οδηγώντας τους επιζώντες στην Ουτίκα, και καταλαμβάνοντας όλες τις αποσκευές.[54] Ο Άννο μάζεψε τους στρατιώτες του, αλλά δύο φορές δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες υπό ευνοϊκές συνθήκες, και δύο φορές δεν μπόρεσε να τους αιφνιδιάσει σε άλλες περιπτώσεις. Η κυβέρνηση της Καρχηδόνας στη συνέχεια συγκέντρωσε έναν στρατό 10.000 στρατιωτών και 70 ελεφάντων, και έβαλε τον Αμίλκα Βάρκα στην διοίκηση. Αυτός ο στρατός ήταν μικρός για να οδηγήσει μια έξοδο εναντίον των ισχυρότερων δυνάμεων των ανταρτών, ειδικά για να οδηγηθεί σε μια μεγάλη μάχη. Οι Καρχηδόνιοι έπρεπε να κερδίσουν την άλλη πλευρά του Βαγράδα, ώστε να μπορούν να κάνουν ελιγμούς ελεύθερα, αλλά δεν είχαν τη δύναμη να εκτελέσουν μια διέλευση κατά της ανώτερης των ανταρτών δύναμης, που φρουρούσε αυτό. [55] Ο Άννο έθεσε τον στρατό του κοντά στα Ιππώνος Άκρα, όπου ο στρατός του Μάθο πολιορκούσε την πόλη. [56]

Μάχη του ποταμού Μάκαρ

Επεξεργασία
 
Μάχη του Μάκαρ 240 π.Χ. Μάχη της Βαγράδη, σχέδιο μιας στήλης.

Οι εξεγερμένοι κατέλαβαν τους λόφους δυτικά της Καρχηδόνας και τη μόνη γέφυρα που διασχίζει τον ποταμό Βαγράδα και οδηγεί στην Ουτίκα.[57] Ο Αμίλκας παρατήρησε ότι ο άνεμος που φυσούσε από μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, αποκάλυψε μια λωρίδα άμμου στο στόμιο του ποταμού που ήταν βατή, και κάτω από την κάλυψη της νύχτας ο Καρχηδονιακός στρατός έφυγε από την Καρχηδόνα και διέσχισε το ποτάμι. Ο Αμίλκας σκόπευε να επιτεθεί στη μικρή ομάδα εξεγερμένων που φύλαγε τη γέφυρα, αλλά ο Σπένδιος οδηγούσε μία δύναμη εξεγερμένων να πολιορκήσει την Ουτίκα για να αντιμετωπίσει τον Αμίλκα. Ο στρατός της Καρχηδόνας πιάστηκε σε μια κίνηση τσιμπίδας. Ο Αμίλκας προσποιήθηκε ότι υποχωρούσε, και ο Σπένδιος πιθανότατα προσπάθησε να παγιδεύσει τους λιγότερους Καρχηδόνιους εναντίον του ποταμού με τις δύο δυνάμεις του, επιτιθέμενος με τη μία και υπερκερνώντας τους με την άλλη. Όταν τα στρατεύματά του έσπευσαν προς τους Καρχηδόνιους που υποχωρούσαν, ο Σπένδιος ή ήταν ανίκανος να τους ελέγξει, ή πίστευε ότι οι Καρχηδόνιοι έτρεχαν να φύγουν και ενθάρρυνε στην καταδίωξη τις δυνάμεις του. [58] Ο Αμίλκας κατάφερε να εκπαιδεύσει τους νέους στρατολογημένους του σε κάποιες ασκήσεις και βασικούς ελιγμούς πεδίου μάχης, πριν φύγουν από το Καρχηδόνα. [59] Καθώς οι δύο δυνάμεις εξεγερμένων εμφανίστηκαν καθαρά, οι Καρχηδόνιοι έτρεξαν να φύγουν. Οι Καρχηδόνιοι πορεύονταν σε καλή τάξη, ώστε να μπορούν να εκτελέσουν έναν προετοιμασμένο ελιγμό που είχαν εξασκηθεί στην Καρχηδόνα, αλλά οι εξεγερμένοι, πολλοί από τους οποίους ήταν άπειροι στρατιώτες, πίστευαν ότι οι Καρχηδόνιοι έτρεχαν μακριά. Δίνοντας ενθάρρυνση ο ένας στον άλλο, άρχισαν το τρέξιμο για να τους ακολουθήσουν. [55] Ο Αμίλκας άνοιξε την παγίδα του, και οι εξεγερμένοι κλείστηκαν στον σχηματισμό του. Καθώς το ιππικό και οι ελέφαντες πλησίαζαν το πεζικό, ο Αμίλκας διέταξε καθένας με τη σειρά του να κάνει αναστροφή και να αντιμετωπίσει τους εξεγερμένους. [60] Ο σύγχρονος ιστορικός Ντέξτερ Χόγιος τονίζει ότι "[το] είδος των ελιγμών ήταν περίπου το πιο απλό, που οποιοσδήποτε στρατός μπορούσε να εκπαιδευθεί, μόλις μάθαινε τα απόλυτα βασικά στοιχεία της πορείας σε σχηματισμό".[s][60]

Δεν είναι γνωστό ακριβώς πώς ο Αμίλκας κατάφερε να υπερκεράσει τους επαναστάτες. Σύμφωνα με μια εκδοχή σκέψης,[61] η σειρά πορείας του στρατού της Καρχηδόνας είχε τους πολεμικούς ελεφάντες να ηγούνται της παράταξης, με τα ελαφριά στρατεύματα και το ιππικό πίσω από τους ελέφαντες. Το βαρύ πεζικό σχημάτιζε την οπισθοφυλακή και ολόκληρος ο στρατός πορευόταν σε μία μόνο παράταξη, σε σχηματισμό μάχης.[61]

 
Μάχη του Μάκαρ 240 π.Χ. Μάχη της Μπαγκράδας, σενάριο τριπλής στήλης.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή σκέψης,[62] ο στρατός του Αμίλκα πορευόταν σε τρεις ξεχωριστές στήλες, με τους πολεμικούς ελέφαντες να βρίσκονται πιο κοντά στον εξεγερμένο στρατό. Το ιππικό και το ελαφρύ πεζικό βρίσκονταν στη μέση, ενώ το βαρύ πεζικό είχε τοποθετηθεί πιο μακριά από τον εξεγερμένο στρατό.[62]

Μέσω λαμπρών ελιγμών, ο Αμίλκας επέφερε μια βαριά ήττα στις εξεγερμένες δυνάμεις, οδηγώντας στον φόνο 8.000 μισθοφόρων και την αιχμαλωσία 2.000 ανδρών.[63] Ο Αμίλκας κατέλαβε τη γέφυρα, και στη συνέχεια παγίωσε τον έλεγχο της γύρω περιοχής. Μερικοί από τους επιζώντες εξεγερμένους έτρεξαν προς την Ουτίκα.

Ο Αμίλκας παγιδεύεται

Επεξεργασία

Η νίκη του Αμίλκα άνοιξε την επικοινωνία με την Ούτικα, και έδωσε στον Αμίλκα την ευκαιρία να φέρει τις κοντινές πόλεις κάτω από τον Καρχηδονιακό έλεγχο με τη δύναμη ή τις διαπραγματεύσεις. Δεν προσπάθησε να συναντήσει τον Άννο κοντά στην Ουτίκα. Ο Σπένδιος συγκέντρωσε τις δυνάμεις του, ενισχύθηκε από ένα απόσπασμα που απετελείτο σε μεγάλο βαθμό από Γαλάτες υπό τον Αυτάριτο, και παρακολουθούσε τον Αμίλκα καθώς προχωρούσε νοτιοανατολικά, μένοντας σε υψηλό έδαφος για να αποφύγει τους ελέφαντες και το ιππικό των Καρχηδονίων, και παρενοχλούσε τον εχθρό του σε κάθε δυνατή ευκαιρία. Αυτές οι "Φαβιανές τακτικές" συνεχίστηκαν, μέχρι που ο Αμίλκας στρατοπέδευσε σε μια κοιλάδα, πιθανότατα κοντά στη Νεφερίδα, και οι εξεγερμένοι παγίδευσαν τον στρατό του, με τους Λίβυους να μπλοκάρουν την έξοδο, τον Σπένδιο και τα στρατεύματά του να κατασκηνώνουν κοντά στο Καρχηδονιακό στρατό και τους Νουμίδες να καλύπτουν την πίσω πλευρά του Αμίλκα. Ο στρατός του Αμίλκα σώθηκε από καθαρή τύχη: ένας Νουμίδης αρχηγός, ο Ναράβας, ο οποίος αργότερα νυμφεύτηκε την τρίτη κόρη του Αμίλκα, λιποτάκτησε με 2.000 ιππείς. Ο Αμίλκας έφυγε από την κοιλάδα και, μετά από μια σκληρή μάχη., νίκησε τον στρατό του Σπένδιου. Οι απώλειες των αξεγερμένων ήταν 8.000 νεκροί και 4.000 αιχμάλωτοι. Ο Αμίλκας πρόσφερε στους αιχμαλώτους μια επιλογή: να ενταχθούν στον στρατό του, ή να φύγουν από την Αφρική, με την προϋπόθεση ότι δεν θα σηκώσουν ποτέ τα όπλα εναντίον της Καρχηδόνας. Όσοι δέχθηκαν ήταν οπλισμένοι, με εξοπλισμό που είχαν κατασχέσει οι εξεγερμένοι. Μέχρι τον χειμώνα του 240 π.Χ. η κατάσταση είχε βελτιωθεί για την Καρχαδόνα.

Αρχίζουν οι θηριωδίες

Επεξεργασία

Οι ηγέτες των εξεγερμένων φοβήθηκαν ότι θα μπορούσαν να προκύψουν μαζικές λιποταξίες, λόγω της πολιτικής τού Αμίλκα προς τους αιχμαλώτους. Για να αποτρέψουν ένα τέτοιο γεγονός, οι εξεγερμένοι διέπραξαν μια πράξη σκληρότητας, που δεν συγχωρέθηκε από την Καρχηδόνα. Ο Αυτάριτος διέδωσε τη φήμη ότι οι Καρχηδόνιοι κρατούμενοι, υπό την ηγεσία του Γίσκο, σχεδιάζουν να δραπετεύσουν. Οι εξεγερμένοι που αντιτάχθηκαν σ' αυτό λιθοβολήθηκαν και ο Γίσκο και οι συνάδελφοί του βασανίστηκαν μέχρι θανάτου. Ο Αυτάριτος ανακοίνωσε ότι θα έκανε το ίδιο με όλους τους Καρχηδόνιους αιχμαλώτους που θα πέφτουν στα χέρια των εξεγερμένων στο μέλλον. Ο Αμίλκας σκότωσε τους αιχμαλώτους του και ανακοίνωσε μια πολιτική ίσων μέτρων προς τους μελλοντικούς εξεγερμένους αιχμαλώτους, τερματίζοντας έτσι κάθε πιθανότητα λιποταξίας από τον εξεγερμένο στρατό, και ο πόλεμος χωρίς ανακωχή ξεκίνησε σοβαρά.

Τριπλό πρόβλημα και αναβίωση

Επεξεργασία
 
Ένα σέκελ της Καρχηδόνας που χρονολογείται από τον Πόλεμο των Μισθοφόρων, π. 241-238 π.Χ., από ένα αβέβαιο νομισματοκοπείο στη Βόρεια Αφρική. Το κεφάλι του Ηρακλή εμφανίζεται στην εμπρός όψη, φορώντας το δέρμα του λέοντα της Νεμέας, ενώ ένα λιοντάρι να στέκεται, εμφανίζεται στην πίσω όψη.

Η Καρχηδόνα χτυπήθηκε από μια σειρά καταστροφών το 239 π.Χ.: ο στόλος και τα πλοία εφοδιασμού της που έφερναν προμήθειες από την Εμπόια βυθίστηκαν σε καταιγίδα, οι μισθοφόροι στη Σαρδηνία εξεγέρθηκαν, και οι πόλεις της Ουτίκα και Ιππώνος Άκρα σκότωσαν τις Καρχηδονιακές φρουρές τους και λιποτάκτησαν στους εξεγερμένους. Η Καρχηδόνα έστειλε μια αποστολή στη Σαρδηνία υπό τον Άννο, αλλά αυτή η δύναμη σκότωσε τους αξιωματικούς της και εντάχθηκε με τους επαναστάτες. Επιπλέον, ο Αμίλκας είχε καλέσει τον Άννο τον Μεγάλο να ενώσει τις δυνάμεις του, και να προσπαθήσει να τερματίσει την εξέγερση το συντομότερο δυνατόν, αλλά οι στρατηγοί δεν συνεργάστηκαν.

Η σκοτεινή κατάσταση άλλαξε όταν πρώτα οι Συρακούσες, και στη συνέχεια η Ρώμη, ήρθαν σε βοήθεια στην Καρχηδόνας. Οι Συρακούσες διπλασίασαν τον όγκο των προμηθειών, που στάλθηκαν στην Καρχηδόνα. Η Ρώμη απαγόρευσε στους Ιταλούς εμπόρους να συναλλάσσονται με τους επαναστάτες, και ενθάρρυνε το εμπόριο με την Καρχηδόνα, απελευθέρωσε τους Καρχηδόνιους κρατούμενους χωρίς λύτρα, επέτρεψε στην Καρχηδόνα να στρατολογεί μισθοφόρους από ρωμαϊκά εδάφη, και αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόσκληση από την Ουτίκα, την Ιππώνα και τη Σαρδηνία να καταλάβει αυτές τις περιοχές. Τέλος, όταν η Καρχηδονιακή Γερουσία δεν μπόρεσε να αποφασίσει μεταξύ του Αμίλκα και του Άννο, η λαϊκή συνέλευση άφησε τον στρατό να αποφασίσει για τον επικεφαλής της, και ο Αμίλκας Βάρκας εκλέχθηκε αποκλειστικός διοικητής.[64] Η λαϊκή συνέλευση επέλεξε τον Αννίβα του Παρόπου, γιο άλλου Αμίλκα και βετεράνο του Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου ως αναπληρωτή του Αμίλχα.

Αποκλεισμός της Καρχηδόνας

Επεξεργασία

Ενώ η Καρχηδών ήταν απασχολημένη με την επίλυση των πολιτικών υποθέσεων, ο Σπένδιος και ο Μάθο αποφάσισαν να αποκλείσουν την πόλη από την πλευρά της στεριάς. Ωστόσο, καθώς οι εξεγερμένοι δεν είχαν ναυτικό, η Καρχηδών μπορούσε να λαμβάνει προμήθειες από τη θάλασσα, και έτσι δεν αντιμετώπισε την απειλή του λιμού. Αλλά οι εξεγερμένοι βγήκαν από το στρατόπεδό τους στην Τύνιδα και πλησίασαν τα τείχη της πόλης, για να προκαλέσουν τρόμο μέσα στην πόλη.[65] Σε απάντηση, ο Αμίλκας άρχισε να παρενοχλεί τις γραμμές εφοδιασμού των εξεγερμένων, και σύντομα οι εξεγερμένοι βρέθηκαν σε κατάσταση πολιορκίας. Ο Σπένδιος και ο Μάθο εντάχθηκαν σε μια δύναμη υπό την διοίκηση ενός Λίβυου αρχηγού, που ονομαζόταν Ζαρζάς, και ο 50.000 ανδρών ισχυρός στρατός υπό τον Σπένδιο απομακρύνθηκε από την Καρχηδόνα.[66] Χρησιμοποιώντας τακτικές που αργότερα έγιναν διάσημες από τον Κ. Φάβιο εναντίον του Αννίβα, του μεγαλύτερου γιου του Αμιλκα, οι εξεγερμένοι παρακολουθούσαν τον στρατό του Αμίλκα, ενώ κινούνταν νότια, παρενοχλούσαν τους στρατιώτες του, και βάδιζαν στα υψηλά εδάφη για να αποφύγουν τους ελέφαντες και το ιππικό των Καρχηδονίων. Μετά από εβδομάδες ελιγμών, ο Αμίλκας επιτέλους κατάφερε να παγιδεύει περίπου 40.000 εξεγερμένους σε μια κοιλάδα, που περιβαλλόταν από τις τρεις πλευρές της από βουνά. [67]

Το φαράγγι του Πριονιού

Επεξεργασία

Η ακριβής τοποθεσία αυτής της κοιλάδας δεν έχει ποτέ προσδιοριστεί με ακρίβεια. Ήταν πιθανότατα σε κάποια απόσταση από την Καρχηδόνα, επειδή, ενώ ο Αμίλκας είχε αποκλείσει τις εξόδους της κοιλάδας, και περίμενε τους εξεγερμένους να λιμοκτονήσουν. Ο στρατός του Μάθο στην Τύνιδα δεν επενέβη, αν και οι παγιδευμένοι εξεγερμένοι περίμεναν την άφιξή του. Αφού οι παγιδευμένοι εξεγερμένοι έμειναν χωρίς φαγητό, έφαγαν ζώα και άλογα ιππικού, και τελικά προσέφυγαν στον κανιβαλισμό, ο Σπένδιος, ο Αυτάριτος και ο Ζαρζάς, συνοδευόμενοι από επτά άλλους, πήγαν στο στρατόπεδο του Αμίλκα για να συζητήσουν όρους. Ο Αμίλκα πρόσφερε να επιτρέψει σε όλους τους επαναστάτες να φύγουν ελεύθερα με ένα μόνο ρούχο, αλλά διατήρησε το δικαίωμα να κρατήσει 10 άτομα. Όταν οι ηγέτες των ανταρτών συμφώνησαν στους όρους, ο Αμίλκας κράτησε την αντιπροσωπεία των εξεγερμένων. Αγνοημένοι από την ηγεσία, και χωρίς να ξέρουν για τη συμφωνία, οι μισθοφόροι υποπτεύθηκαν προδοσία. Οι Λίβυοι ήταν οι πρώτοι, που επιτέθηκαν στις θέσεις του Αμίλκα.[68] Ο στρατός των εξεγερμένων σφαγιάστηκε, με τους ελέφαντες να πατούν τους περισσότερους μέχρι θανάτου.

Οπισθοχώρηση στην Τύνιδα

Επεξεργασία
 
Καρχηδονιακή πανοπλία του Κσούρ Εσσέφ, 3ος αι. π.Χ.

Ο Αμίλκας μετά μετακινήθηκε για να αντιμετωπίσει τον στρατό του Μάθο στην Τύνιδα. Μοίρασε τον στρατό του: ο Αννίβας πήρε το μισό των στρατιωτών και στρατοπέδευσε βόρεια της Τύνιδας, ενώ ο Αμίλκας κατασκήνωσε νότια, περικυκλώντας έτσι τον στρατό του Μάθο στην Τύνιδα. Ο Αμίλκας σταύρωσε τον Σπένδιο και άλλους εξεγερμένους ομήρους έξω από την Τύνιδα, για να τρομοκρατήσει τον Μάθο, αλλά αυτό απέτυχε, όταν οι εξεγερμένοι κατάφεραν να αιφνιδιάσουν και να νικήσουν τον στρατό του Αννίβα λόγω της χαλαρής του πειθαρχίας. Οι επιζώντες από την Καρχηδονιακή φυγή, και όλη η αποσκευή τους συνελήφθησαν μαζί με τον Αννίβα και τριάντα Καρχηδόνιους γερουσιαστές.[69] Ο Αμίλκας υποχώρησε βόρεια κοντά στο στόμιο του ποταμού Βαγράδα, ενώ ο Μάθο σταύρωσε τους κρατούμενούς του στους ίδιους σταυρούς, που είχε χρησιμοποιήσει ο Αμίλκας για να σταυρώσει τους ηγέτες των ανταρτών, στη συνέχεια αποσύρθηκε από την Τυνησία, και μετακινήθηκε νότια.

Σε αυτό το σημείο, η Καρχηδονιακή Γερουσία επανέφερε τον Άννo και ανάγκασε τον Αμίλκα να μοιραστεί τη διοίκηση.[70] Οι Καρχηδόνιοι στρατηγοί κυνήγησαν τον στρατό του Μάθο, και κέρδισαν αρκετές μικρές συμπλοκές. Αφού συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους, μια αποφασιστική μάχη διεξήχθη πιθανότατα κοντά στην πόλη Μικρή Λέπτις. Οι Καρχηδόνιοι κατέστρεψαν τον εξεγερμένο στρατό, μετά από τον οποίο οι Λιβυκές πόλεις υποτάχθηκαν στην Καρχηδόνα. Όταν η Ουτίκα και τα Ιππώνος Άκρα αντέδρασαν, ο Άννο και ο Αμίλκας τις πολιόρκησαν, και τελικά έλαβαν την παράδοσή τους με όρους. Μέχρι τον χειμώνα του 238 π.Χ. η εξέγερση των Μισθοφόρων είχε τελειώσει. Ο Άννο και ο Αμίλκας ξεκίνησαν αντίποινα εναντίον των φυλών των Νουμιδών που είχαν στηρίξει στους εξεγερμένους,[71] και οι στρατηγοί πιθανότατα επέκτειναν το Καρχηδονιακό έδαφος στην Αφρική την ίδια στιγμή.[72] Η Καρχηδών άρχισε τώρα να προετοιμάζει μια αποστολή για να ανακτήσει τη Σαρδηνία, με τον Αμίλκα να διοικεί τις Καρχηδονιακές δυνάμεις.

Στη Σαρδηνία

Επεξεργασία

Οι Καρχηδόνιοι μισθοφόροι που στάθμευαν στη Σαρδηνία είχαν εξεγερθεί το 239 π.Χ., πολιόρκησαν τον Βοάστερ και όλους τους Καρχηδόνιους σε μια ακρόπολη, και αργότερα τους εκτελέσαν μετά την πτώση του φρουρίου. Κατάφεραν να καταλάβουν όλα τα Καρχηδονιακά εδάφη στη Σαρδηνία. Η Καρχηδών έστειλε μια μισθοφορική δύναμη υπό τον Άννο για να ανακτήσει το νησί το 239 π.Χ., αλλά αυτή η ομάδα εξεγέρθηκε επίσης: αφού σκότωσαν τον Άννο και τους Καρχηδόνιους αξιωματικούς του, συντάχθηκαν με τους εξεγερμένους στη Σαρδηνία. Οι εξεγερμένοι ζήτησαν από τη Ρώμη να καταλάβει τη Σαρδηνία, το οποίο απορρίφθηκε. Η βαριά τους λαθροχειρία με τους ιθαγενείς Σαρδίνιους οδήγησε τους ιθαγενείς Σαρδίνιους να επιτεθούν, και να εκδιώξουν τους μισθοφόρους το 237 π.Χ. Οι αποβεβλημένοι μισθοφόροι προσέφυγαν στην Ιταλία, και ζήτησαν από τη Ρώμη να καταλάβει τη Σαρδηνία.

Η Ρώμη -η οποία είχε αντιμετωπίσει αρχικά την Καρχηδόνα με όλη την τιμή και ευγένεια κατά τη διάρκεια της κρίσης, φτάνοντας μέχρι το σημείο να απελευθερώσει όλους τους Καρχηδόνιους κρατούμενους χωρίς λύτρα, αρνούμενη να δεχθεί προσφορές από την Ουτίκα και τους εξεγερμένους μισθοφόρους που είχαν έδρα στη Σαρδηνία, για να ενσωματώσει αυτά τα εδάφη στη ρωμαϊκή επικράτεια- κατέλαβε τη Σαρδηνία και την Κορσική και ανάγκασε την Καρχηδόνα να πληρώσει 1.200 τάλαντα για την άρνησή της να εγκαταλείψει την απαίτησή της για τα νησιά.[73] Αυτό πιθανότατα έδωσε ένα μοιραίο χτύπημα σε οποιαδήποτε πιθανότητα μόνιμης ειρήνης μεταξύ Ρώμης και Καρχηδόνας[74], και είναι μια από τις αιτίες του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου και θεωρείται ως το κίνητρο των μεταγενέστερων στρατιωτικών και πολιτικών δραστηριοτήτων του Αμίλκα.[75]

Καρχηδονιακή πολιτική

Επεξεργασία

Το αριστοκρατικό κόμμα κυριαρχούσε στην Καρχηδονιακή πολιτική από το 248 π.Χ. Ο Άννο ο Μέγας ήταν σύμμαχός τους, και ενέκριναν ειρηνικές σχέσεις με τη Ρώμη, ακόμη και με το κόστος της εγκατάλειψης των υπερπόντιων εδαφών. Η επιλογή τους ήταν να ελαχιστοποιήσουν τις Σικελικές επιχειρήσεις, ενώ ο Αμίλκας ήταν επικεφαλής, να μειώσουν το ναυτικό και να υποστηρίξουν τις κατακτήσεις του Άννο του Μεγάλου στην Αφρική, τα οποία ήταν αιτίες για την τελική ήττα της Καρχηδόνας στον Α΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Είχαν παραμείνει στην εξουσία καθ' όλη τη διάρκεια του Πολέμου των Μισθοφόρων και είχαν υποστηρίξει τη θέση του Άννο επάνω από την θέση του Αμίλκα περισσότερες από μία φορές.

Οι αντίπαλοί τους πιθανότατα είχαν την υποστήριξη ανθρώπων που ήθελαν να συνεχίσουν τον πόλεμο, ακόμη και μετά την ήττα στο νησί Αιγάτες.[76] Η εμπορική τάξη, της οποίας τα συμφέροντα βλάπτονταν από τον πόλεμο και θα περιθωριοποιούνταν από την εγκατάλειψη των εξωτερικών επιχειρήσεων, υποστήριξε επίσης αυτή τη μερίδα. Οι άνθρωποι που απαξιώθηκαν τους από την καταστροφή του ναυτικού και την διαταραχή του εμπορίου, μπορεί να είχαν θέσει τη μοίρα τους με αυτή την ομάδα [77] και τελικά ο Ασδρούβας ο Ωραίος αναδύθηκε ως ηγέτης. Ο Αμίλκας, θυμωμένος που η Σικελία είχε εγκαταλειφθεί πολύ νωρίς, ενώ ήταν αήττητος,[78] μπορούσε να βασιστεί στην υποστήριξη αυτής της μερίδας.

Δεν υπάρχει σαφής καταγραφή της πολιτικής δραστηριότητας στην Καρχηδόνα αυτή την εποχή. Η πολιτική επιρροή των τότε ηγετών ήταν πιθανότατα αποδυναμωμένη από την ήττα στον Α΄ ΚΑρχηδονιακό Πόλεμο, την κακή διαχείριση των μισθοφορικών στρατευμάτων, και τελικά την υπόθεση της Σαρδηνίας. Σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν τη θέση τους, αποφάσισαν να κάνουν αποδιοπομπαίο τράγο τον Αμίλκα Βάρκα.

Ο Αμίλκας γίνεται ανώτατος στην Καρχηδόνα

Επεξεργασία

Ο Αμίλκας κατηγορήθηκε από τους Καρχηδόνιους ηγέτες ότι προκάλεσε τον Μισθοφορικό Πόλεμο, κάνοντας μη ρεαλιστικές υποσχέσεις στους στρατιώτες του, ειδικά στους Κέλτες, κατά τη διάρκεια της διοίκησής του στη Σικελία.[79] Αυτό το γεγονός μπορεί να συνέβη ήδη το 241 π.Χ. ή πιθανότερο το 237 π.Χ.. [80] Η επιρροή που είχε ο Αμίλκας στους ανθρώπους και την αντιπολίτευση, του επέτρεψε να αποφύγει να δικαστεί. Επιπλέον, ο Αμίλκας συμμάχησε με τον Ασδρούβα τον Ωραίο,[81] τον μελλοντικό του γαμπρό, για να περιορίσει τη δύναμη της αριστοκρατίας, η οποία ηγείτο από τον Άννο τον Μεγάλο,[82] καθώς και να αποκτήσει ασυλία από την δίωξη. Η μερίδα του Αμίλκα απέκτησε αρκετή επιρροή, αν όχι την ανώτατη δύναμη στην Καρχηδόνα, ώστε ο Αμίλκας να εφαρμόσει τα επόμενα μέτρα του. Η πρώτη προτεραιότητα του Αμίλκα ήταν πιθανότατα να εξασφαλίσει ότι η αποζημίωση του πολέμου θα πληρώνεται τακτικά, ώστε οι Ρωμαίοι να μην έχουν δικαιολογία να παρεμβαίνουν στις υποθέσεις των Καρχηδονίων. Το δεύτερο μέτρο ήταν να εφαρμόσει τη στρατηγική του για την προετοιμασία της Καρχηδόνας για οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση με τη Ρώμη, ή να επιτρέψει στην Καρχηδόνα να υπερασπιστεί τον εαυτό της από οποιαδήποτε επιθετικότητα.[83][84]

Επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική

Επεξεργασία

Ο Αμίλκας απέκτησε άδεια από την Καρχηδονιακή Γερουσία για την πρόσληψη και την εκπαίδευση ενός νέου στρατού, με το άμεσο στόχο να εξασφαλίσει το αφρικανικό πεδίο της Καρχηδόνας. Επειδή αυτό ήταν σύμφωνο με τον στόχο της "μερίδας της ειρήνης" του Άννο του Μεγάλου, πιθανότατα δεν είχε δημιουργηθεί κάποια σοβαρή αντίθεση. Η εκπαίδευση για τον στρατό αποκτήθηκε με μερικές Νουμιδικές εισβολές, και στη συνέχεια ο Αμίλκας οδήγησε τον στρατό δυτικά προς τις Ηράκλειες Στήλες. Ο Ασδρούβας ο Ωραίος διοικούσε τον στόλο[85], που μετέφερε προμήθειες και ελέφαντες κατά μήκος της ακτής, ακολουθώντας τον ρυθμό του στρατού.

Ο Αμίλκας, με δική του ευθύνη και χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης της Καρχηδόνας,[86] πέρασε με τον στρατό στη Γάδη, για να ξεκινήσει μια επιχείρηση στην Ιβηρική (236 π.Χ.), όπου ήλπιζε να ιδρύσει μια νέα αυτοκρατορία, για να αντισταθμίσει την Καρχηδόνα για την απώλεια της Σικελίας και της Σαρδηνίας. [1][29] Η Ιβηρική θα χρησίμευε επίσης ως βάση για μελλοντικές συγκρούσεις κατά των Ρωμαίων, που θα ήταν ανεξάρτητες από την πολιτική παρέμβαση από την Καρχηδόνα, και οι εκστρατείες θα ενίσχυαν τη φήμη του Αμίλκα Βάρκα.[87] Η πολιτική επιρροή του Αμίλκα στην Καρχηδόνα μπορεί να ήταν αρκετή, για να καταπνίξει οποιαδήποτε αντιπολίτευση στην Καρχηδόνα κατά της ιμπεριαλιστικής επιχείρησής του,[88] ή αντιμετώπισε σκληρή αντιπολίτευση και είχε χρησιμοποιήσει τα λάφυρα από τις Ιβηρικές εκστρατείες του για να εξαγοράσει την ενέργειά του. Όπως και να έχει, ο Αμίλκας διατήρησε αδιάκοπη διοίκηση στην Ιβηρική κατά τη διάρκεια της διαμονής του εκεί.

Η Ιβηρική των Βάρκα

Επεξεργασία

Ο στρατός του Αμίλκα είτε διέσχισε το Στενό των Ηρακλείων Στηλών στην Ιβηρική από τη Δυτική Αφρική[89] ή, αφού επέστρεψε στην Καρχαδόνα μετά τις αφρικανικές δραστηριότητες, ανέβηκε κατά μήκος της αφρικανικής ακτής μέχρι την Γάδη.[90] Ο Ασδρούβας ο Ωραίος και ο Αννίβας, τότε ένα παιδί εννέα ετών, συνόδευσαν τον Αμίλκα· δεν είναι γνωστό ποιος ηγήθηκε των υποστηρικτών του Αμίλκα στην Καρχηδόνα κατά την απουσία του Αμίλκα και του Ασδρούβα. Πριν την αναχώρησή του από την Καρχηδόνα, ο Αμίλκα έκανε θυσίες για να αποκτήσει ευνοϊκούς οιωνούς και ο Αννίβας ορκίστηκε να μην είναι ποτέ "φίλος της Ρώμης" και "ποτέ να μην δείξει καλή θέληση στους Ρωμαίους".[91] Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί έχουν ερμηνεύσει αυτό ότι ο Αννίβας ορκίστηκε να είναι ένας μόνιμος εχθρός της Ρώμης, αποφασισμένος για εκδίκηση, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτή η ερμηνεία είναι μια διαστρέβλωση.[92][93][94][95][96][97][98]

Πολιτική κατάσταση στην Ιβηρική

Επεξεργασία

Ο Αμίλκας πιθανότατα αποβιβάστηκε στη Γάδη το καλοκαίρι του 237 π.Χ. Οποιονδήποτε άμεσο εδαφικό έλεγχο είχε η Καρχηδόνα στο παρελθόν στην Ιβηρική,[99] αυτός είχε χαθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος από την εποχή αυτή καθώς ο Αμίλκας "αποκαθιστούσε την Καρχηδονιακή εξουσία στην Ιβηρική".[89] Οι Φοινικικές αποικίες ήταν διαδεδομένες κατά μήκος των Ατλαντικών και Μεσογειακών ακτών της νοτιοδυτικής Ισπανίας και ασκούσαν κάποιο βαθμό ελέγχου στις άμεσες περιοχές γύρω τους, αλλά είχαν μόνο εμπορικές επαφές, όχι άμεσο έλεγχο, επάνω στις φυλές της Ιβηρικής εκείνη την εποχή. [100] Οι Ιβηρικές και Κελτιβηρικές φυλές δεν ήταν υπό ενιαία ηγεσία εκείνη την εποχή, και ήταν πολεμικές, αν και μερικές είχαν απορροφήσει διαφορετικά βαθμούς της ελληνικής και της φοινικικής πολιτιστικής επιρροής.

Αρχαίοι ανταγωνιστές: Καρχηδών και Φώκαια

Επεξεργασία

Η αποτυχία της Καρχηδόνας να εμποδίσει την ίδρυση της Μασσαλίας[101] από τους Φωκαιείς Έλληνες το 600 π.Χ. είχε δημιουργήσει έναν αντίπαλο, που τελικά κατέκτησε το εμπόριο στη Γαλατία και να φυτέψει αποικίες στην Καταλονία, στο Μάινκε κοντά στη Μάλαγα,[102] τρεις αποικίες κοντά στο στόμιο του Σούκρο, και στην Αλάλια στην Κορσική. Η ελληνική πειρατεία είχε αναγκάσει την Καρχηδόνα να συνεργαστεί με τους Ετρούσκους, για να διώξει τους Έλληνες από την Κορσική, και να καταστρέψει την αποικία στο Μάινκ στην Ιβηρική. Μέχρι το 490 π.Χ., η Μασσαλία είχε καταφέρει να νικήσει την Καρχηδόνα δύο φορές, και συμφωνήθηκε ένα σύνορο κατά μήκος του ακρωτηρίου Νάο στην Ιβηρική,[103] ενώ η Καρχηδών είχε κλείσει το Στενό των Ηρακλείων Στηλών για ξένες ναυτιλιακές μεταφορές. Η Μασσαλία είχε γίνει φιλική με τη Ρώμη με τα χρόνια, αν όχι απόλυτη σύμμαχος μέχρι το 237 π.Χ., και αυτή η σύνδεση θα γινόταν σημαντικός παράγοντας στην πολιτική εξουσία της περιοχής.

Ασφαλίζεται η προμήθεια σε άργυρο

Επεξεργασία

Ο άμεσος στόχος του Αμίλκα ήταν να εξασφαλίσει πρόσβαση στα ορυχεία χρυσού και αργύρου της Σιέρα Μορένα, είτε μέσω άμεσου, είτε έμμεσου ελέγχου.[104] Οι διαπραγματεύσεις με τις "Ταρτεσικές" φυλές ολοκληρώθηκαν με επιτυχία, αλλά ο Αμίλκας αντιμετώπισε εχθρότητα από την φυλή των Τουρδητανών ή Τουρδουλών, κοντά στους πρόποδες της σύγχρονης Σεβίλλης και της Κόρδοβας. Οι Ιβηροί είχαν υποστήριξη από τις φυλές των Κελτιβήρων και ήταν υπό την διοίκηση δύο αρχηγών, του Ιστολάτιου και του αδελφού του. Ο Αμίλκας νίκησε τους συμμάχους, σκότωσε τους ηγέτες και αρκετούς από τους στρατιώτες τους, ενώ απελευθέρωσε αρκετούς αιχμαλώτους και ενσωμάτωσε 3.000 άνδρες από τον εχθρό, στον στρατό του. Οι Τουρδητανοί παραδόθηκαν.[105] Ο Αμίλκας πολέμησε τότε έναν δυνατό στρατό 50.000 ανδρών υπό τον αρχηγό τους ονόματι Ινδόρτη. Ο Ιβηρικός στρατός έφυγε πριν αρχίσει η μάχη. Ο Αμίλκας πολιόρκησε τον Ινδόρτη, τον βασάνισε και τον σταύρωσε μετά την παράδοσή του, αλλά επέτρεψε στους 10.000 αιχμαλωτισμένους εχθρικούς στρατιώτες να επιστρέψουν στο σπίτι τους.[106]

Έχοντας εξασφαλίσει τον έλεγχο των ορυχείων και τους ποταμούς Γουαδαλκιβίρ και Γουαδαλήτη που δίνουν πρόσβαση στην περιοχή εξόρυξης, η Γάδη άρχισε να κόβει αργυρά νομίσματα από το 237 π.Χ. Οι Καρχηδόνιοι μπορεί να είχουν πάρει τον έλεγχο της εξόρυξης, και να εισήγαγαν νέες τεχνολογίες για να αυξήσουν την παραγωγή. [107] Ο Αμίλκας είχε τώρα τα μέσα να πληρώσει το μισθοφορικό στρατό του, και επίσης να στείλει άργυρο στην Καρχηδόνα για να βοηθήσει στην αποζημίωση του πολέμου. Ο Αμίλκας ήταν σε μια αρκετά ασφαλή θέση στην Ιβηρική, για να στείλει τον Ασδρούβα τον Ωραίο με στρατό στην Αφρική, για να καταστείλει μια εξέγερση των Νουμιδών το 236 π.Χ. Ο Ασδρούβας νίκησε τους επαναστάτες, σκοτώνοντας 8.000 και παίρνοντας 2.000 αιχμάλωτους, πριν επιστρέψει στην Ιβηρία.

Εξάπλωση προς τα ανατολικά 235 π.Χ. - 231 π.Χ.

Επεξεργασία
 
Ο νεαρός Αννίβας ορκίζεται εχθρότητα προς τους Ρωμαίους.

Ο Αμίλκας, αφού υπέταξε την Τουρδητανία[108] μετακινήθηκε στη συνέχεια ανατολικά από την Γάδη προς το ακρωτήριο Νάο. Συνάντησε έντονη αντίσταση από τις φυλές της Ιβηρικής, ακόμη και οι φιλικοί Βαστητανοί πρότειναν μάχη. Τέσσερα χρόνια συνεχών εκστρατειών, των οποίων οι λεπτομέρειες δεν είναι γνωστές, είδαν τον Αμίλκα να υποκλέπτει την περιοχή μεταξύ Γάδης και ακρωτηρίου Νάο. Στην διαδικασία αυτή, ο Αμίλκας δημιούργησε έναν επαγγελματικό στρατό Ιβηρών, Αφρικανών, Νουμιδών και άλλων μισθοφόρων, που ο Ασδρούβας ο Ωραίος θα κληρονομούσε, και ο Αννίβας αργότερα θα οδηγούσε δια μέσου των Άλπεων στην αθανασία. Μέχρι το 231 π.Χ., ο Αμίλκας Βάρκας είχε ενοποιήσει τα εδαφικά κέρδη του στην Ιβηρική και είχε ιδρύσει την πόλη Άκρα Λεύκη (Αλικάντε),[109][110] πιθανότατα το 235 π.Χ., για να προστατεύσει τις Καρχηδονιακές κτήσεις, και πιθανότατε ανέλαβε την περιοχή των αποικιών των Μασσαλιωτών κοντά στην ενδοχώρα του ποταμού Σούκρο.[111] Η Μασσαλία, πιθανότατα ανήσυχη από την πρόοδο των Καρχηδονίων προς την περιοχή της επιρροής τους, ανέφερε αυτή την επέκταση στους Ρωμαίους, οι οποίοι αποφάσισαν να ερευνήσουν το θέμα.

Η Ρώμη ρίχνει μια ματιά

Επεξεργασία

Ενώ ο Αμίλκας εκστράτευε στην Ιβηρική, η Ρώμη ήταν μπλεγμένη στη Σαρδηνία, την Κορσική και τη Λιγουρία, όπου οι εντόπιοι είχαν θέσει σκληρή αντίσταση κατά της ρωμαϊκής κατοχής: εκστρατείες είχαν διεξαχθεί σε αυτές τις περιοχές μεταξύ 236 - 231 π.Χ. για να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Η Ρώμη υποψιάστηκε ότι η Καρχηδόνα βοηθούσε τους ιθαγενείς, και είχε στείλει πρεσβείες στην Καρχηδόνα το 236, 235, 233 και 230 π.Χ. για να κατηγορήσουν και να απειλήσουν το Καρχηδονιακό κράτος. Τίποτε δεν είχε προκύψει από αυτά τα υποτιθέμενα επεισόδια, και μερικοί μελετητές αμφισβητούν την αυθεντικότητά τους. Το 231 π.Χ. μια ρωμαϊκή πρεσβεία επισκέφθηκε τον Αμίλκα στην Ισπανία, για να ρωτήσει για τις δραστηριότητές του. Ο Αμίλκας απάντησε απλώς ότι αγωνιζόταν για να μαζέψει αρκετά λάφυρα, για να πληρώσει την αποζημίωση πολέμου.[112] Οι Ρωμαίοι αποσύρθηκαν και δεν ενόχλησαν τους Καρχηδόνιους στην Ιβηρική μέχρι το 226 π.Χ.

Οι τελικές εκστρατείες 231 π.Χ. - 228 π.Χ

Επεξεργασία

Μετά την ίδρυση της Άκρας Λεύκης, ο Αμίλκας άρχισε να μετακινείται βορειοδυτικά, αλλά δεν υπάρχουν αρχεία των εκστρατειών του. Ο Αμίλκας είχε διαιρέσει τις δυνάμεις του το χειμώνα του 228 π.Χ., ο Ασδρούβας ο Ωραίος στάλθηκε σε ξεχωριστή εκστρατεία, ενώ ο Αμίλκας πολιορκούσε μια Ιβηρική πόλη, έπειτα έστειλε το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων του σε χειμερινές καταυλισμούς στην Άκρα Λεύκα. Οι γιοι του Αμίλκα, ο Αννίβας και ο Ασδρούβας Βάρκας, τον είχαν συνοδεύσει. Η πόλη, που ονομάζεται Ελίκη, συνήθως ταυτίζεται με την Έλτσε, αλλά δεδομένου ότι βρίσκεται κοντά στην βάση του Αμίλκα στην Άκρα Λεύκα -από την οποία μπορούσε εύκολα να αντλήσει ενισχύσεις- δεν μπορεί να είναι το μέρος όπου ξεκίνησαν τα ακόλουθα γεγονότα. [113] Είναι πιθανό ο Αμίλκας να απεβίωσε πολεμώντας τους Βεττόνους, οι οποίοι ζούσαν πέρα από τον Τάγο, δυτικά του Τολέδο, βόρεια των Τουρδούλων και βορειοδυτικά του εδάφους των Ορετανών.[114]

Το τέλος του Αμίλκα

Επεξεργασία

Ο Όρισος, αρχηγός της φυλής των Ορετανών, ήρθε να βοηθήσει την πολιορκημένη πόλη. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για το τι συνέβη στη συνέχεια: Ο Όρισος πρόσφερε να βοηθήσει τον Αμιλκα, στη συνέχεια επιτέθηκε στον Καρχηδονιακό στρατό, και ο Αμίλκας πνίγηκε κατά τη διάρκεια μιας υποχώρησης πέρα από το ποτάμι Γιούκαρ.[115] Οι Ορετανοί έστειλαν άμαξα με βόδια στην Καρχηδονιακή θέση, στη συνέχεια τους έκαψαν, και ο Αμίλκας απεβίωσε στην επακόλουθη μάχη.[116] Ο Αμιλχας δέχτηκε μια προσφορά για διαπραγμάτευση, στη συνέχεια οδήγησε τον εχθρό σε μια κατεύθυνση ενώ ο Αννίβας και ο Ασδρούβας Βάρκας έφυγαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σύμφωνα με τον Αππιανό, ο Αμίλκας έπεσε από το άλογό του και πνίγηκε σε ένα ποτάμι,[117] αλλά ο Πολύβιος λέει ότι έπεσε σε μάχη σε μια άγνωστη γωνία της Ιβηρικής, εναντίον μιας ανώνυμης φυλής.[118]

Οικογένεια

Επεξεργασία
 
Άγαλμα του Καρχηδόνιου στρατηγού Αννίβα, μεγαλύτερου γιου του Αμίλκα.

Ο Αμίλκας είχε τουλάχιστον τρεις κόρες και τουλάχιστον τρεις γιους:

Η πρώτη του κόρη παντρεύτηκε τον Bομίλκαρ, ο οποίος ήταν ένας από τους υποτελείς της Καρχηδόνας και μπορεί να είχε διοικήσει τον Καρχηδονιακό στόλο στον Β΄ Κατχηδονιακό Πόλεμο. Ο εγγονός τού Αμίλκα, ο Άννο, ήταν ένας σημαντικός διοικητής στον στρατό τού γιου τού Αμίλκα, Αννίβα.

Η δεύτερη κόρη ήταν παντρεμένη με τον Ασδρούβα τον Ωραίο.

Η τρίτη κόρη του παντρεύτηκε τον Βέρβερο σύμμαχο Ναράβα,[119] έναν Νουμίδη φύλαρχο, του οποίου την αποστασία είχε σώσει τον Αμίλκας και τον στρατό του, κατά τη διάρκεια του Μισθοφορικού Πολέμου.

Ο Αμίλκας Βάρκας είχε τρεις γιους, τον Αννίβα, τον Ασδρούβα και τον Μάγο, οι οποίοι όλοι είχαν διακεκριμένες στρατιωτικές σταδιοδρομίες. Συχνά αναφέρεται και ένας τέταρτος γιο που δεν κατονομάζεται, αλλά δεν υπάρχουν λεπτομέρειες.

Υστεροφημία

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Αμίλκας ίδρυσε το λιμάνι του Βαρκίνο, που προέρχεται από την οικογένεια Βάρκά, η οποία έγινε η σύγχρονη πόλη της Βαρκελώνης.[120] Ωστόσο, παρά την ομοιότητα αυτή, συνήθως είναι αποδεκτό ότι η προέλευση του ονόματος της Βαρκελώνης είναι από το Ιβηρικό όνομα Barkeno. [121]

Η Μεγάλη Στρατηγική

Επεξεργασία

Ο Αμίλκας ξεχώρισε πολύ επάνω από τους Καρχηδόνιους της εποχής του σε στρατιωτικές και διπλωματικές δεξιότητες, και στη δύναμη του πατριωτισμού· σε αυτές τις ιδιότητες τον ξεπέρασε μόνο ο γιος του Αννίβας, τον οποίο μπορεί να είχε γεμίσει με τη δική του βαθιά εχθρότητα για τη Ρώμη, και να τον εκπαίδευσε να είναι ο διάδοχός του στη σύγκρουση. Ένας ιστορικός σχολίασε ότι αν δεν ήταν ο πατέρας του Αννίβα, το Σικελικό μέτωπο του Αμίλκα θα μπορούσε να έχει λάβει ελάχιστη προσοχή.[122] Ο Αμίλκας θεωρείται ο καλύτερος διοικητής του Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου και ως άνθρωπο, ο Κάτων θέτει τον Αμίλκα σε θέση επάνω από τους περισσότερους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων Ρωμαίων. [123] Με τη δύναμη της προσωπικής του επιρροής μεταξύ των μισθοφόρων και των γύρω Αφρικανών λαών, την ανώτερη στρατηγική και κάποια τύχη, καθώς και τη συνεργασία, αν και όχι με ενθουσιασμό, από τον Άννο τον Μεγάλο, ο Αμίλκας κατέβαλλε την εξέγερση του 237 π.Χ. εν μέσω ενός πολέμου, που χαρακτηρίστηκε από σκληρές βιαιότητες και από τις δύο πλευρές.[29][124]

Ο εχθρός της Ρώμης

Επεξεργασία

Οι πιο ήπιοι όροι που η Ρώμη είχε δώσει στην Καρχηδόνα μετά τον Α΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο, και η φιλική συμπεριφορά της Ρώμης κατά τη διάρκεια του Μισθοφορικού Πολέμου, θα μπορούσε να είχε εγείρει τη δυνατότητα μιας μακράς περιόδου ειρήνης μεταξύ των δύο δυνάμεων, αλλά η κατάληψη της Σαρδηνίας κατέστρεψε κάθε πραγματική ευκαιρία ειρήνης ανάμεσα σε ίσους. Σύμφωνα με τον Πολύβιο, οι αιτίες του Β' Καρχηδονιακού Πολέμου ήταν οι εξής:

  • Ο Αμίλκας πίστευε ότι η Καρχηδόνα είχε εγκαταλείψει την Σικελία πολύ νωρίς στον Α΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Ο Αμίλκας ήταν αήττητος, αλλά αναγκάστηκε να κάνει ειρήνη. Ο ακόλουθος Μισθοφορικός Πόλεμος έδειξε ότι η Καρχηδόνα ήταν ικανή για περαιτέρω στρατιωτικές προσπάθειες.
  • Η Ρωμαϊκή κατοχή της Σαρδηνίας, και στη συνέχεια της Κορσικής, έδειξε την απιστία των Ρωμαίων και την προθυμία τους να ανακατεύονται, όποτε θεωρούσαν κατάλληλη στιγμή, ανεξάρτητα από τις συνθήκες μεταξύ των δυνάμεων. Αυτή είναι η δεύτερη και σημαντικότερη αιτία του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου.[75] Αυτό είχε προκαλέσει δυσαρέσκεια μεταξύ πολλών Καρχηδονίων, και η Καρχηδών δεν είχε ελπίδα να αντισταθεί στη Ρώμη λόγω της εξασθενημένης κατάστασής της.
  • Η επιτυχία του Αμίλκα και της οικογένειάς του στην Ιβηρική, η οποία ανόρθωσε τα οικονομικά της Καρχηδόνας και δημιούργησε έναν μόνιμο στρατό, δίνοντας στην Καρχηδόνα τα μέσα να αντισταθεί στη Ρώμη.

Με βάση αυτό, και το όρκο του Αννίβα, μερικοί ιστορικοί συμπεραίνουν ότι οι δραστηριότητες του Αμίλκα μετά τον Μισθοφορικό Πόλεμο είχαν ως στόχο τον τελικό πόλεμο με τη Ρώμη, στόχο που κληρονόμησε στους γιους του, και μερικοί περαιτέρω υποστήριξαν ότι ο Αμίλκας επινόησε τη στρατηγική της εισβολής στην Ιταλία μέσω των Άλπων, καθώς και τις τακτικές μάχης του Αννίβα.[122] Χωρίς Καρχηδονιακά αρχεία για να αναφέρουν κάτι σχετικό, αυτά παραμένουν απλώς υποθέσεις.

Ο Αμίλκας στη λογοτεχνία

Επεξεργασία
  • Salammbô, από τον Gustave FlaubertΓκουστάβ Φλάουμπερτ
  • Η υπερηφάνεια της Καρχηδόνας, από τον Ντέιβιντ Άντονι Ντάραμ
  • "Αμίλκαρ Μπαρκα", ένα ποίημα του Ρότζερ Κέισμεντ

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Αναφορές

Επεξεργασία

Συμπεράσματα

Επεξεργασία
  1. ↑ «Амилкаръ» (Ρωσικά)
  2. ↑ Ludwig Franz Xaver Baron Seddeler: «Аздрубалъ» (Ρωσικά)
  3. ↑ Huss (1985).
  4. ↑ Geus (1994).
  5. ↑ S. Lancel, Hannibal p. 6.
  6. ↑ Roth, Jonathan P. (2012). «Hamilcar Barca». Στο: Akyeampong, Emmanuel Kwaku, επιμ. Dictionary of African Biography. Oxford University Press. σελ. 14. ISBN 978-0-19-538207-5. 
  7. ↑ Lancel, Serge, Hannibal, p. 8 (ISBN 0-631-21848-3)
  8. ↑ Scullard 2006, σελ. 559.
  9. ↑ Bagnall 2005, σελ. 80.
  10. ↑ Miles 2011.
  11. ↑ Miles 2011, σελ. 190.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Goldsworthy 2003.
  13. ↑ Bagnall 2005.
  14. ↑ 14,0 14,1 Rankov 2015, σελ. 163.
  15. ↑ Appian Hispania 4
  16. ↑ Diodorus Siculus 24.10, Polybius 1.73.1, 1.72.3
  17. ↑ Bagnall, Nigel, The Punic Wars, pp. 92–94 (ISBN 0-312-34214-4)
  18. ↑ 18,0 18,1 Polybius 1.59.9
  19. ↑ Lazenby, J.F, First Punic War, p. 144
  20. ↑ Miles, Richard, Carthage Must be Destroyed, p. 193, (ISBN 978-0-141-01809-6)
  21. ↑ Baker, G.P, Hannibal, p. 54 (ISBN 0-312-34214-4)
  22. ↑ Polybius 1.56.2
  23. ↑ 23,0 23,1 Zonaras 8.16
  24. ↑ Lazenby, John F., First Punic War, p. 145 (ISBN 1-85728-136-5)
  25. ↑ Lazenby, John .F, ‘’First Punic War’’, p. 146
  26. ↑ Polybius 1.56.3
  27. ↑ Lazenby, John F., First Punic War, p. 147 (ISBN 1-85728-136-5); Claudio Vacanti, Operazione Heirkte: Monte Pellegrino e la campagna di Amilcare Barca in Sicilia (247-244 a.C.) (PDF), in Rivista interdisciplinare della società italiana di storia Militare, vol. 1, n. 2, Società Italiana di Storia Militare, 2 giugno 2020.https://www.nam-sism.org/Articoli/NAM%206042%20Fascicolo%20n.%202%20-%20VACANTI%20Operazione%20Heirkte.pdf
  28. ↑ Diodorus Siculus 24.10
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 Caspari 1911, σελ. 877.
  30. ↑ Polybius, 1.56.9–10
  31. ↑ 31,0 31,1 Diodorus Siculus 24.8
  32. ↑ Lazenby, John F., ‘’First Punic War’’, p. 148 (ISBN 1-85728-136-5)
  33. ↑ Polybius 1.58.2
  34. ↑ Polybius 1.58.3
  35. ↑ Diodorus Siculus 24.9.1–3
  36. ↑ Lazenby, J.F, The First Punic War, p. 149 (ISBN 0-312-34214-4)
  37. ↑ Polybius 2.7.6–11, Zonaras 8.16
  38. ↑ Polybius 1.59.9–10
  39. ↑ Polybius 1.59.9–12
  40. ↑ Diodorus Siculus 24.13, Polybius 1.66.1
  41. ↑ Lazenby, John F. The First Punic War, p. 157
  42. ↑ Polybius 1.62.8–9
  43. ↑ Diodorus Siculus 24.13, Cornelius Nepos, Hamilcar, 1.5
  44. ↑ Polybius, 1.20.6–14
  45. ↑ 45,0 45,1 Zonaras 8.17
  46. ↑ Valerius Maximus 1.3.1
  47. ↑ Polybius 1.63.3
  48. ↑ Eutropius 2.27.4
  49. ↑ Polybius 3.27.2–3
  50. ↑ Polybius 1.66.1, 68.12, Zonaras 8.17
  51. ↑ Polybius 1.66.2–4
  52. ↑ Polybius 1.66.5
  53. ↑ Polybius 1.70.7–9
  54. ↑ Polybius 1.74.9
  55. ↑ 55,0 55,1 Hoyos 2007.
  56. ↑ Polybius 1.73.1, 75.2
  57. ↑ Polybius 1.75.5
  58. ↑ Hoyos 2007, σελ. 122.
  59. ↑ Hoyos 2007, σελ. 116.
  60. ↑ 60,0 60,1 Hoyos 2007, σελ. 123.
  61. ↑ 61,0 61,1 Bagnall, Nigel, The Punic Wars, pp. 116–117
  62. ↑ 62,0 62,1 Dodge, T.A, Hannibal, p. 135
  63. ↑ Polybius 1.76.4–5
  64. ↑ Polybius 1.82.5
  65. ↑ Polybius 1.73.7
  66. ↑ Polybius 1.84.3
  67. ↑ Polybius 1.85.7
  68. ↑ Polybius 1.85.6
  69. ↑ Polybius 1.86.7
  70. ↑ Polybius 1.87.3
  71. ↑ Diodorus Siculus 24.33
  72. ↑ Cornelius Nepos, Hamilcar 2.5
  73. ↑ Goldsworthy, Adrian, The Fall of Carthage, pp. 135–136 (ISBN 1-85728-136-5)
  74. ↑ Lazenby, J.F, The First Punic War, p. 175
  75. ↑ 75,0 75,1 Polybius 3.10.4
  76. ↑ Polybius 1.61.1
  77. ↑ Bagnall, Nigel, The Punic Wars, p. 125
  78. ↑ Polybius 3.9.6, Livy 21.1.5
  79. ↑ Appian Iberia 4
  80. ↑ Lancel, Serge, Hannibal, p. 28
  81. ↑ Cornelius Nepos, Hamilcar III.2
  82. ↑ Livy 21.3.1.4
  83. ↑ Bagnall, Nigel, The Punic Wars, p. 142
  84. ↑ Goldsworthy, Adrian, The Fall of Carthage, p. 148
  85. ↑ Polybius 2.1.9
  86. ↑ Appian Hamilcar 7.2, 6.5, Zonaras 8.17
  87. ↑ Miles, Richard, Carthage Must be Destroyed, p. 198, (ISBN 978-0-141-01809-6)
  88. ↑ Diodorus Siculus 25.10
  89. ↑ 89,0 89,1 Polybius 2.1.6
  90. ↑ Diodorus Siculus 25.10.1
  91. ↑ Polybius 3.11, Livy 21.1.4
  92. ↑ O’Connell, Robert L, The Ghosts of Cannae, p. 80, (ISBN 978-1-4000-6702-2)
  93. ↑ Carey, Brian T, Cairns John, Allfree Joshua B, Hannibal's Last Battle, p. 40 (ISBN 978-1-59416-075-2)
  94. ↑ Prevas, John, Hannibal Crosses The Alps, p. 41 (ISBN 0-306-81070-0)
  95. ↑ Cottrell, Tony, Hannibal's campaigns, p. 18 (ISBN 0-88029-817-0)
  96. ↑ Bath, Tony, Hannibal's campaigns, p. 21
  97. ↑ Baker, G.P, Hannibal, p. 70 note 2
  98. ↑ Lancel, Serge, Hannibal's campaigns, p. 18 (ISBN 0-88029-817-0)
  99. ↑ Strabo V. 158
  100. ↑ Lancel, Serge, Hannibal, pp. 30–31
  101. ↑ Thucidides 1.13.6
  102. ↑ Strabo 3.156, 3.159
  103. ↑ Justin XLIII.5
  104. ↑ Lancel, Serge, Hannibal, p. 35
  105. ↑ Diodorus Siculus 25.10.1–2
  106. ↑ Diodorus Siculus 25.10.2
  107. ↑ Miles, Richard, Carthage Must be Destroyed, p. 198
  108. ↑ Strabo 3.2.14
  109. ↑ A. E. Astin (1989). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. σελ. 23. ISBN 978-0-521-23448-1. 
  110. ↑ Diodorus Siculus 25.10.3
  111. ↑ Livy 24.14.3–4
  112. ↑ Cassius Dio fr. 48
  113. ↑ Lancel, Serge, Hannibal, p. 37
  114. ↑ Cornelius Nepos, Hamilcar, 4.2
  115. ↑ Diodorus Siculus25.10.3–4
  116. ↑ Zonaras 8.19
  117. ↑ Appian, Iberia, 6.1.5
  118. ↑ Polybius 2.1.8
  119. ↑ Polybius, 1.78
  120. ↑ Oros. vii. 143; Miñano, Diccion. vol. i. p. 391; Auson. Epist. xxiv. 68, 69, Punica Barcino
  121. ↑ Michael Dietler· Carolina López-Ruiz (15 Οκτωβρίου 2009). Colonial Encounters in Ancient Iberia: Phoenician, Greek, and Indigenous Relations. University of Chicago Press. σελ. 75. ISBN 978-0-226-14848-9. 
  122. ↑ 122,0 122,1 Goldsworthy, Adrian, The Fall of Carthage, p. 95 (ISBN 0-304-36642-0)
  123. ↑ Plutarch, Cato Major, 8, 14
  124. ↑ Polybius 1.88.7

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Περαιτέρω ανάγνωση

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αμίλκας_Βάρκας&oldid=10777333"