Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας
Η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας είναι το παλαιότερο πνευματικό ίδρυμα στην Ελλάδα, με αδιάκοπη λειτουργία από το 1836.[1][2]
Απέκτησε κοινωνικό, εκπαιδευτικό, πολιτικό και πατριωτικό χαρακτήρα, καταλαμβάνοντας σημαντικό ρόλο στην πνευματική και κοινωνική ζωή του Ιόνιου χώρου, καθώς γεννήθηκε μέσα από τις φιλελεύθερες δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις των αρχών του 19ου αιώνα και την ανερχόμενη κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη. Στα μέλη της περιλαμβάνονταν ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Ιάκωβος Πολυλάς, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης και πολλές άλλες εξέχουσες προσωπικότητες της Κέρκυρας κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων.[3]
Από τις αρχές του 20ου αιώνα στεγάζεται σε ένα ιδιόκτητο εμβληματικό διώροφο κτίριο του 18ου αιώνα στο ανατολικό μέτωπο της πόλης της Κέρκυρας. Διαθέτει μια πλούσια εξειδικευμένη και διαρκώς εμπλουτιζόμενη βιβλιοθήκη (άνω των 35.000 τόμων, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων εκδόσεων των 16ου-19ου αι.), καθώς και μοναδικές συλλογές ποικίλων αρχειακών τεκμηρίων (χειρογράφων, χαρτών, εφημερίδων, έργων τέχνης, φωτογραφιών). Παράλληλα εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό «Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας» από το 1969 καθώς και άλλα έργα που σχετίζονται με το Ιόνιο.
Σήμερα αριθμεί περίπου 450 μέλη και εποπτεύεται από μια Διοικητική Επιτροπή που εκλέγεται κάθε δύο χρόνια.
Ίδρυση & Λειτουργία Επεξεργασία
Η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας ιδρύθηκε το 1836 από δεκατέσσερις νέους Κερκυραίους διανοούμενους αστούς που είχαν μόλις επιστρέψει από Γαλλικά και Ιταλικά κυρίως Πανεπιστήμια και, έχοντας επηρεαστεί από αντίστοιχης μορφής δυτικοευρωπαϊκά σωματεία (για παράδειγμα από την Societé de Lecture de Genève), επιθυμούσαν να μεταλαμπαδεύσουν στον τόπο τους τα νέα πνευματικά και πολιτικά ρεύματα, τα οποία τότε διακινούνταν κυριότατα μέσα από τον έντυπο λόγο.[4] Γι’ αυτό, ο αρχικός σκοπός της ίδρυσής της ήταν να συγκεντρώνει όσο το δυνατόν περισσότερα και διαφορετικής προέλευσης έντυπα: εφημερίδες, επιστημονικά περιοδικά και συγγράμματα διαφόρων ευρωπαϊκών κέντρων, τα οποία ήταν προσιτά στους χώρους της μέσω της λειτουργίας αναγνωστηρίου.[5]
Έτσι, η Αναγνωστική Εταιρία λειτούργησε εξ αρχής ως μια Λέσχη με κοινωνικό, μορφωτικό, πολιτικό και πατριωτικό χαρακτήρα. Παράλληλα αξιοσημείωτη είναι η συνεισφορά της στην καθιέρωση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του Ιονίου Κράτους, στην προώθηση της δημοτικής γλώσσας, στη θέσπιση της Ελευθεροτυπίας στα Επτάνησα (1848), στη μεταρρύθμιση (1850) του ανελεύθερου Συντάγματος του 1817, ενώ τα μέλη της δεν έπαψαν να αγωνίζονται για την εθνική αποκατάσταση του επτανησιακού λαού και την Ένωση με την Ελλάδα.[6] Οι πολιτικές απόψεις της Αναγνωστικής Εταιρίας εκφράζονταν από την εφημερίδα "Πατρίς", η οποία λειτουργούσε ως άτυπο όργανο αυτής.[7] Παράλληλα η Αναγνωστική διατήρησε στενές σχέσεις με τους πολιτικούς και πνευματικούς φορείς της Κέρκυρας και ιδιαίτερα με την Ιόνιο Ακαδημία, η πλειονότητα των καθηγητών της οποίας ήταν μέλη της Αναγνωστικής.[8] Η περίοδος αυτή σφραγίστηκε από την καταλυτική παρουσία του Πέτρου Βράιλα Αρμένη, πρώτου προέδρου της Αναγνωστικής, ο οποίος με την μεταρρυθμιστική σκέψη του συνέβαλε στον καθορισμό των στόχων της εταιρίας και στην εξέλιξη αυτής ως ενός εκ των σημαντικότερων πολιτιστικών και πολιτικών φορέων της εποχής. Την περίοδο εκείνη ως μέλη της Αναγνωστικής αναφέρονται μεταξύ άλλων οι ποιητές Ιούλιος Τυπάλδος - Πρετεντέρης, Ανδρέας Κάλβος και Διονύσιος Σολωμός, τα αδέλφια Αυγουστίνος και Βιάρος Καποδίστριας, ο Μητροπολίτης Κέρκυρας Αθανάσιος Πολίτης, ο ευεργέτης της Αναγνωστικής και της πόλης της Κέρκυρας, Ναπολέων Ζαμπέλης, ο ιστορικός Ανδρέας Μουστοξύδης, οι πολιτικοί Δημήτριος Κουρκουμέλης, Ιωάννης Αντώνιος Δάνδολος και Ιωάννης Βαπτιστής Θεοτόκης, ο μουσουργός Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Σμολένσκης κ.α.
Η εγκατάσταση αρκετών επιφανών μελών της Αναγνωστικής Εταιρίας στην Αθήνα αλλά και η σταδιακή παρακμή της Κέρκυρας ως περιφερειακού κέντρου είχαν ως απότοκο την βαθμιαία συρρίκωνση της Αναγνωστικής.[9] Ωστόσο, ακόμα και εκείνη την περίοδο μεταξύ των μελών της αναφέρονται επιφανείς προσωπικότητες της Κέρκυρας όπως οι Γεράσιμος Μαρκοράς, ποιητής, Στυλιανός Λυκούδης, αξιωματικός του στρατού, Σπυρίδων Ζαβιτσιάνος, Γεώργιος Θεοτόκης, πρωθυπουργός, κ.α. Το 1893 η γενική συνέλευση της Αναγνωστικής ενέκρινε παμψηφεί την είσοδο γυναικών στην Εταιρία, δείγμα του φιλελεύθερου πνεύματος που επικρατούσε στις τάξεις αυτής. Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα η Αναγνωστική Εταιρία συγκέντρωσε στους κόλπους την αφρόκρεμα της κερκυραϊκής διανόησης που με την παρουσία τους συνέβαλαν στην διατήρηση της κερκυραϊκής ταυτότητας και φυσιογνωμίας στα γράμματα και τις τέχνες.[9] Είναι ενδεικτικό ότι μεταξύ των δραστήριων μελών της συγκαταλέγονταν εκείνη την εποχή οι λογοτέχνες Ιάκωβος Πολυλάς, Λορέντζος Μαβίλης (γραμματέας της Αναγνωστικής) και Κωνσταντίνος Θεοτόκης, οι ιδιοκτήτες του Λιθογραφείου Ασπιώτη, Γεράσιμος, Κωνσταντίνος και Νικόλαος Ασπιώτης, ο καθηγητής Δημόσιας Οικονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανδρέας Ανδρεάδης, ο ινδολόγος Ανδρέας Κεφαλληνός, οι ζωγράφοι Λυκούργος Κογεβίνας και Άγγελος Γιαλλινάς, ο μουσουργός Σπυρίδων Σαμάρας, ο πολιτικός Ξενοφών Στρατηγός κ.α.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το κτήριο της Αναγνωστικής επιτάχθηκε από τις ιταλικές αρχές ενώ υπέστη και βομβαρδισμούς από τα γερμανικά αεροπλάνα. Το 1979 η Μαρία Δεσύλλα, απόγονος της οικογένειας Καποδίστρια και δραστήριο μέλος της κερκυραϊκής κοινωνίας που χρημάτισε δήμαρχος Κέρκυρας, δώρισε την οικογενειακή εξοχική κατοικία της στη Φιλαρμονική Εταιρία Κέρκυρας, την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών και την Αναγνωστική Εταιρεία.[10] Σήμερα λειτουργεί ως "Μουσείο Καποδίστρια – Κέντρο Καποδιστριακών Μελετών" υπό την διοίκηση των τριών προαναφερόμενων ιδρυμάτων.
Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας μαζί με την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών και την Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας κατέχει επίσης το Μουσείο Καποδίστρια έπειτα από δωρεά της Μαρίας Δεσύλλας-Καποδίστρια το 1979.
Το 1978 η Ακαδημία Αθηνών τίμησε την Αναγνωστική Εταιρία για την αδιάλειπτη και πολύμορφη δράση της.[11]
Βιβλιοθήκη Επεξεργασία
Η βιβλιοθήκη της Αναγνωστικής Εταιρίας στεγάζεται στον πρώτο όροφο και φιλοξενεί περισσότερους από 35.000 τόμους. Πυρήνας αυτής αποτελεί η επτανησιακή συλλογή της, η οποία αριθμεί περίπου 7.000 τόμους και πλήθος άλλων τεκμηρίων όπως χάρτες, έντυπα και χειρόγραφα.[12] Φιλοξενεί, επίσης, σημαντική συλλογή μονοφύλλων (άνω των 1.000) μεταξύ των οποίων και αντίτυπο της προκήρυξης της 9ης Οκτωβρίου 1798 του Νέλσωνος προς τους Επτανήσιους, τα αρχειακά τεκμήρια της διοίκησης της ίδιας της Εταιρίας καθώς και εκατοντάδες αρχεία επιφανών ανδρών και γυναικών που συνέδεσαν το όνομά τους με την Κέρκυρα.[13] Στα τελευταία συγκαταλέγεται το αρχείο του Λόρδου Γκίλφορντ, το οποίο αποκτήθηκε σε δημοπρασία το 1981 και περιλαμβάνει την αλληλογραφία του Γκίλφορντ με προσωπικότητες της εποχής.[14][15]
Κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 η Αναγνωστική έγινε αποδέκτης σημαντικών δωρεών με κυριότερες των βιβλιοθηκών Α. Μπαλάνου και Νάκη Πιέρρη που αριθμούσαν 2.000 και 8.500 τόμους αντίστοιχα.[16] Επιπλέον ο Νάκης Πιέρρης παραχώρησε πλήθος χαρτών, επίπλων και εντύπων της εποχής μεταξύ των οποίων και το προσωπικό γραφείο του Ιωάννη Καποδίστρια κατά την θητεία του ως Συμβούλου Επικρατείας της Επτανήσου Πολιτείας.
Σήμερα ο κατάλογος της βιβλιοθήκης είναι προσβάσιμος μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας openABEKT του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης.[2]
Το κτήριο Επεξεργασία
Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας στεγάζεται ήδη από το 1921 σε τριώροφο κτήριο του 18ου αιώνα στη γωνία των σημερινών οδών Καποδίστριου και Σοφοκλέους Δούσμανη στη βάση του λόφου του Καμπιέλου.[17] Το οίκημα ανήκε στον Γερμανό έμπορο Μαρτίνο Φελς μέχρι το 1928, οπότε και αγοράστηκε από την Αναγνωστική Εταιρία.
Την δεκαετία του 1930 η πρόσοψη τροποποιήθηκε σε σημαντικό βαθμό με την προσθήκη στοιχείων ξένων προς την βενετσιάνικη αρχιτεκτονική.[18] Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής το κτήριο βομβαρδίστηκε από την γερμανική αεροπορία χωρίς, όμως, να προκληθούν ανεπανόρθωτες ζημιές. Την δεκαετία του 1980 πραγματοποιήθηκαν νέες εργασίες εκ των οποίων η κυριότερη ήταν η αποκατάσταση της πρόσοψης στην μορφή που είχε κατά τον 19ο αιώνα σύμφωνα με το σχέδιο του Βρετανού ζωγράφου Lear.[18]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Πυλαρινός, Θεοδόσης (2016). «Η παρουσία και η προσφορά του Πέτρου Βράιλα Αρμένη στην αναγνωστική εταιρία Κέρκυρας». Ιονικά Ανάλεκτα 6 (Οι φίλοι του "Μουσείου Δ. Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων"): 159. http://www.filoimouseiousolomou.gr/wp-content/uploads/2017/07/Ionika_6th.pdf. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2022.
- ↑ 2,0 2,1 Λακασάς, Απόστολος (Αύγουστος 2021). «Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας: Μια «κιβωτός μνήμης» στο νησί των Φαιάκων». Οικονομική Επιθεώρηση (1009): 47 - 48.
- ↑ Πυλαρινός Θεοδόσης, "Η παρουσία και η προσφορά του Πέτρου Βράιλα Αρμένη στην αναγνωστική εταιρία Κέρκυρας" ο.π., σελ. 166
- ↑ Πιέρης Γιάννης, "Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας: το πρώτο πνευματικό καθίδρυμα του νεωτέρου ελληνισμού" σε: Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, επιμέλεια από τον Γιάννη Πιέρη (Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, 2006), σελ. 20
- ↑ Κουρκουμέλης Νίκος, "Πνευματική Ζωή" σε: Κέρκυρα: από τον όμηρο ώς σήμερα, Το νησί των Φαιάκων, περιοδικό Ε΄ Ιστορικά, (εκδόσεις Ελευθεροτυπία, 2002), τεύχος 137, σελ. 38
- ↑ Ντελόπουλος, Κυριάκος (06.02.2007). «Η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας». Η Καθημερινή. https://www.kathimerini.gr/culture/276735/i-anagnostiki-etairia-kerkyras/. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2022.
- ↑ Πυλαρινός Θεοδόσης, "Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, φιλελεύθερο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο", σε: Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, επιμέλεια από τον Γιάννη Πιέρη (Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, 2006), σελ. 41
- ↑ Πυλαρινός Θεοδόσης, "Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, φιλελεύθερο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο", ο.π., σελ. 37
- ↑ 9,0 9,1 Πυλαρινός Θεοδόσης, "Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, φιλελεύθερο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο", ο.π., σελ. 47 - 49
- ↑ Πουρνάρα, Μαργαρίτα. «To Μουσείο Καποδίστρια υποψήφιο για Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς 2022». Η Καθημερινή. https://www.kathimerini.gr/culture/athinaika-plus/561647065/to-moyseio-kapodistria-ypopsifio-gia-eyropaiko-moyseio-tis-chronias-2022/. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2022.
- ↑ Πυλαρινός Θεοδόσης, "Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, φιλελεύθερο φυτώριο και αειθαλές πνευματικό κέντρο", ο.π., σελ. 61
- ↑ Παπαδάτος Ανδρέας, "Το έντυπο υλικό της Αναγνωστικής Εταιρίας Κέρκυρας", ο.π., σελ. 67
- ↑ Παπαδάτος Ανδρέας, ο.π., σελ. 74
- ↑ Παπαδάτος Ανδρέας, ο.π., σελ. 78
- ↑ Καψάσκης, Σωκράτη (1998). Μοναχικοί μαυροντυμένοι περιπατητές της Κέρκυρας: Διονύσιος Σολωμός, Ανδρέας Κάλβος. Αθήνα: Τυπωθήτω. σελ. 27.
- ↑ Πιέρης Γιάννης, "Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας: το πρώτο πνευματικό καθίδρυμα του νεωτέρου ελληνισμού", ο.π,, σελ. 26 - 28
- ↑ Αγοροπούλου - Μπιρμπίλη Φωτεινή, "Το Κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας Κέρκυρας: Στοιχεία για την αρχιτεκτονική του" σε: Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, επιμέλεια από τον Γιάννη Πιέρη (Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, 2006), σελ. 86
- ↑ 18,0 18,1 Αγοροπούλου - Μπιρμπίλη Φωτεινή, "Το Κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας Κέρκυρας: Στοιχεία για την αρχιτεκτονική του" σε: Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, επιμέλεια από τον Γιάννη Πιέρη (Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, 2006), σελ. 89 - 90
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας
- Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας (βίντεο, ξενάγηση από τον Γ. Πιέρη)