Ο Αρσέν Βενγκέρ (Arsène Wenger, 22 Οκτωβρίου 1949) είναι Γάλλος, αλσατικής καταγωγής, παλαίμαχος ποδοσφαιριστής και πρώην προπονητής της αγγλικής Άρσεναλ (1996-2018). Συγκαταλέγεται στους πλέον επιτυχημένους τεχνικούς της σύγχρονης ποδοσφαιρικής περιόδου. Φίλαθλοι και τύπος τον ονομάζουν "ο Καθηγητής" (Le Professeur)[1] από την προσεγμένη εμφάνιση, το ύφος επιμελούς και γαλήνιου ατόμου, την ήπια –κυρίως παλαιότερα– συμπεριφορά και τη βαθιά γνώση του αθλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο.[2]

Αρσέν Βενγκέρ
Προσωπικές πληροφορίες
Ημερ. γέννησης22 Οκτωβρίου 1949 (1949-10-22) (74 ετών)
Τόπος γέννησηςΣτρασβούργο, Γαλλία
Ύψος1,91 μ.
ΘέσηΑμυντικός
Μέσος
Ομάδες νέων
1963-1969ΦΚ Ντυτλενχάιμ
Επαγγελματική καριέρα*
ΠερίοδοςΟμάδαΣυμμ.(Γκ.)
1969-1973ΑΣ Μυτζίγκ
1973-1975ΦΚ Μυλούζ56(4)
1975-1978ΑΣΠΒ Στρασμπούρ
1978-1981ΡΚ Στρασμπούρ11(0)
Σύνολοnour
Προπονητική καριέρα
ΠερίοδοςΟμάδα
1984-1987ΑΣ Νανσί-Λωρραίνη
1987-1994Μονακό
1994-1996Ναγκόγια Γκράμπους
1996-2018Άρσεναλ
* Οι συμμετοχές και τα γκολ στις προηγούμενες ομάδες υπολογίζονται μόνο για τα εγχώρια πρωταθλήματα.
† Συμμετοχές (Γκολ).

Προπονητής της Άρσεναλ Επεξεργασία

Αγωνιστικό έργο Επεξεργασία

Ανέλαβε την ομάδα του βόρειου Λονδίνου την 1η Οκτωβρίου 1996 αντικαθιστώντας τον Μπρους Ρίοκ,[3] για να αποτελεί ήδη τον μακροβιότερο της ιστορίας στην τεχνική της ηγεσία, κατόπιν συνεργασίας πάνω από 20 ετών.[4] Παρότι ως παίκτης δεν είχε διακριθεί ιδιαίτερα, οι επαναστατικές του προπονητικές μέθοδοι και ιδέες μεταμόρφωσαν στην κυριολεξία αγωνιστικά τους Κανονιέρηδες, οι οποίοι διαχρονικά –από τη "χρυσή" ακόμα εποχή τους κατά το Μεσοπόλεμο[5] βαρύνονταν με τη φήμη του μη ελκυστικού θεάματος,[σ. 1] εξελίσσοντάς τους σε ένα συγκρότημα που προσφέρει άκρως επιθετικό ποδόσφαιρο πλέον.[9]

Τους έχει οδηγήσει σε σημαντικές επιτυχίες, όπως τη μόνη τους παρουσία σε τελικό Τσάμπιονς Λιγκ το 2006, τον αντίστοιχο του κυπέλλου UEFA το 2000 (ηττήθηκαν από τη Γαλατασαράι στη διαδικασία των πέναλτι), την ανάδειξη σε αήττητους πρωταθλητές Αγγλίας την περίοδο 2003-04 (αυξάνοντας το ρεκόρ των συνεχών αγώνων Α' κατηγορίας χωρίς ήττα στους 49, εκτεινόμενων σε τρεις περιόδους)[σ. 2] και τα δύο νταμπλ τίτλων των 1998 (πριν συμπληρώσει διετία επικεφαλής τους) και 2002 (όπου για το πρωτάθλημα δεν ηττήθηκαν εκτός έδρας, σκοράροντας σε όλες τις 38 αναμετρήσεις του).[11]

Στα 130 χρόνια του συλλόγου, είναι αυτός που τον οδήγησε στους περισσότερους εγχώριους –αλλά και γενικά– τίτλους μεγάλης εμβέλειας,[12] συγκεκριμένα:

Η περίοδος 1996-97, όταν και ανέλαβε καθήκοντα την 9η από τις 38 αγωνιστικές του πρωταθλήματος, υπήρξε η μοναδική, μέχρι την περίοδο 2016-17 όπου δεν εξασφαλίστηκε –για 4 γκολ στην ισοβαθμία– συμμετοχή σε όμιλο του Τσάμπιονς Λιγκ. Έκτοτε καταγράφηκε αδιάλειπτη παρουσία, σταθερή δε έως και το 2017 πρόκριση στη φάση των 16 πλην του 1999,[13] όπου η 3η θέση σε εκείνον έφερε τον "υποβιβασμό" στο κύπελλο UEFA και την πορεία προς τον τελικό του. Με την έναρξη της διοργάνωσης 2015-16, οι 18 συνεχόμενες φορές της Άρσεναλ σε όμιλο είναι λιγότερες από μόλις τις 19 της Ρεάλ Μαδρίτης (μόνη χωρίς αποκλεισμό στη δεδομένη φάση[13]), καθώς το ανάλογο σερί της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ διακόπηκε το 2014.[14]

Το γεγονός επιτρέπει στον Βενγκέρ να φθάσει –με περιθώρια να υπερβεί– τον παλαίμαχο συνάδελφο Άλεξ Φέργκιουσον της τελευταίας, σχετικά με τον αριθμό ρεκόρ των 18 συμμετοχών στο Τσάμπιονς Λιγκ χωρίς διακοπή (αμφότεροι με το ίδιο σωματείο). Περαιτέρω στον ατομικό τομέα και τώρα σε κλίμακα χώρας, αποτέλεσε τον πρώτο μη Βρετανό νταμπλούχο προπονητή (ακολούθησε το 2010 ο Κάρλο Αντσελότι της Τσέλσι)[15] και τον μοναδικό που το επανέλαβε, ενώ μοιράζεται το ρεκόρ –ανεξαρτήτως εθνικότητας– στις ανακηρύξεις σε κυπελλούχο.

Γενικότερη προσφορά Επεξεργασία

Στο Γάλλο τεχνικό πιστώνεται επίσης η εξασφάλιση πόρων για τη χρηματοδότηση υλοποίησης τόσο του προπονητικού κέντρου στο Λόντον Κόλνι (εργασίες 1998-1999), όσο και –σε υψηλότερο βαθμό– της καινούργιας και υπερσύγχρονης έδρας Στάδιο Έμιρατς (2004-2006). Οι οικονομικές αυτές δυνατότητες ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής που εφαρμόζει με αγορά νεαρών ταλαντούχων παικτών −διαφόρων εθνικοτήτων, όμως σπάνια Βρετανούς−, την ανάδειξή τους και μεταπώληση σε πολλαπλάσιο τίμημα.[σ. 3] Το κόστους 15½ εκατομμυρίων ευρώ πρώτο ιδιόκτητο προπονητήριο του συλλόγου, δημιουργήθηκε αποκλειστικά μέσω των 35 της Ρεάλ Μαδρίτης τον Ιούλιο του 1999 για απόκτηση του Νικολά Ανελκά,[17][18] ο οποίος 28 μήνες νωρίτερα υπήρξε με μόλις 760 χιλιάδες από την Παρί Σεν Ζερμέν η εναρκτήρια "επένδυση" της εποχής Βενγκέρ.[19] Ο τελευταίος έχει αναφερθεί στην απόφαση ανέγερσης του Έμιρατς ως "τη σπουδαιότερη για την Άρσεναλ από το 1925 όταν το διοικητικό συμβούλιο επέλεξε να προσλάβει"[20] τον έτερο θρύλο της τεχνικής της ηγεσίας Χέρμπερτ Τσάπμαν.[σ. 4]

Οι δύο τους άλλωστε πρόκειται για τους μόνους που η προτομή τους κοσμεί εσωτερικό χώρο του γηπέδου, από κοινού με του τέως προέδρου Ντένις Χιλ-Γουντ (1962-1982, πατέρα του επόμενου μέχρι το 2013, Πίτερ).[12] Ενώ εκείνων είχαν τοποθετηθεί στην παλαιά έδρα –επί σχεδόν ένα αιώνα– Χάιμπουρι αμέσως με το θάνατό τους (1934 και 1982), του Αλσατού αναρτήθηκε μαζί τους στο Έμιρατς και όντας αυτός όχι απλά εν ζωή, αλλά και ενεργό στέλεχος του σωματείου. Έρευνα του 2009 κατέδειξε ότι ο Βενγκέρ σημείωσε από το 2004 σε αγοραπωλησίες παικτών μέσο ετήσιο κέρδος 4,4 εκατομμύρια λίρες, πολύ ανώτερο κάθε προπονητή του αγγλικού ποδοσφαίρου.[21] Την είδηση αναπαρήγαγαν με ενθουσιασμό τα μέσα ενημέρωσης, δεδομένου πως στην πρώτη του δεκαετία (1996-2006) οι Λονδρέζοι συνδύαζαν το πλούσιο θέαμα στο παιχνίδι τους με την αποτελεσματικότητα και τις διακρίσεις.

Σύμφωνα με τα προηγούμενα, δεν προκαλεί εντύπωση ότι υπερασπίζεται σθεναρά το Financial Fair Play,[22] καθώς προτού καν το υιοθετήσει η UEFA εκείνος εξαπέλυε ευθείες κατηγορίες στις Τσέλσι, Μάντσεστερ Σίτι και Ρεάλ Μαδρίτης για "οικονομικό ντοπάρισμα" (financial doping) μέσω της πολιτικής οι δαπάνες να υπερβαίνουν τα έσοδα τους.[23] Το Σεπτέμβριο του 2011, τέλος, προέβλεψε το όφελος που το άθλημα θα αποκομίσει με τη νομισματική κρίση στην Ευρωζώνη, αναθεωρώντας τα μεγέθη και τις αξίες του.[24] [25] Το διάστημα παραμονής του στη βρετανική πρωτεύουσα, έχει απορρίψει δελεαστικές προτάσεις να αναλάβει κορυφαίες εθνικές ομάδες (Αγγλίας, Γαλλίας) και εύρωστους ευρωπαϊκούς συλλόγους (Μπάγερν Μονάχου, Ρεάλ Μαδρίτης, Παρί Σεν Ζερμέν, ενδεχομένως και Μονακό εκ νέου μετά 20ετία).[26] [27]

Κριτική Επεξεργασία

Οι παραπάνω οικονομικές επιλογές του Βενγκέρ (πωλήσεις, χρηματοδότηση κατασκευής εγκαταστάσεων) σε συνδυασμό με την παρατεταμένη έλλειψη τίτλων της Άρσεναλ από το 2006 (χρονιά όπου ως φιναλίστ πέτυχε την τελευταία της παρουσία σε ημιτελικά Τσάμπιονς Λιγκ, για να ακολουθήσουν μόλις δύο κύπελλα τα 2014, 2015 και η 3η ή συχνότερα 4η θέση στο πρωτάθλημα) διχάζουν τους οπαδούς της,[28] [26] [29] ενώ αποτέλεσαν αιτίες δημόσιας κριτικής με αφετηρία ακόμη και τον Ουζμπέκο μεγαλομέτοχο (ποσοστό 30%) Αλισέρ Ουσμάνοφ.[30] [31] Κατά καιρούς τον στηρίζουν πάντως η διοίκηση,[32] [33] παίκτες του,[34] [35] αλλά και συνάδελφοί του που υπάρχει παρελθόν αντιπαλότητας σε δηλώσεις ή συμπεριφορές.[36] [37] [38]

Σε επίπεδο εκτός σωματείου, τώρα, αρκετοί επισημαίνουν το ζήτημα που οι ποδοσφαιριστές του φέρεται να αντιμετωπίζουν εξαιτίας των αποβολών, τουλάχιστον σύμφωνα με τις ακριβώς 100 που χρεώθηκαν ανάμεσα σε Οκτώβριο 1996 και Φεβρουάριο 2014. Εντούτοις, η Άρσεναλ ήταν που στον πίνακα ευ αγωνίζεσθαι (fair play) της διοργανώτριας Premier League ανακηρύχθηκε κορυφαία του πρωταθλήματος τα 2004, 2005,[39] 2010,[40] δεύτερη το 2006[41] και τρίτη το 2009.[42] Αυτό που δεν αμφισβητείται, είναι ότι οι ομάδες του Βενγκέρ στηρίζονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία στο ξένο στοιχείο.

Ρεκόρ κατακτήσεων κυπέλλου Αγγλίας Επεξεργασία

Από τις 30 Μαΐου 2015 και την 6η νίκη σε 7 τελικούς κυπέλλου, πρόκειται πλέον για τον τεχνικό με τις περισσότερες κατακτήσεις της αρχαιότερης διοργάνωσης —διασυλλογικής ή εθνικών συγκροτημάτων– σε παγκόσμια κλίμακα. Τη διάκριση μοιράζεται με τον "κ. Άστον Βίλα" Τζορτζ Ράμζι,[43] υπό την καθοδήγηση του οποίου οι Χωριάτες μεταξύ 1887 και 1920 πανηγύρισαν 6 φορές σε 8 τελικούς.[σ. 5] Συμπτωματικά το ρεκόρ ισοφαρίστηκε όταν στον τελικό του 2015 τα "Κανόνια" επιβλήθηκαν (4-0) της Άστον Βίλα. Ο Γάλλος έχει τη χρονική δυνατότητα να ξεπεράσει τον προπολεμικό από τη Σκοτία σε κατακτήσεις του αγγλικού θεσμού, ο ίδιος ωστόσο δηλώνει ότι μεσοπρόθεσμα θα αποσυρθεί της ενεργού δράσης.

Χιλιάδα αγώνων Επεξεργασία

Το Σάββατο 22 Μαρτίου 2014, συμπλήρωσε ως επικεφαλής της Άρσεναλ 1.000 επίσημους αγώνες σε εγχώριες και ευρωπαϊκές διοργανώσεις, έχοντας υπερβεί προ πολλού τη 14ετία του Τζορτζ Άλισον (1934-1947) και τους 540 του Μπέρτι Μι (1966-1976).[45] Έγινε ο 5ος που έφθασε τετραψήφιο αριθμό αποκλειστικά με ένα σωματείο της Αγγλίας, έπειτα τους Ράμζι (ο προαναφερόμενος, 1884-1926), Ντάριο Γκράντι (Κριού Αλεξάντρα, 1983-2011 σε τρία διαστήματα) και τους δύο Σερ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ Ματ Μπάσμπι (1945-1971 με διακοπή), Άλεξ Φέργκιουσον (1986-2013).[37] Η επέτειος συνοδεύτηκε πάντως με την 6-0 εκτός έδρας ήττα πρωταθλήματος από την Τσέλσι του Ζοζέ Μουρίνιο, ανταγωνιστή τόσο εντός γηπέδου όσο και στον τομέα των δηλώσεων.[46] Παρόμοια περίπτωση αντίπαλου προπονητή ο Φέργκιουσον, τον Αύγουστο του 2011 και με τη νίκη 8-2 στο Μάντσεστερ, υποχρέωσε τον Βενγκέρ στην ευρύτερη ήττα της Άρσεναλ τα τελευταία 115 χρόνια.[47] Κατόπιν ολοκλήρωσης της περιόδου 2014-15, οι συνολικές αναμετρήσεις έχουν ανέλθει σε 1.066 (Φέργκιουσον 1.500, Γκράντι 1.362 και Μπάσμπι 1.141), με αποτελέσματα 613-249-204 (χονδρικά: 5½ νίκες - 2½ ισοπαλίες - 2 ήττες ανά 10 αγώνες).

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ο περιβόητος ποδοσφαιρικός "τρόπος της Άρσεναλ" (the Arsenal Way)[6] [7] [8]
  2. από 42 σε δύο της Νότιγχαμ Φόρεστ (1977-1979), με τον τότε τεχνικό αυτής Μπράιαν Κλαφ να ονομάζει τον Βενγκέρ "απόλυτα κορυφαίο" (top, top manager) όταν κατέρριψε το ρεκόρ,[10] λιγότερο από μήνα πριν ο ίδιος αποβιώσει
  3. μεταξύ άλλων, χρονολογικά:[16] Ανελκά, Όβερμαρς, Βιεϊρά, Άσλεϊ Κόουλ, Λασανά Ντιαρά, Αντεμπαγιόρ, Κολό Τουρέ, Κλισί, Φάμπρεγας, Νασρί, Φαν Πέρσι, Άλεξ Σονγκ
  4. (en) Herbert Champan, οραματιστής και εκτεταμένης επιρροής αναθεωρητής του ποδοσφαιρικού γίγνεσθαι. Πέραν από κανόνες και πρακτικές που ισχύουν έως σήμερα, βασικά εμπνεύστηκε με τον 34ετή Άγγλο διεθνή Τσάρλι Μπάκαν (πρώτη του μεταγραφή στην ομάδα) την ευέλικτη τακτική WM (σύστημα 3-2-5 σε επίθεση και 3-4-3 για διεκδίκηση στο κέντρο) προωθώντας τους δύο μέχρι τότε αμυντικούς σε βοήθεια των μέσων και στα άκρα, με οπισθοχώρηση ταυτόχρονα του κεντρικού από τους τελευταίους στη νεοπαγή θέση του σέντερ μπακ. Αυτός επιτηρούσε ατομικά πλέον τον κεντρικό κυνηγό και ανέλαβε την ευθύνη να τον "εκθέτει" οφσάιντ (offside trap), ώστε να αντιμετωπιστεί η πρόσφατη μείωση στο σχετικό κανονισμό των καλυπτόντων αμυντικών από τρεις σε δύο (περιλαμβανομένου του τερματοφύλακα). Η κίνηση άλλαξε για πάντα τη μορφή και την πορεία του αθλήματος.
  5. όπως και γενικά στην 42ετή θητεία του 6 τίτλους πρωταθλητή, ισάριθμους δευτεραθλητή[44] (τον ερχόμενο αιώνα έχουν να εμφανίσουν μόλις από ένα πρωτάθλημα και κύπελλο Αγγλίας) και το 1897 το δεύτερο νταμπλ της ιστορίας στην Ευρώπη. Την τότε εποχή, ο γραμματέας (Club's secretary) εκτελούσε επίσης προπονητικά χρέη.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Le Professeur, Thore Haugstad, twentyminutereads.com (Αγγλικά)
  2. Arsene Wenger Αρχειοθετήθηκε 2015-07-11 στο Wayback Machine., Stewart Coggin, worldsoccer.about.com (Αγγλικά)
  3. Τα 18 χρόνια του Βενγκέρ στην Άρσεναλ, onsports.gr
  4. Arsenal commission bust of Arsène Wenger, ιστότοπος Arsenal FC
  5. Τζέισον Κόουλι (μετάφρ. Χρίστος Χαραλαμπόπουλος), Το τελευταίο παιχνίδι, Εκδόσεις Τόπος, Αθήνα 2010, ISBN 960-6863-53-0, σελ. 147-148
  6. Arsene Wenger: The man who reinvented the Arsenal way, James Goldman, goal.com (Αγγλικά)
  7. Τhe Arsenal Way: The unique style of playing developed under Mr Wenger, untold-arsenal.com (Αγγλικά)
  8. Playing the Arsenal Way, or how Wenger learned to stop worrying and love defencive shape, Andrew Schofield, just-football.com (Αγγλικά)
  9. 20 Arsenal chants all true fans should know • "Boring, Boring Arsenal...", James McNicholas, bleacherreport.com (Αγγλικά)
  10. Cloughie salutes Wenger's men, theguardian.com (Αγγλικά)
  11. Premier League 2001/02, βάση δεδομένων eu-football.info (Αγγλικά)
  12. 12,0 12,1 Club legends honoured at Emirates Stadium Αρχειοθετήθηκε 2008-10-26 στο Wayback Machine., ιστότοπος Arsenal FC (Αγγλικά)
  13. 13,0 13,1 All the Champions League round of 16 contenders, ιστότοπος Ένωσης Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (UEFA) (Αγγλικά)
  14. Arsenal FCReal Madrid CFManchester United FC, History, ιστότοπος UEFA (Αγγλικά)
  15. Wenger's 5 greatest accomplishments at Arsenal (1. The Invincible Season And The Two Doubles), Ameya Uday Ghag, sportskeeda.com (Αγγλικά)
  16. Arsenal FC • Transfers & Rumors • All transfers (96/97 - 12/13), βάση δεδομένων transfermarkt.gr (Αγγλικά)
  17. "Keegan's biggest gamble", Richard Tanner, εφημ. DAILY EXPRESS 12.08.2002, σελ. 45 (Αγγλικά)
  18. "This naughty Nic has found a good side", Ian Chadband, εφημ. London Evening Standard 26.01.2007, σελ. 66 (Αγγλικά)
  19. N. Anelka • Tranfer history, βάση δεδομένων transfermarkt.gr (Αγγλικά)
  20. Wenger's 5 greatest accomplishments at Arsenal (2. The Emirates Stadium and London Colney), Ameya Uday Ghag, sportskeeda.com (Αγγλικά)
  21. Wenger comes out tops as savvy boss, news.sky.com (Αγγλικά)
  22. Wenger backs spending controls Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., viqi.com (Αγγλικά)
  23. Arsene Wenger accuses Manchester City and Real Madrid of 'financial doping', Jeremy Wilson, telegraph.co.uk (Αγγλικά)
  24. A cash crisis is coming! Football to be hit by new wave of pain, claims Wenger, Matt Lawton, dailymail.co.uk (Αγγλικά)
  25. Arsene Wenger on the euro crisis Αρχειοθετήθηκε 2012-06-29 στο Wayback Machine., Gideon Rachman, blogs.ft.com (Αγγλικά)
  26. 26,0 26,1 You'll miss me when I'm gone! Fiery boss Wenger in bitter blast at his Arsenal critics, Neil Ashton, dailymail.co.uk, 02.2013 (Αγγλικά)
  27. Monaco offer Arsene Wenger giant £28million three-year contract to quit Arsenal, metro.co.uk (Αγγλικά)
  28. Εισάγετε εδώ το κείμενο της παραπομπής.
  29. Half of Arsenal fans want Wenger to leave if he fails to deliver top four AND the FA Cup, Matt Barlow, dailymail.co.uk, 04.2014 (Αγγλικά)
  30. Alisher Usmanov: Arsene Wenger's age, principles holding Arsenal back, Kevin Palmer, espnfc.com, 11.2014 (Αγγλικά)
  31. ...Arsene Wenger bats away Alisher Usmanov criticism... Αρχειοθετήθηκε 2014-11-29 στο Wayback Machine., Jim Van Wijk, independent.co.uk, 11.2014 (Αγγλικά)
  32. Arsène Wenger will stay despite 'disgraceful' slurs, says chairman, theguardian.com, 05.2009 (Αγγλικά)
  33. Arsenal chairman Hill-Wood brands Wenger criticism "tiresome", tribalfootball.com, 02.2013 (Αγγλικά)
  34. Wilshere threatens to quit Arsenal if Wenger leaves[νεκρός σύνδεσμος], arsenalinsider.com, 08.2013 (Αγγλικά)
  35. Fans' criticism of Wenger unfair, says Ramsey, espn.co.uk, 12.2014
  36. Sir Alex Ferguson defends Arsène Wenger against Arsenal critics , theguardian.com, 08.2011 (Αγγλικά)
  37. 37,0 37,1 'Arsenal play the right way' under Wenger, says Ferguson ahead of the Gunners boss' 1,000th game in charge, Dan Willis, dailymail.co.uk, 03.2014 (Αγγλικά)
  38. Fans' criticism of Arsene Wenger 'disrespectful,' says Alan Pardew, Kevin Palmer, espnfc.com, 12.2014 (Αγγλικά)
  39. Round-up: Drogba to stay (Tottenham may play...), telegraph.co.uk
  40. Arsenal top Premier League Fair Play table, ιστότοπος Arsenal FC (Αγγλικά)
  41. Barclays Premiership 2005/06 Fair Play League, επίσημος ιστότοπος Premier League (Αγγλικά)
  42. Arsenal finish third in Fair Play League, ιστότοπος Arsenal FC (Αγγλικά)
  43. Mr. Aston Villa, ιστότοπος Aston Villa FC (Αγγλικά)
  44. Longest serving managers in football • G. Ramsay, independent.co.uk
  45. Wenger 1,000, Josh James, ιστότοπος Arsenal FC (Αγγλικά)
  46. Chelsea 6-0 Arsenal Αρχειοθετήθηκε 2015-09-27 στο Wayback Machine., επίσημος ιστότοπος Premier League (Αγγλικά)
  47. The worst of times after years of success, Jére Longman, nytimes.com

Πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

  •   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Arsène Wenger στο Wikimedia Commons