Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ

Το Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ (Palomar Observatory) βρίσκεται στη βόρεια Κομητεία του Σαν Ντιέγκο, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, 145 χλμ. νοτιοανατολικά του Αστεροσκοπείου του όρους Γουίλσον. Πήρε το όνομά του από το Όρος Πάλομαρ στην κορυφή του οποίου βρίσκεται. Το Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ αποτελεί ιδιοκτησία του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια («Καλτέκ»). Το αστεροσκοπείο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.713 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και οι γεωγραφικές συντεταγμένες του είναι πλάτος 33° 21΄ 21΄΄ βόρειο και μήκος 116° 51΄50΄΄ δυτικό.

Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ
Palomar Observatory
Είδος	αστεροσκοπείο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	33°21′23″N 116°51′54″W
Διοικητική υπαγωγή	κομητεία Σαν Ντιέγκο
Τοποθεσία	Palomar Mountain
Χώρα	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Έναρξη κατασκευής	1928
Ολοκλήρωση	1928
Ιδιοκτήτης	Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το μεγάλο κατοπτρικό τηλεσκόπιο του Αστεροσκοπείου («τηλεσκόπιο Χέιλ»), το μεγαλύτερο στον κόσμο από το 1948 μέχρι το 1976.

Σήμερα το αστεροσκοπείο διαθέτει 4 κύρια τηλεσκόπια: το μεγάλο τηλεσκόπιο «Χέιλ» των 200 ιντσών (5,08 μέτρων), προς τιμή του αμερικανού αστρονόμου Γ. Χέιλ, το τηλεσκόπιο «Samuel Oschin» των 122 εκατοστών, το τηλεσκόπιο τύπου Σμιντ των 45,7 εκατοστών και ένα ακόμα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 152 εκατοστών. Υπάρχει επίσης το Συμβολόμετρο του Πάλομαρ (Palomar Testbed Interferometer).

Το Τηλεσκόπιο «Χέιλ» (Hale)

Αυτό είναι το μεγάλο (και ιστορικό) τηλεσκόπιο που εννοούμε συνήθως όταν αναφερόμαστε στο «Τηλεσκόπιο του Πάλομαρ». Οφείλει το ιδιαίτερο όνομά του στον αστρονόμο Τζορτζ Χέιλ. Κατασκευάσθηκε για λογαριασμό του Καλτέκ με την προσφορά 6 εκατομμυρίων δολαρίων από το Ινστιτούτο Ροκφέλερ με υπόβαθρο του κύριου κατόπτρου από γυαλί πυρέξ. Το κάτοπτρο αυτό λειάνθηκε τη δεκαετία του 1930, αλλά ο πόλεμος καθυστέρησε την εγκατάστασή του στην κορυφή. Την εποχή που «είδε το πρώτο φως», το έτος 1949, ήταν το μεγαλύτερο και ισχυρότερο τηλεσκόπιο του κόσμου. Ο πρώτος αστρονόμος που το χρησιμοποίησε για παρατήρηση ήταν ο Αμερικανός Έντγουιν Χαμπλ.

Σήμερα το τηλεσκόπιο λειτουργείται από ένα συνασπισμό των Καλτέκ, JPL και Πανεπιστημίου Κορνέλ. Λεπτομερής ιστορία της κατασκευής του οργάνου δίνεται στο βιβλίο The Perfect Machine του Ronald Florence (ISBN 0-06-018205-9). Επίσης, ο Richard Preston συνέγραψε μια ιστορία για το τηλεσκόπιο και τους αστρονόμους που το χρησιμοποίησαν, το First Light.

Παρότι με το τηλεσκόπιο αυτό έχουν ανακαλυφθεί εκατοντάδες αστεροειδών, αξίζει να σημειωθεί ότι το ακριβές μοντέλο του σε κλίμακα 1:10 βρίσκεται ακόμα στο Κόρνινγκ της Νέας Υόρκης, έδρα της κατασκευάστριας εταιρείας Corning Glass Works, και χρησιμοποιήθηκε για να ανακαλυφθεί τουλάχιστον ένας αστεροειδής, ο 34419 Κόρνινγκ (34419 Corning).

Τα υπόλοιπα τηλεσκόπια και όργανα

Η αστρονόμος Jean Large με το τηλεσκόπιο «Samuel Oschin» στο Πάλομαρ.

• Το κατοπτρικό τηλεσκόπιο των 152 cm (εστιακός λόγος f/8,75) εγκαινιάσθηκε το 1970 για να ελαφρύνει τον φόρτο εργασίας του Τηλεσκοπίου Χέιλ. Αυτό το όργανο ανεκάλυψε τον πρώτο φαιό νάνο αστέρα.
• Το τηλεσκόπιο «Samuel Oschin» των 122 εκατοστών είναι ένα τηλεσκόπιο-κάμερα τύπου Schmidt. Ο πλανήτης νάνος Έρις ανακαλύφθηκε με αυτό το όργανο.
• Το τηλεσκόπιο τύπου Schmidt των 18 ιντσών (45,7 cm) ανεκάλυψε τον Κομήτη Shoemaker-Levy 9.
• Επίσης, ένα τηλεσκόπιο 24 ιντσών (61 cm) ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2006.
• Το Τηλεσκόπιο Αναζητήσεως Πλανητών Πάλομαρ είναι ένα μικρό ρομποτικό τηλεσκόπιο με αποκλειστικό σκοπό την ανακάλυψη εξωηλιακών πλανητών.
• Το Συμβολόμετρο του Πάλομαρ (Palomar Testbed Interferometer) επιτρέπει μετρήσεις με πολύ υψηλή ανάλυση.

Η Ουράνια Επισκόπηση του Πάλομαρ (Palomar Observatory Sky Survey)

Η Εθνική Γεωγραφική Εταιρεία των ΗΠΑ χρηματοδότησε τη φωτογράφηση ολόκληρου του ουρανού, του τμήματος δηλαδή της ουράνιας σφαίρας που είναι ορατό από το γεωγραφικό αυτό πλάτος. Η συλλογή αυτών των φωτογραφικών πλακών ονομάζεται National Geographic Society - Palomar Observatory Sky Survey (POSS) και ολοκληρώθηκε το 1958 (οι πρώτες φωτογραφίες λήφθηκαν τον Νοέμβριο του 1948 και οι τελευταίες τον Απρίλιο του 1958). Χρησιμοποιήθηκε το τηλεσκόπιο τύπου Σμιντ «Samuel Oschin» των 122 cm και φωτογραφικές πλάκες με επιφάνεια 90,32 τετραγωνικών cm που ήταν δύο ειδών: ευαίσθητες στο κυανό (Kodak 103a-O) και ευαίσθητες στο ερυθρό (Kodak 103a-E). Η επισκόπηση κάλυψε όλο τον ουρανό από τον Βόρειο Ουράνιο Πόλο μέχρι απόκλιση -27 μοίρες. Η ευαισθησία έφθανε το φαινόμενο μέγεθος +22 (περίπου 1 εκατομμύριο φορές αμυδρότερο από το όριο του γυμνού ματιού). Κατά τη διετία 1957 - 1958 έγινε μια επέκταση στους νότιους ουρανούς μέχρι αποκλίσεως -33°. Η τελική επισκόπηση POSS αποτελείται από 937 ζεύγη φωτογραφικών πλακών.

Ο J.B. Whiteoak, ένας Αυστραλός ραδιοαστρονόμος, επεξέτεινε με το ίδιο όργανο την επισκόπηση νοτιότερα μέχρι τις περίπου -45° σε απόκλιση, χρησιμοποιώντας όμως μόνο τις ευαίσθητες στο ερυθρό πλάκες.

Μέχρι την ολοκλήρωση της Επισκοπήσεως των 2 Μικρών (Two Micron All Sky Survey, 2MASS), η POSS ήταν η πλέον εκτεταμένη επισκόπηση που είχε γίνει ποτέ. Στο μέλλον, όταν τελειώσει και η Ψηφιακή Ουράνια Επισκόπηση Sloan (Sloan Digital Sky Survey), θα ξεπερνά την POSS σε βάθος (φαινόμενο μέγεθος), αλλά όχι σε έκταση, αφού η POSS καλύπτει σχεδόν 2,5 φορές περισσότερη έκταση της ουράνιας σφαίρας. Η POSS υπάρχει σήμερα και σε ψηφιακή μορφή (δηλ. οι φωτογραφικές πλάκες σκαναρίστηκαν), τόσο σε μορφή εικόνων (DSS) [1] όσο και σε μορφή καταλόγου, όπως στον Κατάλογο MAPS [2].

Τρέχουσα έρευνα

Από τα τρέχοντα ερευνητικά προγράμματα στο Πάλομαρ σήμερα είναι η «Παρακολούθηση Αστεροειδών Κοντά στη Γη» (Near-Earth Asteroid Tracking», NEAT). Το NEAT χρησιμοποιεί την επισκόπηση μεταβλητότητας ουράνιων σωμάτων του Πάλομαρ που είναι γνωστή ως Quasar Equatorial Survey Team (QUEST) [3] Αρχειοθετήθηκε 2004-04-05 στο Wayback Machine., που άρχισε το φθινόπωρο του 2001 να χαρτογραφεί μια ζώνη της ουράνιας σφαίρας γύρω από τον ουράνιο ισημερινό. Από το καλοκαίρι του 2003 αυτή η επισκόπηση γίνεται με μία νέα κάμερα στο τηλεσκόπιο «Samuel Oschin» και τα αποτελέσματα χρησιμοποιούνται από αρκετά προγράμματα, μεταξύ των οποίων και το NEAT. Μια άλλη έρευνα που χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα της QUEST ανεκάλυψε τον νάνο πλανήτη 90377 Σέντνα το 2003 και γύρω στους 40 άλλους αστεροειδείς της Ζώνης Κάιπερ, ενώ μία άλλη είναι η αναζήτηση οπτικών αντίστοιχων των εκρήξεων ακτίνων γάμμα από τον Σρι Κουλκάρνι. Ο αστρονόμος Ρίτσαρντ Έλις αναζητά υπερκαινοφανείς αστέρες για να ελέγξει αν η διαστολή του Σύμπαντος επιταχύνεται, ενώ ο George Djorgovski αναζητά κβάζαρ.

Η ίδια η κάμερα της QUEST είναι ένα «ψηφιδωτό» από 112 CCD, που καλύπτει ολόκληρο το οπτικό πεδίο (4 επί 4 μοίρες) του τηλεσκοπίου Σμιντ και ήταν το μεγαλύτερο «ψηφιδωτό CCD» που είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ σε αστρονομική κάμερα όταν κατασκευάστηκε.

Οι καθαρότερες εικόνες

Τον Σεπτέμβριο 2007 μία ομάδα Αμερικανών και Βρετανών αστρονόμων δημοσίευσαν κάποιες από τις καθαρότερες αστρονομικές εικόνες που έχουν ληφθεί ποτέ. Αυτές δημιουργήθηκαν με τη χρήση ενός νέου συστήματος «προσαρμοστικής οπτικής», το οποίο αυξάνει τη λεπτομέρεια των εικόνων που αποκτώνται στο Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ [4]

Διευθυντές του Αστεροσκοπείου

• Άιρα Μπόουεν (Ira Sprague Bowen), 1948–1964
• Χόρας Μπάμπκοκ, 1964–1978
• Μάαρτεν Σμιντ (Maarten Schmidt), 1978–1980
• Τζέρι Νοϊγκεμπάουερ (Gerry Neugebauer), 1980–1994
• Τζέιμς Γουέστφαλ (James A. Westphal), 1994–1997
• Γουόλας Σάρτζεντ (Wallace Leslie William Sargent), 1997–2000
• Ρίτσαρντ Έλις (Richard Salisbury Ellis), 2000–2006
• Σρι Κουλκάρνι (Shri Kulkarni), 2006–

Πρόσβαση για το κοινό

Παρότι στο Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ διεξάγεται έρευνα, κάποια τμήματά του είναι ανοικτά στο κοινό κατά την ημέρα. Οι επισκέπτες μπορούν να ξεναγηθούν στο τηλεσκόπιο των 5,08 μέτρων καθημερινά από τις 9 π.μ. ως τις 4 μ.μ., ενώ υπάρχει κέντρο επισκεπτών και κατάστημα αναμνηστικών.

Το Αστεροσκοπείο απέχει δύο ώρες με το αυτοκίνητο από το κέντρο του Σαν Ντιέγκο και τρεις ώρες από το κέντρο του Λος Άντζελες. Παρότι η γύρω περιοχή δεν έχει αναπτυχθεί, υπάρχει ένα μεγάλο ξενοδοχείο και καζίνο (το Harrah's Rincon) περί τα 24 χιλιόμετρα από το αστεροσκοπείο.

Διάφορα

• Η λέξη palomar είναι ισπανική, από την εποχή που η Καλιφόρνια ήταν ισπανική κτήση, και σημαίνει «περιστερώνας». Το όνομα ίσως αναφέρεται στα μεγάλα κοπάδια περιστεριών που μπορεί να δει κάποιος την άνοιξη και το φθινόπωρο στην κορυφή του όρους Πάλομαρ, ή σε ένα παλιό περιστεροτροφείο που είχαν χτίσει εκεί οι Ισπανοί.
• Το μυθιστόρημα του Ίταλο Καλβίνο «Ο κύριος Πάλομαρ» (1983), όπου ένας άνθρωπος αναλογίζεται το πώς παρατηρεί τον κόσμο, πήρε το όνομά του από το διάσημο αυτό αστεροσκοπείο.
• Το μεγαλύτερο μέρος της γύρω περιοχής έχει υιοθετήσει καλυμμένο φωτισμό για να μειώνεται η φωτορύπανση που θα μπορούσε να βλάψει τις παρατηρήσεις από το Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ. [5]
• Το μουσικό συγκρότημα Wellwater Conspiracy στο πρώτο του άλμπουμ (1997), το Declaration of Conformity, έχει ένα ορχηστρικό κομμάτι (το τελευταίο του δίσκου) με τίτλο «Palomar Observatory». Πιθανότατα τον τίτλο του έδωσε ο τραγουδιστής-ντράμερ Matt Cameron, ο οποίος μεγάλωσε στο Σαν Ντιέγκο και συνεπώς σχετικά κοντά στο αστεροσκοπείο.
• Αλλά και το Whale Music του καναδικού συγκροτήματος The Rheostatics έχει για τίτλο στο 11ο κομμάτι του τη λέξη "Palomar". Το τραγούδι περιγράφει έναν άνδρα με το όνομα Palomar στην κορυφή ενός βουνού, να καθαρίζει τους φακούς του με αρμυρό νερό. Ο Palomar συναρμολογεί το καλειδοσκόπιό του στο μοναχικό του αστεροσκοπείο και έχει για συντροφιά του έναν σκύλο.

Βιβλιογραφία

• Crawford, David Livingston (1966). The Construction of large telescopes. London & New York: Academic Press. OCLC 1093049. 
• Mollise, Rod (2006). The Urban Astronomer's Guide: a Walking Tour of the Cosmos for City Sky Watchers. Berlin: Springer. ISBN 978-1846282171. OCLC 299995003. 
• Watterson, T.V. (1941). Palomar Observatory. San Diego, California: Frye & Smith. OCLC 6327013. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το «επίσημο» site, στον ιστοτόπο του Καλτέκ
• Πρόγνωση καιρικών συνθηκών για παρατήρηση