Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Ιωάννης Ζωγράφος, ο οποίος υπήρξε βουλευτής   του κόμματος του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, αγόρασε μία τεράστια έκταση της περιοχής που αργότερα ονομάσθηκε «Ζωγράφου». Στην συνέχεια, το 1902 πούλησε τα περισσότερα οικόπεδα που είχε στην κατοχή του κρατώντας την περιοχή που βρίσκεται στο σημείο που διασταυρώνονται οι λεωφόροι  Αλ. Παπάγου και Γ. Ζωγράφου. Μετά από τριάντα περίπου χρόνια,  όταν η περιοχή Ζωγράφου έγινε κοινότητα, με  πρώτο πρόεδρο τον υιό του Ιωάννη Ζωγράφου, τον Σωτήρη Ζωγράφο, άρχιζαν να κτίζονται ξεχωριστής αρχιτεκτονικής κτίσματα, όπως η βίλα του Κώστα Ζωγράφου, η βίλα Βοναπάρτη , η βίλα Βουτυρά  κ.α.

Η Βίλα Ζωγράφου βρίσκεται σε ένα καταπράσινο κτήμα που καταλαμβάνει 20 στρέμματα γης  πλησίον του κέντρου του  ομώνυμου Δήμου.

Το έτος 1974, μετά από πολυετείς προσπάθειες,  το κτήμα Ζωγράφου  χαρακτηρίσθηκε, για πρώτη φορά,  ως κοινόχρηστος χώρος . Ωστόσο ,  οι γραφειοκρατικές διαδικασίες  και κυρίως η κωλυσιεργία του Δήμου Ζωγράφου να αποζημιώσει τους  απογόνους του Ζωγράφου  και ιδιοκτήτες του κτήματος και της βίλας  εμπόδιζε την διαδικασία απαλλοτρίωσης. Η  συνέχεια της υπόθεσης υπήρξε άκρως επεισοδιακή όπου εμπλεκόμενοι ήταν οι κληρονόμοι της οικογένειας Ζωγράφου, ο Δήμος Ζωγράφου, το Δημόσιο (Ελεγκτικό Συνέδριο , οι Θεσμοί ,  οι κάτοικοι του Δήμου με τις κινητοποιήσεις τους   και διάφορες συλλογικότητες. Υπήρχαν μεγάλα   συμφέροντα και ήταν δύσκολο να  υπάρξει μια τελική συμφωνία που να ικανοποιεί απόλυτα όλες τις πλευρές. Απέναντι στο οικονομικό συμφέρον των ιδιοκτητών ερχόταν η δημόσια χρήση για την οποία το προόριζε ο Δήμος, το κοινωνικοπολιτικό όραμα κάποιων συλλογικοτήτων και τέλος το  συλλογικό συμφέρον των δημοτών.[1]

Το 2011 ο χώρος της βίλας καταλήφθηκε από συλλογικότητες,  οι οποίες σε πολλές ενέργειες και δράσεις υποστηρίζονταν από  τους δημότες. Ο λόγος ήταν σαφής:  οι προθέσεις των ιδιοκτητών  για εκμετάλλευση  του κτήματος και η κωλυσιεργία  του Δήμου αναφορικά με  την ολοκλήρωση της διαδικασίας απαλλοτρίωσης   έθεταν  σε κίνδυνο την  φύση και τη χρήση  του χώρου. Πιο αναλυτικά,  από την μία πλευρά υπήρχε η εκφρασμένη  πρόθεση των ιδιοκτητών να προχωρήσουν στη δημιουργία εμπορικού κέντρου  στο κομμάτι του κτήματος, που θα έμενε στην κυριότητά τους μετά την απαλλοτρίωση και από την άλλη  ένας, μπλοκαρισμένος  από τις διάφορες οικονομικές, πολιτικές  και  κοινωνικές δυσλειτουργίες που είχαν εν τω μεταξύ δημιουργηθεί ,  ο Δήμος ,  ο οποίος δεν ήταν κατά συνέπεια ικανός να ανταποκριθεί στις καταστάσεις και στις απαιτήσεις που πίεζαν από όλες τις πλευρές.

Ενάντια λοιπόν σε αυτήν την κατάσταση  διαμορφώθηκε μία πλατιά και πολύ δραστήρια «Επιτροπή Αγώνα για να γίνει το Κτήμα Ζωγράφου Κτήμα του Λαού». Διοργανώθηκαν διαδηλώσεις  στις οποίες  συμμετείχαν  ενεργά κάτοικοι της περιοχής με τη συμμετοχή δημοτικών παρατάξεων και συλλογικοτήτων. Υπήρξαν πολλές κινητοποιήσεις της επιτροπής αγώνα η οποία για δυόμισι χρόνια ( 2007 έως μέσα 2009) με συνεχή ενημέρωση  στις γειτονικές περιοχές, αφισοκολλήσεις , ακτιβισμούς, εκδηλώσεις κ.α. ανήγαγε την υπόθεση της Βίλας  σε κεντρικό θέμα της τοπικής κοινωνίας αποτρέποντας συγχρόνως τα σχέδια της εμπορευματοποίησης και αλλοτρίωσης του χώρου. Παράλληλα, η επιτροπή αξιοποίησε όλα τα ένδικα μέσα, έκανε χρήση των ΜΜΕ  και ενημέρωσε τη Βουλή και το ΥΠΕΧΩΔΕ για τα τεκταινόμενα και κυρίως για την αναγκαιότητα της διατήρησης των τελευταίων στρεμμάτων αδόμητου χώρου στο Δήμο Ζωγράφου

Συνέπεια όλης αυτής της φόρτισης ήταν η   ήττα του δημοτικού κομματικού συνδυασμού που είχε τον κύριο λόγο  για  το  εν λόγω θέμα,  στις εκλογές του 2010. Ακολούθησε,  τον  Νοέμβριο του 2011, η  συγκρότηση της  Λαϊκής Συνέλευσης Ζωγράφου, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως δράση –αντανάκλαση του κινήματος των πλατειών.[2] Έτσι λοιπόν μέσα σε αυτό  το  φορτισμένο κλίμα που το πυροδοτούσε και η εν γένει  κοινωνικοοικονομική  κατάσταση γίνεται η κατάληψη της Βίλας και η μετατροπή της σε αυτοδιαχειριζόμενο  χώρο.  Ήταν ανοικτός σε κάθε ενδιαφερόμενο άτομο, το οποίο ήταν ελεύθερο να συμμετάσχει  στις ανακοινωμένες εβδομαδιαίες συνελεύσεις. Οι διαδικασίες ήταν άμεσες και οριζόντιες χωρίς ιεραρχία και διακρίσεις.

Οι δραστηριότητες που  αναπτύχθηκαν κατά   διαστήματα ήταν πολλές και ποικίλου περιεχομένου. Ενδεικτικά αναφέρω τις εξής: προβολές κινηματογραφικών ταινιών, παιδικές γιορτές, λειτουργία εργαστηρίου δημιουργικής γραφής,  οργάνωση δημιουργικών δραστηριοτήτων για παιδιά, προσπάθειες  δημιουργίας  ανοιχτού εργαστηρίου  λογισμικού και τεχνολογίας, μουσικές εκδηλώσεις με λαϊκή και ρεμπέτικη μουσική, συλλογική κουζίνα, με πρώτες ύλες  λαχανικά που προέρχονταν από τον κοινόχρηστο κήπο, εργασίες στο κτήμα, ποδηλατάδικο κ.α.  Παρατηρώντας την έντονη δραστηριότητα  της κατάληψης μέσα από έντυπα και ηλεκτρονικά δημοσιεύματα  της εποχής, αντιλαμβάνεται κανείς, ότι  δεν διατηρούσε μόνο ζωντανό το όραμα των δημοτών για αξιοποίηση του χώρου υπέρ του κοινωνικού συνόλου, με την πίεση που ασκούσε στην πολιτική εξουσία, αλλά αποτελούσε επιπλέον πηγή ζωής για την περιοχή με το ευρύ πρόγραμμα δράσεων που περιελάμβανε.

Το εγχείρημα  έλαβε τέλος στις 13 Μαρτίου 2017, όταν ο Δήμος με τη συνδρομή της αστυνομίας σφράγισε τη Βίλα Ζωγράφου με τη γύρω έκταση, προκειμένου να διαμορφωθεί ο χώρος ( μέσα  στα σχέδια του Δήμου, ήταν η δημιουργία Δημοτικού Ωδείου) και να προσφερθεί στους δημότες.[3]  Ένα χρόνο μετά,  το δημοτικό Συμβούλιο αποδέχθηκε τη δωρεά της οικογένειας Ζωγράφου και έτσι το κτήμα πέρασε ολοκληρωτικά  στην ιδιοκτησία του Δήμου και  έκλεισε ένα κρίσιμο ζήτημα που ήταν κυρίαρχο για τη πόλη για 44 σχεδόν χρόνια.[4][5]

Μέσα στα άμεσα σχέδια του Δήμου είναι η ενοποίηση του πάρκου Ειρήνης και της πλατείας Σωτηρίου Ζωγράφου  με τον περιβάλλοντα χώρο της Βίλας. Έτσι, θα δημιουργηθεί ένα μεγάλο πάρκο πρασίνου στο κέντρο της πόλης και θα εκπληρωθούν τα οράματα και οι προσπάθειες που έγιναν, από όλες τις πλευρές των εμπλεκομένων σε αυτόν τον αγώνα ατόμων και φορέων.[6]

Προς το παρόν,  είναι χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως εκθέσεων ζωγραφικής, μουσικών και άλλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και κυρίως  ο χώρος που είναι εγκατεστημένο το Δημοτικό Ωδείο της πόλης .[7]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. [www.tovima.gr/2013/11/29/society/swzetai-to-ktima-kai-i-bila-zwgrafoy/ «Σώζεται το κτήμα και η Βίλα Ζωγράφου»] Check |url= value (βοήθεια). 
  2. De Angelis, M. Σταυρίδης (2011). Σχετικά με το Νόημα των Κοινών, πέρα από τις Αγορές και τα Κράτη: το Commoning ως μια συλλογική πρακτική Στο Commons Vs Crisis. Θεσσαλονίκη: Rebel. σελ. 60. 
  3. [info-war.gr/giati-se-afora-i-vila-zografou/ «Γιατί σε αφορά η βίλα Ζωγράφου»] Check |url= value (βοήθεια). 
  4. %CE%B6%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%85/ «Εκδηλώσεις» Check |url= value (βοήθεια). [νεκρός σύνδεσμος]
  5. «Αίσιο τέλος στην υπόθεση». 
  6. «Θεατρικές εκδηλώσεις». 
  7. «Μουσικές Εκδηλώσεις».