Κοιλάδα του Αράν
Συντεταγμένες: 42°43′21″N 0°50′14″E / 42.72250°N 0.83722°E
Η Κοιλάδα της Αράν (στα Αρανικά και επίσημα Val d'Aran, στα Καταλανικά Vall d'Aran και στα Ισπανικά Valle de Arán) είναι επαρχία της Καταλονίας που περιλαμβάνει την ομώνυμη κοιλάδα των Πυρηναίων και έχει πρωτεύουσά της τη Βιέγια ε Μιζάραν. Από το 1990 χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερο διοικητικό καθεστώς, καθώς διοικείται από το Γενικό Συμβούλιο της Αράν (Conselh Generau d'Aran), που είναι αυτόνομο σε σχέση με τη Ζενεραλιτάτ. Είναι η χώρα της αρανικής γλώσσας, οξιτανικής διαλέκτου που είναι και η επίσημη γλώσσα της μαζί με τα Καταλανικά και τα Ισπανικά. Ο πληθυσμός της (2009) ανέρχεται σε 10.295 κατοίκους και η βασική οικονομική δραστηριότητα της περιοχής είναι η απασχόληση στον χειμερινό τουρισμό.
Τοπωνύμιο Επεξεργασία
Η ευρύτερη περιοχή των Πυρηναίων, από τις ατλαντικές ακτές μέχρι την επαρχία της Ζιρόνα διακρίνεται λόγω της ισχυρής επιρροής των Βασκικών στην τοπωνυμία της. Η Κοιλάδα της Αράν δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα που γίνεται ιδιαίτερα αισθητός και στις γειτονικές κομητείες του Άνω και Κάτω Παλιάρς, καθώς «αράν» σημαίνει «κοιλάδα»[1].
Ανθρωπογεωγραφία και κλίμα Επεξεργασία
Η Κοιλάδα της Αράν είναι ένα από τα δύο μοναδικά ισπανικά εδάφη που βρίσκονται στη βόρεια πλευρά των Πυρηναίων. Εκεί πηγάζει ο ποταμός Γαρούνας, που καταλήγει στον Ατλαντικό και ο Νογέρα Παλιαρέζα που εκβάλλει στον Σέγρε.
Η κοιλάδα της Αράν συνορεύει με τη Γαλλία βόρεια, με την ισπανική αυτόνομη κοινότητα της Αραγωνίας προς τα δυτικά και με τις καταλανικές κομάρκες Άλτα Ριβαγόρσα (Alta Ribagorça) νότια και με την Παλάζ Σοβιρά (Pallars Sobirà) ανατολικά.
Η πρωτεύουσα της κομάρκας είναι η Βιέγια ε Μιζάραν, με 3.692 κατοίκους (1996). Ο πληθυσμός της κοιλάδας ανέρχεται περίπου στα 7.130 άτομα (1996). Περί το 2001, οι περισσότεροι κάτοικοι στην κοιλάδα μιλούσαν τα Ισπανικά (38,78%) ως μητρική τους γλώσσα, με δεύτερη γλώσσα τα Αρανικά (34,19%), κατόπιν τα Καταλανικά (19,45%) και διαφορετική μητρική γλώσσα το 7,56%[2]. Οι ομιλητές άλλων γλωσσών, εκτός των τοπικών Αρανικών, είναι συνήθως άνθρωποι που γεννιούνται έξω από την κοιλάδα ή τα παιδιά τους[3].
Η κοιλάδα είναι μία από τις δύο μόνο περιοχές της Ισπανίας (και το μόνο τμήμα της σημερινής Καταλονίας) που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά των Πυρηναίων. Ως εκ τούτου, αυτή η κοιλάδα κατέχει τους μοναδικούς ποταμούς της Καταλονίας που εκβάλλουν στον Ατλαντικό Ωκεανό (για τον ίδιο λόγο η περιοχή χαρακτηρίζεται από ωκεάνιο κλίμα αντί για μεσογειακό).
Ιστορία Επεξεργασία
Η Κοιλάδα από τον 10ο αιώνα αποτελούσε μέρος της γασκωνικής κομητείας του Κομάνζ. Ενσωματώθηκε οριστικά στο Στέμμα της Αραγωνίας το 1175 και μετά την ήττα στη μάχη του Μυρέτ, το 1214, ήταν από τα λίγα οξιτανικά εδάφη που παρέμειναν υπό αραγονική επιρροή. Υπό τη βασιλεία του Ιακώβου Α΄ αυξήθηκε η αραγωνική επιρροή στην κοιλάδα, ενώ ο ίδιος ο βασιλιάς διέμεινε εκεί για ένα διάστημα[4].
Η γαλλική εισβολή του 1283 οδήγησε στην παραχώρησή της στο βασίλειο της Μαγιόρκας μέχρι το 1313, όταν και επανήλθε στα χέρια της Αραγώνας, ακολουθώντας τη σταθερή ταύτιση των κατοίκων με το Στέμμα. Τότε καθορίστηκαν τα προνόμια της Κοιλάδας (χάρτα της Querimònia) που χάριζαν ουσιαστική αυτονομία σε σχέση με το Στέμμα, ενώ η διοίκησή της υπήχθη στο Συμβούλιο της Αράν. Το 1411 ενσωματώθηκε στο Πριγκιπάτο της Καταλωνίας και έκτοτε ακολούθησε την πορεία των εξελίξεων που επηρέασαν την Καταλονία ως σύνολο. Το 1833 έγινε μέρος της επαρχίας της Λιέιδα, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την παύση του Συμβουλίου της Αράν.[5]
Στις 19 Οκτωβρίου 1944, οι αντάρτες του Κομμουνιστικού Κόμματος εισέβαλαν στην κοιλάδα σε μια προσπάθεια να επιφέρουν την πτώση της ισπανικής δικτατορίας. Ανέλαβαν τον έλεγχο πολλών χωριών μέχρι τις 27 Οκτωβρίου 1944, αλλά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν πίσω στη Γαλλία, όταν ο Φράνκο έστειλε ενισχύσεις για να υπερασπιστεί τον η Βιέγια ε Μιζάραν[6].
Πριν από την κατασκευή της σήραγγας Βιέγια, που ανοίχθηκε το 1948, η κοιλάδα Αράν δεν είχε άμεση επικοινωνία με τη νότια πλευρά των βουνών κατά τη διάρκεια του χειμώνα
Διοίκηση Επεξεργασία
Από το 1990 και μετά η Κοιλάδα ζει μια αναγέννηση της τοπικής διακυβέρνησης και κουλτούρας. Το Γενικό Συμβούλιο της Αράν, που επανασυστάθηκε το 1991, είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση και την προώθηση του τοπικού πολιτισμού και της γλώσσας.[7] Έχει επίσης ορισμένες αποκλειστικές εξουσίες που αφορούν θέματα υγείας, κοινωνικών υπηρεσιών, γεωργίας και τουρισμού.[8]
Από διοικητικής άποψης, η Αράν είναι "μοναδική εδαφική οντότητα" περίπου ισοδύναμη με μια κομάρκα με πρόσθετες εξουσίες και ανεπίσημα αναφέρεται ως κομάρκα. Το επίσημο status διευκρινίστηκε τον Φεβρουάριο του 2015[9]. Η περιοχή χωρίζεται σε έξι terçons ('τρίτα'). Τα κύρια κόμματα είναι η Ένωση της Αράν - Εθνικιστικό Αρανικό Κόμμα (Unitat d'Aran - Partit Nacionalista Aranés), μέλος του Κόμματος των Σοσιαλιστών της Καταλονίας[10], η Αρανική Δημοκρατική Σύγκλιση - Εθνικιστικό Αρανικό Κόμμα (Convérgencia Democratica Aranesa – Partit Nacionaliste Aranes), μέλος της Δημοκρατικής Σύγκλισης της Καταλονίας[11] και η Οξιτανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά (Esquèrra Republicana Occitana), μέλος της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας.[12]
Δήμοι Επεξεργασία
| Δήμος | Πληθυσμός(Βρετονικά)(2014)[13] | Έκταση(Βρετονικά)km2[13] |
|---|---|---|
| Άρρες (Arres) | 73 | 11.6 |
| Βόσεν (Bausen) | 49 | 17.7 |
| Ες Βόρδες (Es Bòrdes) | 234 | 21.4 |
| Βοσέστ (Bossòst) | 1,140 | 28.2 |
| Κανέχαν (Canejan) | 102 | 48.3 |
| Λες (Les) | 968 | 23.4 |
| Νάουτ Άραν (Naut Aran) | 1,782 | 255.8 |
| Βιέγια ε Μιζάραν | 5,474 | 211.7 |
| Βιλαμός | 171 | 15.4 |
| • Σύνολο: 9 | 9,993 | 633.5 |
Οικονομία Επεξεργασία
Η κύρια οικονομική δραστηριότητα στην κοιλάδα είναι ο τουρισμός, στα χιονοδρομικά κέντρα τον χειμώνα και από άλλες τουριστικές δραστηριότητες το καλοκαίρι. Άλλοι πρωτογενείς τομείς της οικονομίας περιλαμβάνουν τα δασικά προϊόντα, την εκτροφή βοοειδών και τη γεωργία, δραστηριότητες που έχουν σταδιακά μειωθεί σημαντικά από το άνοιγμα των χιονοδρομικών κέντρων.
Πανίδα Επεξεργασία
Πολλά γηγενή ζώα της Αράν κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Υπάρχουν προγράμματα για την επανεισαγωγή ή/και την προστασία τους:
- Καφέ αρκούδα (Ursus arctos)
- Αγριόρνιθα των βράχων (Λαγόπους) (Lagopus mutus)
- Σαύρα των βράχων της Αράν (Lacerta aranica)
- Γενειοφόρος γύπας (Gypaetus barbatus)
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ A - Be: els noms de lloc i noms de persona de totes les terres de llengua Catalana460 84-7256-889-X. Barcelona: Curial Ed. Catalanes. 1994. σελ. 212. ISBN 84-7256-889-X.
|first1=missing|last1=in Authors list (βοήθεια) - ↑ «Cens lingüístic de l'aranès de 2001» (PDF). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2012.
- ↑ Cens lingüístic de l'aranès de 2001 (section 10: Llengua materna de la població de la Val d'Aran. Distribució per lloc de naixement. 2001) (in Catalan)
- ↑ http://www.gencat.cat/diue/doc/doc_50410593_1.pdf Αρχειοθετήθηκε 2012-02-27 στο Wayback Machine. σελ.5-6
- ↑ http://www.vielha-mijaran.org/cas/municipio-vielha/historia-vielha.html
- ↑ Rodríguez Marcos, Javier. «El valle de la libertad». elpais.com (στα Spanish). El Pais. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2015.
- ↑ «Διάταγμα 305/1992, 4 Δεκεμβρίου, περί μεταφοράς των εξουσιών και υπηρεσιών της Ζενεραλιτά της Καταλονίας στο Γενικό Συμβούλιο της Αράν σε θέματα σχετικά με την κουλτούρα» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Οι εξουσίες του Γενικού Συμβουλίου της Αράν http://www.conselharan.org/competencies/
- ↑ «LLEI 1/2015, del 5 de febrer, del règim especial d'Aran» (PDF) (στα Catalan). Generalitat of Catalonia. 13 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2015.
- ↑ http://www.unitatdaran.org/2009/06/document-programatic-dunitat-daran/
- ↑ Η Ιστορία της Αρανικής Δημοκρατικής Σύγκλισης http://www.convergencia-aranesa.org/istoria/ Αρχειοθετήθηκε 2014-12-20 στο Wayback Machine.
- ↑ «Η Οξιτανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά εμφανίζεται στο πολιτικό πανόραμα της Κοιλάδας της Αράν». Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 13,0 13,1 «El municipi en xifres». Institut d'Estadística de Catalunya. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2015.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Η ιστοσελίδα του Γενικού Συμβουλίου της Αράν
- Information from the Generalitat de Catalunya
- Touristic information about the Val d'Aran Αρχειοθετήθηκε 2021-01-19 στο Wayback Machine.
- Smith, Dominic. "Language planning in the Val d’Aran: The recent work of the Conselh Generau d’Aran’s ‘Oficina de Foment e Ensenhament der Aranés’ and its effects on the Aranés-speaking population." (PDF). 2003.