Γενέσιο της Θεοτόκου

Το Γενέσιο της Θεοτόκου ή Γενέθλιο της Θεοτόκου είναι χριστιανική εορτή που αναφέρεται στη γέννηση της Παναγίας. Ο πλήρης τίτλος της εορτής είναι Γενέθλιον τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας και ανήκει στις Θεομητορικές εορτές.

Η κανονική Αγία Γραφή δεν καταγράφει τη γέννηση της Παναγίας. Η πρώτη γνωστή αναφορά στη γέννησή της βρίσκεται στο Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου (ε΄ 2), ένα απόκρυφο κείμενο του τέλους του Β΄ αιώνα.^[1] Από το κείμενο αυτό γνωρίζουμε και τα ονόματα των γονέων της: Ιωακείμ και Άννα.

Συνήθως η Χριστιανική Εκκλησία εορτάζει τους αγίους μόνο την ημέρα του θανάτου τους, αλλά ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής και η Παναγία αποτελούν εξαίρεση. Η αιτία για το γεγονός αυτό έγκειται στην ιδιαίτερη αποστολή του καθενός στην ιστορία της δράσεως της Αγίας Τριάδας για τη σωτηρία των ανθρώπων^[2], αλλά και στην παράδοση ότι αμφότεροι υπήρξαν ευλογημένοι από την κοιλιά της μητέρας τους (καθώς και ο προφήτης Ιερεμίας).

Η περίσταση αυτή εορτάζεται ευρύτατα σε πολλά έθνη της Γης.

Η παραδοσιακή αφήγηση Επεξεργασία

Η Αγία Άννα και ο Άγιος Ιωακείμ με τη Μαρία (Παναγία) ως βρέφος ή νήπιο

Το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου περιγράφει τον πατέρα της Θεοτόκου, τον Ιωακείμ (Γιεχογιακίμ στην εβραϊκή γλώσσα) ως εύπορο μέλος μιας από τις Δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Ωστόσο, ο ίδιος και η σύζυγός του ήταν βαθιά στενοχωρημένοι από το ότι δεν είχαν παιδιά.^[3] Για τον λόγο αυτό, προσευχήθηκαν και είχαν συμφωνήσει να αφιερώσουν το τέκνο τους στον Θεό. Και πράγματι δέχθηκαν ένα θεϊκό μήνυμα ότι θα αποκτούσαν παιδί.

Η βασική παράδοση τοποθετεί τον τόπο της γεννήσεως της Θεοτόκου στη Σέπφωρι, το σημερινό Τζίπορι του Ισραήλ, όπου έχει ανασκαφεί μία βασιλική του 5ου αιώνα. Σύμφωνα με κάποιες άλλες αναφορές, η Παναγία γεννήθηκε στη Ναζαρέτ, ενώ σύμφωνα με άλλες σε ένα σπίτι κοντά στην Πύλη των Αμνών, στα Ιεροσόλυμα. Είναι πιθανό ένας εύπορος άνθρωπος όπως ο Ιωακείμ να διατηρούσε ένα σπίτι στην Ιουδαία και ένα στη Γαλιλαία.^[4] Ωστόσο, και η καλή οικονομική του κατάσταση αμφισβητείται από μελετητές όπως ο Charles Souvay^[5]

Ημερομηνία Επεξεργασία

Το χαρμόσυνο γεγονός της γεννήσεως της Θεοτόκου εορτάζεται ως Θεομητορική εορτή από την Ορθόδοξη, τις Ανατολικές Καθολικές και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αλλά και από τα περισσότερα λειτουργικά ημερολόγια της Αγγλικανικής Εκκλησίας^[6] στις 8 Σεπτεμβρίου. Απλώς στις χώρες που ακολουθούν το παλαιό (Ιουλιανό) ημερολόγιο και στο Άγιο Όρος, η εορτή αντιστοιχεί στις 21 Σεπτεμβρίου του νέου (πολιτικού) ημερολογίου.^[7]

Ακόμη και η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία εορτάζει το Γενέθλιο της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Μόνο η Κοπτική Εκκλησία της Αλεξάνδρειας και η Αιθιοπική Εκκλησία το εορτάζει στις 9 Μαΐου.

Ιστορία και θρύλοι Επεξεργασία

Το παλαιότερο κείμενο που μνημονεύει την εορτή είναι ένας ύμνος του 6ου αιώνα. Πιθανώς ο σχετικός εορτασμός άρχισε κάπου στη Συρία ή στην Παλαιστίνη στις αρχές του ίδιου αιώνα, όταν μετά την Τρίτη Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου, οι εκδηλώσεις ευσέβειας προς τη Μητέρα του Θεού αυξήθηκαν σε ένταση και αριθμό, ιδίως στη Συρία.^[8]

Η πρώτη τέλεση λειτουργίας για την εορτή του Γενεσίου συνδέεται με τα θυρανοίξια, τον 6ο αιώνα, της Basilica Sanctae Mariae ubi nata est, που είναι σήμερα γνωστή ως Ναός της Αγίας Άννας στην Ιερουσαλήμ. Ο αρχικός ναός (5ος αιώνας) ήταν μία βασιλική προς τιμή της Θεοτόκου, που ανεγέρθηκε στο σημείο, γνωστό ως «Δεξαμενή του βοσκού», όπου βρισκόταν το σπίτι των γονέων της Παναγίας.^[1] Κατά τον 7ο αιώνα το Γενέθλιο εορταζόταν πλέον από τους Βυζαντινούς ως η εορτή της γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας. Καθώς η ιστορία της γενέσεως της Παναγίας είναι γνωστή μόνο από απόκρυφες πηγές και ο εορτασμός της άρχισε στη Μέση Ανατολή, η Δυτική Εκκλησία άργησε περισσότερο να υιοθετήσει την εορτή. Στη Ρώμη άρχισε να τιμάται περί τα τέλη του 7ου αιώνα, αφού μεταφέρθηκε από μοναχούς της Ανατολής.^[2]

Η επισκοπή της Ανζέ στη Γαλλία υποστηρίζει ότι ο τοπικός Άγιος Μαυρίλιος εγκαινίασε τον εορτασμό του Γενεσίου της Θεοτόκου στην πόλη πολύ νωρίτερα, μετά από μία αποκάλυψη περί το έτος 430: Μια νύκτα της 8ης Σεπτεμβρίου ένας άνδρας άκουσε αγγέλους να τραγουδούν στα ουράνια και ρώτησε γιατί τραγουδούν. Τότε του είπαν πως χαίρονταν επειδή η Παρθένος Μαρία είχε γεννηθεί εκείνη τη νύχτα.^[9] Ωστόσο, αυτός ο θρύλος δεν υποστηρίζεται από ιστορικές πήγες.^[8]

Σχετικά έθιμα Επεξεργασία

Οι αμπελουργοί στη Γαλλία αποκαλούν αυτή την εορτή «Παναγιά του Τρύγου» και συνήθιζαν να φέρνουν τα καλύτερα σταφύλια στον τοπικό ναό για να ευλογηθούν και μετά έβαζαν τσαμπιά στα χέρια του αγάλματος της Παρθένου. Μέρος του εορτασμού της ημέρας είναι και εορταστικό γεύμα που περιλαμβάνει τα σταφύλια της νέας σοδειάς.^[10]

Στη Γκόα της Ινδίας η εορτή αποκαλείται Monti και αποτελεί μεγάλη εορτή οικογενειακού χαρακτήρα και ευχαριστιακού περιεχομένου για τη νέα σοδειά, με εορταστικό γεύμα επικεντρωμένο στα ευλογηθέντα σιτηρά του θερισμού.^[11] Αλλά και νοτιότερα, στην πόλη Μανγκαλόρ οι εκ των κατοίκων Χριστιανοί τρώνε λαχανικά και όσπρια. Ο ιερέας ευλογεί ένα στάχυ, του οποίου ο καρπός προστίθεται στο φαγητό. Πριν την ημέρα της εορτής στις 8 Σεπτεμβρίου τηρούνται εννέα ημέρες προσευχών και παρακλήσεων, ακολουθούμενες από τοποθέτηση ανθέων στο άγαλμα της Παναγίας-βρέφους.

Μονές και ναοί Επεξεργασία

Στην Ορθοδοξία Επεξεργασία

Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετές μονές αφιερωμένες στο Γενέσιο της Θεοτόκου, όπως:

Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Άρτης, γνωστότερη απλώς ως Μονή Κάτω Παναγιάς
Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου - Προστασίας των Χριστιανών στο χωριό Ασωπία Βοιωτίας
Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Βελλάς, γνωστή απλώς ως Μονή Βελλάς
Η Μονή Γενεθλίου Θεοτόκου Δαδιάς Έβρου
Η Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Δαμάστας, κοντά στο Ελευθεροχώρι Φθιώτιδας
Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Ζούρβας, στο ανατολικό μέρος της νήσου Ύδρας
Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου Κατερινούς, στην Αιτωλοακαρνανία
Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Κατουσίου, στο χωριό Ανθηρό Αργιθέας Καρδίτσας
Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου Κορώνας στη Λίμνη Πλαστήρα
Η Μονή Γενεθλίων Θεοτόκου Μίχλας, νοτίως του χωριού Πολύδροσου Θεσπρωτίας
Η Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Γοργοεπηκόου Νέας Μαγνησίας Θεσσαλονίκης
Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Ντάρδιζας, στους πρόποδες της Πάρνηθας
Η Μονή Γενεθλίου Θεοτόκου ή του Αγίου Χαραλάμπους Πετρίλου Καρδίτσας (υψόμετρο 1.400 μέτρα)
Η Μονή Γενεθλίου Θεοτόκου Κλεισούρας Καστοριάς
Η Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Ρέθα, κοντά στο χωριό Ανοιξιάτικο Αιτωλοακαρνανίας
Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου Ρόμβου, επίσης στην Αιτωλοακαρνανία
Η χωρίς μοναχούς Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου κάτω από το χωριό Ελάτα Χίου

Στην Αλβανία υπάρχει η Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου Αρδενίτσας ή «Μονή της Παναγίας Αρδεύουσας» (αλβ. Manastiri i Ardenicës).

Η Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου στην κωμόπολη Σάξονμπεργκ της Πενσυλβάνια, βορείως του Πίτσμπεργκ, είναι το παλαιότερο Ελληνορθόδοξο γυναικείο μοναστήρι σε ολόκληρη την Αμερική, αν και ιδρύθηκε μόλις το 1989.^[12] Ο ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου στην κωμόπολη Μάντισον του Ιλινόι ανήκει στη ρωσική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία Αμερικής.^[13]

Στον Καθολικισμό Επεξεργασία

Ο Καθεδρικός Ναός της Γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας είναι η έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Επισκοπής του Μπιλόξι, στο Μισισίπι.^[14] Υπάρχει επίσης Καθεδρικός Ναός της Γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας στο Τζούνο (Αλάσκα).^[15] Ιστορικός είναι ο Ναός της Γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας στο Χάι Χιλ του Τέξας, που ανεγέρθηκε το 1906. Ο ενοριακός ναός της Γεννήσεως της Παρθένου Μαρίας στο Λορέιν του Οχάιο ιδρύθηκε το 1898 για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της εκεί πολωνοαμερικανικής κοινότητας.^[16] Ο Ναός και το Σχολείο της Γεννήσεως της Μαρίας^[17]^[18] στο Μπλούμινγκτον (Μινεσότα) υπάγεται στη Ρωμαιοκαθολική Αρχιεπισκοπή Αγίου Παύλου-Μιννεαπόλεως.

Στο Ισλάμ Επεξεργασία

Το Κοράνιο αφηγείται τη γέννηση της Μαρίας στην τρίτη Σούρα (Κεφάλαιο), όπου αναφέρεται ο πατέρας της ως Ιμράν (τίτλος του κεφαλαίου) και η μητέρα της ως Χάνα. Η Χάνα προσευχήθηκε στον Θεό να εκπληρωθεί η επιθυμία της να αποκτήσει παιδί (3.35) και ορκίσθηκε αν εισακουόταν η προσευχή της να αφιερώσει το τέκνο της στην υπηρεσία του Θεού (μία ευθεία αναφορά στην Άννα της Παλαιάς Διαθήκης, της οποίας η απόκτηση τέκνου, του Σαμουήλ, συνοδεύεται από πανομοιότυπο αφήγημα). Προσευχήθηκε ακόμη για το τέκνο της να προστατεύεται δια βίου από τον Σατανά (αραβ. Shayṭān). Αντιστοίχως η χαντίθ (μουσουλμανική ιερά παράδοση) καταγράφει ότι τα μόνα τέκνα επί Γης που γεννήθηκαν χωρίς το «άγγιγμα του Σατανά» ήσαν η Μαρυάμ (Παναγία) και ο Ισά (Ιησούς).^[19]

Ορθόδοξη υμνολογία της εορτής Επεξεργασία

Απολυτίκιο Επεξεργασία

Ἡ γέννησίς σου Θεοτόκε, χαρὰν ἐμήνυσε πάσῃ τῇ οικουμένῃ, ἐκ σοῦ γὰρ ἀνέτειλεν ὁ Ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ λύσας τὴν κατάραν, ἔδωκε τὴν εὐλογίαν, καὶ καταργήσας τὸν θάνατον, ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον.

Κοντάκιο Επεξεργασία

Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα ὀνειδισμοῦ ἀτεκνίας, καὶ Ἀδὰμ καὶ Εὔα, ἐκ τῆς φθορᾶς τοῦ θανάτου, ἠλευθερώθησαν, Ἄχραντε, ἐν τῇ ἁγίᾳ γεννήσει σου, αὐτὴν ἑορτάζει καὶ ὁ λαός σου, ἐνοχῆς τῶν πταισμάτων, λυτρωθεὶς ἐν τῷ κράζειν σοι· Ἡ Στεῖρα τίκτει τὴν Θεοτόκον, καὶ τροφὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν.

Κάθισμα Επεξεργασία

Ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἐξ ὀσφύος τοῦ Δαυΐδ, ἡ θεόπαις Μαριάμ, τίκτεται σήμερον ἡμῖν, καὶ νεουργεῖται, ἡ σύμπασα καὶ θεουργεῖται. Συγχάρητε ὁμοῦ, ὁ οὐρανός καὶ ἡ γῆ· αἰνέσατε αὐτήν, αἱ πατριαὶ τῶν ἐθνῶν, Ἰωακεὶμ εὐφραίνεται, καὶ Ἄννα πανηγυρίζει κραυγάζουσα· Ἡ στεῖρα τίκτει τὴν Θεοτόκον, καὶ τροφὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν.

Παραπομπές Επεξεργασία

↑ ^1,0 ^1,1 Roten S.M., Johann G., The History of the Liturgical Celebration of Mary's Birth Αρχειοθετήθηκε 9 September 2012^{[Date mismatch]} στο Wayback Machine.
↑ ^2,0 ^2,1 «Valentini, A. "Birth of Mary", Dictionary of Mary, Catholic Book Publishing Company, New York, 1985». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.
↑ ««The Birth of the Blessed Virgin Mary», Catholic News Agency». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.
↑ ««Nativity of the Virgin Mary the Theotokos», Saint George Greek Orthodox Cathedral, Greenville, South Carolina». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.
↑ Souvay, Charles: «St. Joachim», The Catholic Encyclopedia, τόμ. 8, Robert Appleton Company, Νέα Υόρκη 1910
↑ «Nativity of the Blessed Virgin Mary», Churchman's Ordo Kalendar, Episcopalnet.org
↑ https://orthodoxwiki.org/Nativity_of_the_Theotokos
↑ ^8,0 ^8,1 Holweck, Frederick: «Feast of the Nativity of the Blessed Virgin Mary», The Catholic Encyclopedia, τόμ. 10, Robert Appleton Company, Νέα Υόρκη 1911. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2016.
↑ La fête angevine N.D. de France, IV, Παρίσι 1864, σελ. 188
↑ Weiser S.J., Francis, The Holyday Book
↑ Anup Gonsalves, Antonio: «Indians in Holy Land eager to celebrate Nativity of Mary», Catholic News Agency, 4 Σεπτεμβρίου 2014
↑ http://www.nativityofthetheotokosmonastery.org
↑ Nativity of the Virgin Mary Orthodox Church, Madison, Illinois
↑ Nativity of the Blessed Virgin Mary Cathedral
↑ Cathedral of the Nativity of the Blessed Virgin Mary, Juneau, Alaska
↑ Nativity of the Blessed Virgin Mary Parish, Lorain, Ohio
↑ «Nativity of Mary Catholic Church».
↑ «Nativity of Mary School».
↑ Bukhari: Anbiya, 44. Fada'il, παραδ. 146, 147

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Αυτό το λήμμα σχετικά με τον Χριστιανισμό χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.

[roten-1] 1,0 ^1,1 Roten S.M., Johann G., The History of the Liturgical Celebration of Mary's Birth Αρχειοθετήθηκε 9 September 2012^{[Date mismatch]} στο Wayback Machine.

[valentini-2] 2,0 ^2,1 «Valentini, A. "Birth of Mary", Dictionary of Mary, Catholic Book Publishing Company, New York, 1985». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.

[cna-3] ««The Birth of the Blessed Virgin Mary», Catholic News Agency». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.

[4] ««Nativity of the Virgin Mary the Theotokos», Saint George Greek Orthodox Cathedral, Greenville, South Carolina». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2018.

[5] Souvay, Charles: «St. Joachim», The Catholic Encyclopedia, τόμ. 8, Robert Appleton Company, Νέα Υόρκη 1910

[6] «Nativity of the Blessed Virgin Mary», Churchman's Ordo Kalendar, Episcopalnet.org

[7] ttps://orthodoxwiki.org/Nativity_of_the_Theotokos

[Holweck-8] 8,0 ^8,1 Holweck, Frederick: «Feast of the Nativity of the Blessed Virgin Mary», The Catholic Encyclopedia, τόμ. 10, Robert Appleton Company, Νέα Υόρκη 1911. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2016.

[9] La fête angevine N.D. de France, IV, Παρίσι 1864, σελ. 188

[10] Weiser S.J., Francis, The Holyday Book

[Anup-11] Anup Gonsalves, Antonio: «Indians in Holy Land eager to celebrate Nativity of Mary», Catholic News Agency, 4 Σεπτεμβρίου 2014

[12] ttp://www.nativityofthetheotokosmonastery.org

[13] Nativity of the Virgin Mary Orthodox Church, Madison, Illinois

[14] Nativity of the Blessed Virgin Mary Cathedral

[15] Cathedral of the Nativity of the Blessed Virgin Mary, Juneau, Alaska

[16] Nativity of the Blessed Virgin Mary Parish, Lorain, Ohio

[17] «Nativity of Mary Catholic Church».

[18] «Nativity of Mary School».

[19] Bukhari: Anbiya, 44. Fada'il, παραδ. 146, 147

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]