Γιάννης Καμπύσης

Ο Γιάννης Καμπύσης (Κορώνη, Ιούνιος 1872 - 23 Νοεμβρίου 1901) ήταν Έλληνας λογοτέχνης: πεζογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Η προσφορά του στα ελληνικά γράμματα εκτιμήθηκε από τους συγχρόνους του, ιδίως από τον Παλαμά και τον Ξενόπουλο.

Γιάννης Καμπύσης
Ο Γιάννης Καμπύσης στο Εθνικόν Ημερολόγιον του Κωνσταντίνου Σκόκου του 1910
Γέννηση	2 Ιουλίου 1872 Κορώνη
Θάνατος	23 Νοεμβρίου 1901 Αθήνα
Επάγγελμα/ ιδιότητες	συγγραφέας, πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής
Υπηκοότητα	Ελλάδα
Σχολές φοίτησης	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα
δεδομένα ()

Βιογραφία

Ο Καμπύσης γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1872 στην Κορώνη. Ο πατέρας του, Αναστάσιος, ήταν ζωγράφος και αγιογράφος που εργαζόταν σε όλη την επαρχία Μεσσηνίας. Ξάδερφος από τη μεριά της μητέρας του ήταν ο ποιητής Τάκης Παπατσώνης.

Ως παιδί, είχε εύθραυστη υγεία και αυτό τον εμπόδιζε να παίρνει μέρος στα παιχνίδια των συνομηλίκων του. Ήταν μοναχικός χαρακτήρας και προτιμούσε τη μελέτη της λογοτεχνίας και τη μουσική. Στην Καλαμάτα είχε την πρώτη του επαφή με το θέατρο και μάλιστα έπαιρνε μέρος σε ερασιτεχνικές παραστάσεις. Παράλληλα ασχολήθηκε ερασιτεχνικά και με το επάγγελμα του πατέρα του.

Το 1888 η οικογένεια Καμπύση πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει ο Γιάννης νομικά. Τελείωσε τη σχολή το 1894, αλλά η νομική επιστήμη δεν τον ενδιέφερε καθόλου και ποτέ δεν εργάστηκε ως δικηγόρος. Επί μια τριετία, (1896-1899) ήταν υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών. Παράλληλα, από το 1893 άρχισε την ενασχόλησή του με τα γράμματα. Το 1895 δημοσίευσε το πρώτο διήγημά του, το "Παουλίνα-Παουλίνα". Αυτό και κάποια άλλα διηγήματά του εμπνευσμένα από τον τόπο καταγωγής του, εντάσσονται σε μία θεματική ενότητα με τίτλο "Χωριάτικη Ζωή". Ως το 1898 ασχολήθηκε με την πεζογραφία και το θέατρο.

Το πρώτο θεατρικό του έργο, "Το μυστικό του γάμου", δημοσιεύτηκε το 1893. Τα πιο παραγωγικά του χρόνια στον θεατρικό τομέα ήταν τα χρόνια 1897-1899, όταν και έγραψε τα έργα "Η μις Άννα Κούξλεϋ" (1897), "Οι Κούρδοι" (1897) και "Το δακτυλίδι της μάνας" (1898). Συνεργαζόταν επίσης με τα περιοδικά Εστία, που τότε είχε αναλάβει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και Φιλολογική Ηχώ που διηύθυνε ο Ιωάννης Γρυπάρης.

Η κοσμοθεωρία του για τη λογοτεχνία αυτήν την πρώτη περίοδο ήταν επηρεασμένη από το ανανεωτικό κλίμα της πεζογραφίας της γενιάς του '80, με την στροφή του ενδιαφέροντος στο λαό της υπαίθρου. Επίσης, αρχικά αντιμετώπισε θετικά τις γλωσσικές θεωρίες του Ψυχάρη και έγινε ο πιο φανατικός από τους υποστηρικτές του. Τις πνευματικές του ανάγκες κάλυπτε η έκδοση του πρωτοποριακού περιοδικού "Η Τέχνη", σε συνεργασία με τον Γρυπάρη και τον Κώστα Χατζόπουλο. Μέσω του περιοδικού αυτού εισήχθη στην Ελλάδα το λογοτεχνικό ρεύμα του συμβολισμού και η βορειοευρωπαϊκή λογοτεχνία.

Το 1898 παραιτήθηκε από τη θέση του στο Υπουργείο, που ούτως ή άλλως δεν τον ενδιέφερε αλλά την είχε αποδεχθεί λόγω οικογενειακών πιέσεων. Εξάλλου η οικονομική άνεση της οικογένειας του επέτρεπε να ασχολείται αποκλειστικά με τα λογοτεχνικά και φιλολογικά του ενδιαφέροντα. Στο πλαίσιο του γενικού προβληματισμού και των αναζητήσεών του πραγματοποίησε το ταξίδι στη Γερμανία, τον Οκτώβριο του 1898, επηρεασμένος και από τη γενική τάση των νέων της εποχής, που απομακρύνονταν πλέον από τις γαλλικές επιδράσεις και ανακάλυπταν το βορειοευρωπαϊκό πνεύμα. Το διάστημα της παραμονής του εκεί ήταν καθοριστικό για την πνευματική του εξέλιξη: αγάπησε τη χώρα σαν δεύτερη πατρίδα και επηρεάστηκε από τον νιτσεϊσμό. Γνώρισε και τις σοσιαλιστικές ιδέες, αλλά δεν είχε ούτε το χρόνο, ούτε τις προαπαιτούμενες γνώσεις για να τις αφομοιώσει. Οι νέες ιδέες τον οδήγησαν σε αναθεώρηση πολλών από τις προηγούμενες αντιλήψεις του για θέματα γλωσσικά και λογοτεχνικά και τον έφεραν σε ρήξη με παλιούς φίλους και συνεργάτες, όπως οι Ιωάννης Γρυπάρης και Γιάννης Ψυχάρης.

Ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που προήλθε από κρυολόγημα τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στη δεύτερη περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας (1899-1901) ασχολήθηκε με τη συγγραφή θεατρικών έργων επηρεασμένων από τον συμβολισμό, μεταφράσεων, ποίησης και κριτικών άρθρων και μελετών. Παράλληλα ίδρυσε μαζί με τον Δ. Χατζόπουλο (Μποέμ) το περιοδικό "Ο Διόνυσος" (1901), που συνέχισε το ανανεωτικό πνεύμα του περιοδικού "Η Τέχνη".

Η υγεία του όμως συνεχώς επιδεινωνόταν και το κρυολόγημα εξελίχθηκε σε φυματίωση. Τελικά πέθανε στις 23 Νοεμβρίου 1901 στην Αθήνα, σε ηλικία 29 ετών. Στην κηδεία του εκφώνησε επικήδειο λόγο ο Κωστής Παλαμάς.

Εργογραφία

Πεζογραφία

Το πεζογραφικό του έργο αποτελείται από 6 σύντομα διηγήματα και μία νουβέλα. (Οχτροί και φίλοι, 1894-1896). Από τα διηγήματα, τα τρία είναι εμπνευσμένα από την ιδιαίτερη πατρίδα του και εντάσσονται σε μία ενότητα με τίτλο "Χωριάτικη Ζωή" (1894-1896). Αυτά είναι τα εξής:

• Παουλίνα-Παουλίνα
• Το μάτι του δράκοντα
• Ο Γιάννης Μάνταλος

Σε αστικό περιβάλλον εκτυλίσσονται τα άλλα τρία διηγήματα,

• Στερνή ματιά
• Καινούργιες μυρωδιές
• Τα ρόδα του Ηλιογάβαλου

Θέατρο

Στόχος του ήταν η ανανέωση του ελληνικού θεάτρου, που ως τότε κυριαρχείτο από κατώτερης ποιότητας γαλλικά έργα. Η προσπάθεια ανανέωσης είχε ξεκινήσει το 1894 με την παρουσίαση των Βρυκολάκων του Ίψεν. Όσοι συγγραφείς είχαν γνωρίσει τα επιτεύγματα του -βορειοευρωπαϊκού κυρίως- θεάτρου στον τομέα του αστικού δράματος, τον νατουραλισμό και το ψυχολογικό δράμα, θέλησαν να το μεταφέρουν και στην Ελλάδα. Ανάμεσα στους ανανεωτές αυτούς ήταν και ο Καμπύσης. Τα θεατρικά του έργα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα νατουραλιστικά και τα συμβολιστικά. Το θεατρικό του έργο «Οι Κούρδοι» το ανέβασε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1903 η Νέα Σκηνή του Κ. Χρηστομάνου ενώ «Το δαχτυλίδι της μάνας» μελοποιήθηκε από τον συνθέτη Μ. Καλομοίρη.

Νατουραλιστικά έργα

Ψυχολογικά δράματα

• Μυστικό του γάμου(1896)
• Η φάρσα της ζωής (1896)
• Η γιορτή του (γράφτηκε το 1895, δημοσιεύτηκε το 1917)
• Η μις Άννα Κούξλεϋ (1897)

Κοινωνικά δράματα

• Οι Κούρδοι (1897)
• Οι Λεκαπηνοί (γράφτηκε το 1900, δημοσιεύτηκε το 1904)

Συμβολιστικά έργα

Ονειροδράματα

• Στα σύγνεφα (1899)
• Το δαχτυλίδι της μάνας (1898)

Παραμυθοδράματα

• Αρήγιαννος (1901)
• Ανατολή (1901)

Μεταφράσεις

Μετέφρασε σπουδαία έργα της βορειοευρωπϊκής λογοτεχνίας, όπως:

• Διονύσου Διθύραμβοι του Νίτσε
• Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ
• Η πανούκλα στο Μπέργαμο του Γιάκοψεν
• Ο κατακτητής του Κνουτ Χάμσουν

Μελέτες

Το κριτικό έργο του είναι πολύ ανώτερο από το λογοτεχνικό. Ξεχωρίζουν ανάμεσα στις μελέτες του τα "Γερμανικά Γράμματα", που δημοσίευε στο περιοδικό "Η Τέχνη", με άρθρα δοκίμια και μελέτες για σπουδαίους γερμανούς, ρώσους και σκανδιναβούς συγγραφείς όπως οι Χάουπτμαν, Στρίνμπεργκ, Τολστόι.

Ποίηση

Συλλογές

• Ο ήσκιος της Σοφίας (1898): έξι ποιήματα-θρήνος για την αδερφή του Σοφία που πέθανε εκείνη τη χρονιά.
• Το βιβλίο των συντριμμιών (1900):τρία ποιήματα.

Αυτοτελή ποιήματα

• "Ευχή" (σονέτο, 1896)
• "Η μετάνοιά μου" (1897)
• "Το πέρασμα της Μάρθας" (1899)
• "προσευχή" (πεζοτράγουδο, 1899)
• "Στο Γκαίτε" (1901)
• "Η λίμνη" (γράφτηκε στο Μόναχο το 1898, δημοσιεύτηκε μετά θάνατον το 1904)

Εκδόσεις των έργων του

• Άπάντα, εκδ. Πηγή, 1972

Βιβλιογραφία

• Δ. Δούκα, "Εισαγωγή" στο :Γιάννη Καμπύση, Οχτροί και φίλοι και άλλα διηγήματα, σειρά Νεοελληνική Βιβλιοθήκη, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 1997
• Η παλαιότερη πεζογραφία μας, εκδόσεις Σοκόλη, τ.Θ
• Θόδωρος Γραμματάς, Το θεατρικό έργο του Γιάννη Καμπύση, Γιάννενα 1984