Γιασεμί

Το γιασεμί ή ίασμος είναι γένος αγγειόσπερμων, δικότυλων φυτών που ανήκει στην οικογένεια των Ελαιίδων (ή Ελαιοειδών) (Oleaceae). (αρχ. ελλ. επίθετο ιάσμινον (εξ ιάσμης) και Ιάσμη) (λατ. Jasminum). Σύμφωνα με πηγή, πιστεύεται ότι προέρχεται από τα Ιμαλάια, το Θιβέτ και την Κίνα.

Γιασεμί
Μπουγαρίνι ή φούλι (Jasminum sambac)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta) Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida) Τάξη: Χοιραδιώδη (Scrophulariales) Οικογένεια: Ελαιίδες (Oleaceae) Γένος: Ίασμος (Jasminum) L.
Τυπικό είδος
Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale L.)
Είδη
Πάνω από 200 είδη, δείτε κείμενο

Η λατινική λέξη Jasminum προέρχεται από την ελληνική λέξη ιάσμινον (μύρον) που σημαίνει ιασμέλαιο. Η ελληνική αυτή λέξη προέρχεται από την περσική λέξη yâsamin (یاسمین) ή yāsam.

Υπάρχουν 300 περίπου είδη που απαντώνται στις εύκρατες και θερμές χώρες της γης.

Είναι αναρριχώμενο φυτό (θάμνος, είτε αειθαλής είτε φυλλοβόλος). Η ευωδία του είναι ευχάριστη και γλυκιά.

Χαρακτηριστικά

Τα φύλλα του εναλλάσσονται, είναι απλά ή τρίφυλλα και πτερωτά. Τα άνθη του είναι λευκά στα περισσότερα είδη αλλά και κίτρινα, λευκά-ροζ, ροζ, γαλάζια και μπλε. Είναι αρωματικά και αναδύουν ένα γλυκό και πολύ ευχάριστο άρωμα. Ο καρπός του γιασεμιού είναι ράγα με δύο λοβούς. Είναι διακοσμητικό φυτό και καλλιεργείται σε γλάστρες και κήπους.

Το γιασεμί πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό, με μοσχεύματα ή με καταβολάδες. Είναι ευαίσθητο στο δυνατό κρύο και τον παγετό ενώ αγαπά τη ζέστη και τη μεγάλη ηλιοφάνεια.

Εκτός από διακοσμητικά, μερικά είδη του καλλιεργούνται για βιομηχανικούς σκοπούς και χρησιμοποιούνται ευρέως στην αρωματοποιία. Η καλλιέργεια των ειδών αυτών γίνεται κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές, γιατί η θαλάσσια αύρα είναι ευεργετική για την ανάπτυξη τους.

Χρήσεις

Από το γιασεμί εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο γνωστό με την ονομασία ιασμέλαιο. Για την εξαγωγή αυτού του ελαίου χρησιμοποιούνται 2 μέθοδοι, η απόσταξη και η εκχύλιση.

Το αιθέριο έλαιο αυτό χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Περιέχει λινολικό οξύ, γερανιόλη, βενζυλικό οξύ, ευγενόλη, τερπινεόλη και λιναλοόλη. Είναι απαραίτητο συστατικό σχεδόν όλων των αρωμάτων.

Η Γαλλία είναι πρώτη στον κόσμο στην παραγωγή ιασμελαίου. Ακολουθούν η Κίνα, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Ελλάδα.

Συγκεκριμένα υπάρχουν αναφορές του βλαστού αυτού σε αιγιπτιακά κείμενα, περσικά, καθώς σαφώς και κινεζικά.

Καλλιέργεια

Πραγματοποιείται σε παραθαλάσσιες περιοχές γιατί η αύρα βοηθά στην ανάπτυξή τους. Οι ρίζες του γιασεμιού δεν αναπτύσσονται πολύ ούτε διεισδύουν βαθιά στο έδαφος. Είναι πολυετές φυτό και χρησιμοποιεί το έδαφος μακροχρόνια. Η καλλιέργειά του διαρκεί γύρω στα 15 χρόνια. Τα άνθη του αναπτύσσονται από τον πρώτο χρόνο αλλά είναι λίγα ενώ σημαντική παραγωγή λουλουδιών έχουμε από τον τρίτο χρόνο. Τα είδη των γιασεμιών που φυτεύονται σε αγρούς χρειάζονται αρκετό πότισμα όταν η περίοδος των βροχών σταματήσει. Το έδαφος πρέπει να λιπαίνεται με διάφορα λιπάσματα και κοπριά, ενώ το φυτό χρειάζεται κλάδεμα και αφαίρεση των ξερών βλαστών και φύλλων. Η συλλογή των λουλουδιών γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες και τους μήνες Ιούνιο έως Οκτώβριο.

Ίασμος ο πολυανθής (Jasminum polyanthum)

Είδη

Μερικά από τα γνωστότερα είδη γιασεμιού είναι:

• Ίασμος ο θαμνώδης ( Jasminum fruticans). Βρίσκεται αυτοφυής στην Ελλάδα στις περιοχές της Μεσογείου και στη δυτική Ασία. Είναι αειθαλής θάμνος που φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα. Έχει κίτρινα άνθη, βρίσκονται δε στις κορυφές των κλαδιών που είναι αρκετά σκληρά και εύθραυστα.

Ίασμος ο θαμνώδης (Jasminum fruticans)

• Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale). Θάμνος με όρθιο, λείο και αποξηλωμένο βλαστό. Κατάγεται από το Ιράν και τα Ιμαλάια και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στο ψύχος. Υπάρχουν μορφές ποικιλόφυλλες με διπλά άνθη. Ο Ίασμος ο φαρμακευτικός είναι η κύρια πηγή του ιασμέλαιου. Το αιθέριο έλαιο των ανθέων αυτού του είδους λαμβανόταν και στην αρχαιότητα δια αποβρέξεως με τη βοήθεια σησαμελαίου και ονομαζόταν ιάσμη. (Η δε καλουμένη ιάσμη παρά Πέρσαις σκευάζεται εκ των ανθών των λευκών του ίου...η δε τούτου χρήσις παρά τας εστιάσεις, ευωδίας ένεκα παρά Πέρσαις προσλαμβάνεται. Διοσκρ.)

Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale)

• Ίασμος ο ταπεινός (Jasminum humile). Θάμνος που έρπει και ο βλαστός του φτάνει και τα 7 μέτρα μήκος. Τα κλαδιά του είναι λεία, τα φύλλα του αρκετά παχιά και τα άνθη του σχηματίζουν πυκνές ταξιανθίες. Είναι ανθεκτικός στις χαμηλές θερμοκρασίες των εύκρατων περιοχών
• Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum). Θάμνος με ασιατική καταγωγή, πατρίδα του θεωρείται η Μαλαισία όπου παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν σε εορτές και τελετές. Καλλιεργείται στις νότιες περιοχές της Γαλλίας, στην Αίγυπτο, τη Σικελία, τη Συρία, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη για την παραγωγή του ιασμελαίου. Στην Ελλάδα είναι γνωστό και ως γιασεμί της Χίου. Από το ξύλο του κατασκευάζονται πίπες ανατολίτικου τύπου πολύ καλής ποιότητας.
• Ίασμος ο αραβικός (Μπουγαρίνι ή φούλι) ( Jasminum sambac - Ίασμος το σαμπάκ). Θάμνος αναρριχώμενος που φτάνει σε μεγάλο ύψος. Τα κλαδιά του σχηματίζουν πολλές γωνίες και τα φύλλα του είναι μεγάλα με νευρώσεις. Τα άνθη του είναι μεγάλα, λευκά με εξαιρετικό άρωμα. Καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό και για την παρασκευή του έξοχου ομώνυμου αρώματος και αιθέριου ελαίου ενώ μία μορφή του με διπλά άνθη, λιγότερο όμως εύοσμα από τις άλλες του μορφές, έχει την ονομασία γκραντούκα (Grand Duke of Tuscany, ιταλ. Granduca di Toscana) τα άνθη του οποίου χρησιμοποιούνται στο αρωματικό τσάι.
• Ίασμος ο γυμνανθής (Jasminum nudiflorum) Θάμνος ιθαγενής της Ιαπωνίας και της Κίνας με πλούσια κίτρινα άνθη, ευδοκιμεί και στην Ελλάδα και πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα.

  

  Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum) είναι μια από τις κύριες πηγές παραγωγής ιασμέλαιου

• Ίασμος ο καμψίφυλλος (Jasminum revolutum) Μορφή του Ι. του ταπεινού. Ιθαγενής της Ασίας, θάμνος ρωμαλαίος, αειθαλής με κίτρινα άνθη. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και καταβολάδες.
• Ίασμος ο πολυανθής (Jasminum polyanthum). Αειθαλής, αναρριχώμενος θάμνος ιθαγενής της Κίνας. Τα άνθη του είναι κυρίως λευκά, απαντώνται όμως και κόκκινα και ροζ.
• Ίασμος ο ευοσμότατος (Jasminum odoratissimum). Θάμνος με μυρωδάτα κίτρινα άνθη από τα οποία εξάγεται αιθέριο έλαιο. Αυτοφυόμενος συναντάται στο νησί Μαδέιρα.
• Ίασμος ο στιλπνός (Jasminum nitidum). Θάμνος αναρριχώμενος, αειθαλής ή ημιφυλλοβόλος με αρωματικά λευκά άνθη, ιθαγενής της Νέας Γουινέας. Είναι φυτό ευαίσθητο στους παγετούς. Πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες.

Παλαιότερες ταξινομήσεις

Παλαιότερα στο Σύστημα κατά Βέτσταϊν (1935) η οικογένεια των Ελαιοειδών υπάγετο στην τάξη των Λιγουστρωδών (Ligustrales).

Πρόσθετες πληροφορίες

Η πόλη Δαμασκός στη Συρία το έχει ως σύμβολό της το γιασεμί και ονομάζεται "πόλη του γιασεμιού". Από την άλλη είναι σύμβολο της μητρότητος στην Ταϊλάνδη. Ακόμη στην Τυνησία ονομάστηκαν "επανάσταση των γιασεμιών" η αλλαγή προέδρου το 1987 και μια επανάσταση το 2011. Τέλος, στην Κίνα οι αγώνες υπέρ της δημοκρατίας το 2011 είχαν ως σύμβολο τους το λουλούδι αυτό.

Πηγές

• Λεξικόν φυτολογικόν περιλαμβάνον τα ονόματα, την ιθαγένειαν και τον βίον υπερδεκακισχιλίων φυτών, εν οις και τα λόγω χρησιμότητος ή κόσμου καλλιεργούμενα, των οποίων περιγράφονται και η ιστορία, η καλλιέργεια, τα προϊόντα και αι νόσοι. Π.Γ. Γεννάδιος, Αθήνα 1914.
• И.П.Хориков, М.Г.Малев. Новогреческо-русский словарь под редакцией П.Пердикиса и Т.Пападопулоса. Москва, издательство Русский язык, 1980.
• «Γιασεμί». Καλλωπιστικά. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2012. 
• http://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Jasminum~polyanthum
• Jasminum polyanthum Ίασμος ο πολυανθής
• Jasminum odoratissimum Ίασμος ο ευοσμότατος Αρχειοθετήθηκε 2015-09-16 στο Wayback Machine.
• Jasminum nitidum Ίασμος ο στιλπνός
• https://web.archive.org/web/20110816024231/http://fyta.createforumhosting.com/jasminum-nitidum-t5840.html

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του γιασεμί στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Jasminum στο Wikimedia Commons