Γλώσσα Μπασκίρ
Η γλώσσα Μπασκίρ (μπασκίρ: башҡорт теле, μεταγρ. μπασκόρτ τελέ) είναι Τουρκική γλώσσα, η οποία ανήκει στις κιπτσακικές γλώσσες. Απολαμβάνει καθεστώς συνεπίσημης γλώσσας στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν της Ρωσίας μαζί με τα ρωσικά. Στη Ρωσία ομιλούν τα Μπασκίρ περίπου 1.4 εκατομμύρια άτομα.Η Μπασκίρ έχει τρεις διαλέκτους: τη Νότια, την Ανατολική και τη Βορειοδυτική.
| Μπασκιρικά | |
|---|---|
| Башҡорт теле, башҡортса και Башҡурд теле | |
| Ταξινόμηση | Αλταϊκές |
| Σύστημα γραφής | κυριλλικό αλφάβητο, Γιαναλίφ και Αραβική γραφή |
| Κατάσταση | |
| Επίσημη γλώσσα |  Ρωσία
|
| ISO 639-1 | ba |
| ISO 639-2 | bak |
| ISO 639-3 | bak |
Γεωγραφική κατανομή Επεξεργασία
Οι περισσότεροι ομιλητές της Μπασκίρ ζουν στη ρωσική δημοκρατία του Μπασκορτοστάν. Πολλοί ομιλητές της γλώσσας ζουν στο Ταταρστάν, ενώ μικρότερες κοινότητες ομιλητών της γλώσσας βρίσκονται και στις περιφέρειες Τσελιάμπινσκ, Αρινμπούρκ, Τιουμέν, Σβερντλόφσκ και Κουργκάν.[1] Ωστόσο υπάρχουν κοινότητες ομιλητών της Μπασκίρ και σε άλλες περιφέρειες της Ρωσίας. Υπάρχουν μικρές κοινότητες ομιλητών της γλώσσας στο Καζακστάν και σε άλλες χώρες.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, στη Ρωσία 1.152.404 άτομα ομιλούσαν την μπασκιρική. Από αυτούς 977.484 δήλωσαν Μπασκίρ, 131.950 δήλωσαν Τατάροι, 20.258 δήλωσαν Ρώσοι, 6.276 δήλωσαν Τσουβάς, 3.211 δήλωσαν Μαρί, 1.953 δήλωσαν Καζάκοι, 1.630 δήλωσαν Ουντμούρτ και 1.279 δήλωσαν Ουζμπέκοι. Τέλος, 8.363 άτομα δήλωσαν κάποια άλλη εθνότητα[2].
Ταξινόμηση Επεξεργασία
Η Μπασκίρ ανήκει στη Βουλγαρική (ρωσικά: кыпчакско-булгарская) υποομάδα των γλωσσών Κιπτσάκ μαζί με τα ταταρικά. Οι προφορές της μπασκιρικής και της ταταρικής παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, αν και η προφορά τους διαφέρει από τις περισσότερες υπόλοιπες Κιπτσακικές και Ογουζικές Τουρκικές γλώσσες.
Η χειλική φωνηεντική αρμονία στα Μπασκίρ γράφεται ρητά. Το ταταρικό тормышым (τορμισίμ) και το μπασκιρικό тормошом (τορμοσόμ) προφέρονται [[tormoˈʃom]], που σημαίνει "η ζωή μου".
Ορθογραφία Επεξεργασία
Οι Μπασκίρ άρχισαν να υιοθετούν το Ισλάμ κατά τον 10ο αιώνα αν και ο εξισλαμισμός τους διήρκεσε αιώνες. Οι Μπασκίρ άρχισαν να χρησιμοποιούν ως γραπτή γλώσσα τα τσαγκατάι (τούρκι). Τα τσαγκατάι γράφονταν σε μια παραλλαγή του αραβικού αλφαβήτου.
Το 1923 δημιουργήθηκε ειδικά για τη γλώσσα Μπασκίρ ένα αλφάβητο με βάση το αραβικό. Την ίδια στιγμή δημιουργήθηκε η λογοτεχνική Μπασκιρική γλώσσα, η οποία απομακρυνόταν από τις παλαιότερες τουρκικές επιρροές στη γραπτή γλώσσα. Αρχικά η μπασκιρική γραφόταν με τη χρήση ενός τροποποιημένου αραβικού αλφαβήτου. Το 1930 εισήχθη το Ενιαίο Τουρκικό λατινικό Αλφάβητο. Το 1939 το λατινικό αλφάβητο καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με μια παραλλαγή του Κυριλλικού αλφαβήτου.
Το σύγχρονο αλφάβητο της Μπασκιρικής γλώσσας βασίζεται στο ρωσικό αλφάβητο. Οι Μπασκίρ χρησιμοποιούν τα επιπλέον γράμματα Ә ә /æ/, Ө ө /ø/, Ү ү [y], Ғ ғ /ʁ/, Ҡ ҡ /q/, Ң ң /ŋ/, Ҙ ҙ /ð/, Ҫ ҫ /θ/, Һ һ /h/.
| А а | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Ҙ ҙ | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Ҡ ҡ | Л л | М м | Н н |
| Ң ң | О о | Ө ө | П п | Р р | С с | Ҫ ҫ | Т т | У у |
| Ү ү | Ф ф | Х х | Һ һ | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
| Ы ы | Ь ь | Э э | Ә ә | Ю ю | Я я |
Γραμματική Επεξεργασία
Η Μπασκίρ ανήκει στην οικογένεια των τουρκικών γλωσσών. Είναι συγκολλητική γλώσσα και η σειρά των λέξεων είναι υποκείμενο-αντικείμενο-ρήμα.[3][4] Ένα μεγάλο μέρος των λέξεων της Μπασκίρ είναι τουρκικής προέλευσης. Στην Μπασκίρ εντοπίζεται μεγάλος αριθμός δανείων από τα ρωσικά, τα αραβικά και τα περσικά.
Κλίση ουσιαστικών Επεξεργασία
| Αριθμός | Πτώση | πατέρας | μητέρα | παιδί | σκύλος | γάτα |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ενικός | Ονομαστική | ата ata | әсәй äsäy | бала bala | эт et | бесәй besäy |
| Γενική | атаның atanıñ | әсәйҙең äsäyźeñ | баланың balanıñ | эттең etteñ | бесәйҙең besäyźeñ | |
| Δοτική | атаға atağa | әсәйгә äsäygä | балаға balağa | эткә etkä | бесәйгә besäygä | |
| Αιτιατική | атаны atanı | әсәйҙе äsäyźe | баланы balanı | этте ette | бесәйҙе besäyźe | |
| Τοπική | атала atala | әсәйҙә äsäyźä | балала balala | эттә että | бесәйҙә besäyźä | |
| Αφαιρετική | атанан atanan | әсәйҙән äsäyźän | баланан balanan | эттән ettän | бесәйҙән besäyźän | |
| Πληθυντικός | Ονομαστική | аталар atalar | әсәйҙәр äsäyźär | балалар balalar | эттәр ettär | бесәйҙәр besäyźär |
| Γενική | аталарҙың atalarźıñ | әсәйҙәрҙең äsäyźärźeñ | балаларҙың balalarźıñ | эттәрҙең ettärźeñ | бесәйҙәрҙең besäyźärźeñ | |
| Δοτική | аталарға atalarğa | әсәйҙәргә äsäyźärgä | балаларға balalarğa | эттәргә ettärgä | бесәйҙәргә besäyźärgä | |
| Αιτιατική | аталарҙы atalarźı | әсәйҙәрҙе äsäyźärźe | балаларҙы balalarźı | эттәрҙе ettärźe | бесәйҙәрҙе besäyźärźe | |
| Τοπική | аталарҙа atalarźa | әсәйҙәрҙә äsäyźärźä | балаларҙа balalarźa | эттәрҙә ettärźä | бесәйҙәрҙә besäyźärźä | |
| Αφαιρετική | аталарҙан atalarźan | әсәйҙәрҙән äsäyźärźän | балаларҙан balalarźan | эттәрҙән ettärźän | бесәйҙәрҙән besäyźärźän |
Κλίση αντωνυμιών Επεξεργασία
| Ερωτηματικές αντωνυμίες | Προσωπικές αντωνυμίες | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πτώση | ποιος | τι | Μοναδική | Πληθυντικός | |||||
| Εγώ | Εσύ ή συ | αυτός, αυτή, αυτό | εμείς | σας | αυτοί | ||||
| Ονομαστική | кем kem | нимә nimä | мин min | һин hin | ул ul | беҙ beź | һеҙ heź | улар ular | |
| Γενική | кемдең kemdeñ | нимәнең nimäneñ | минең mineñ | һинең hineñ | уның unıñ | беҙҙең beźźeñ | һеҙҙең heźźeñ | уларҙың ularźıñ | |
| Δοτική | кемгә kemgä | нимәгә nimägä | миңә miñä | һиңә hiñä | уға uğa | беҙгә beźgä | һеҙгә heźgä | уларға ularğa | |
| Αιτιατική | кемде kemde | нимәне nimäne | мине μου | һине hine | уны unı | беҙҙе beźźe | һеҙҙе heźźe | уларҙы ularźı | |
| Τοπική | кемдә kemdä | нимәлә nimälä | миндә mindä | һиндә hindä | унда unda | беҙҙә beźźä | һеҙҙә heźźä | уларҙа ularźa | |
| Αφαιρετική | кемдән kemdän | нимәнән nimänän | минән minän | һинән hinän | унан unan | беҙҙән beźźän | һеҙҙән heźźän | уларҙан ularźan | |
| Οριστικές αντωνυμίες | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πτώση | Ενικός | Πληθυντικός | ||||||
| αυτό | αυτό | αυτά | αυτά | |||||
| Ονομαστική | был bıl | ошо oşo | шул şul | теге tege | былар bılar | ошолар oşolar | шулар şular | тегеләр tegelär |
| Γενική | бының bınıñ | ошоноң oşonoñ | шуның şunıñ | тегенең tegeneñ | быларҙың bılarźıñ | ошоларҙың oşolarźıñ | шуларҙың şularźıñ | тегеләрҙең tegelärźeñ |
| Δοτική | быға bığa | ошоға oşoğa | шуға şuğa | тегегә tegegä | быларға bılarğa | ошоларға oşolarğa | шуларға şularğa | тегеләргә tegelärgä |
| Αιτιατική | быны bını | ошоно oşona | шуны şunı | тегене tegene | быларҙы bılarźı | ошоларҙы oşolarźı | шуларҙы şularźı | тегеләрҙе tegelärźe |
| Τοπική | бында bında | ошонда oşonda | шунда şunda | тегендә tegenda | быларҙа bılarźa | ошоларҙа oşolarźa | шуларҙа şularźa | тегеләрҙә tegelärźä |
| Αφαιρετική | бынан bınan | ошонан oşonan | шунан şunan | тегенән tegenän | быларҙан bılarźan | ошоларҙан oşolarźan | шуларҙан şularźan | тегеләрҙән tegelärźän |
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Владение языками населением наиболее многочисленных национальностей по субъектам Российской Федерации» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Владение языками населением наиболее многочисленных национальностей» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020.
- ↑ Berta, Árpád (1998). «Tatar and Bashkir». Στο: Johanson, Lars. The Turkic languages. Routledge. σελίδες 283-300.
- ↑ «Overview of the Bashkir Language». Learn the Bashkir Language & Culture. Transparent Language. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2011.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Poppe, Nicholas (1997) [1964]. Bashkir Manual. Routledge. σελ. 186. ISBN 978-0-7007-0836-9.
- Грамматика современного башкирского литературного языка (στα Ρωσικά). Москва: Наука. 1981.
- Дмитриев, Н. К. (1948). Грамматика башкирского языка (στα Ρωσικά). Из-во АН СССР.
