Βικιπαίδεια

Έννοια της ψυχής στην αρχαία Αίγυπτο

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η ψυχή αποτελούνταν από πολλά μέρη. Εκτός από αυτά τα μέρη της ψυχής υπήρχε το σώμα (που αποκαλούνταν χα, και κάποιες φορές χαουά, που σημαίνει κατά προσέγγιση "σύνολο των μερών του σώματος").

Απόσπασμα από το Βιβλίο των Νεκρών.

Σύμφωνά με κάποιους από τους αρχαίους αιγυπτιακούς μύθους για τη δημιουργία, ο θεός Ατούμ δημιούργησε τον κόσμο από το χάος, χρησιμοποιώντας την μαγική του δύναμη (χέκα)[1]. Επειδή η γη δημιουργήθηκε με μαγεία, οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι όλα ήταν γεμάτα μαγεία καθώς και κάθε ζωντανό ον απάνω στη γη. Όταν δημιουργήθηκαν οι άνθρωποι, αυτή η μαγεία πήρε τη μορφή της ψυχής, μιας αιώνιας δύναμης που υπάρχει μέσα και με κάθε ανθρώπινο ον. Η έννοια της ψυχής και των μερών της γνώρισε μεταβολές από το Παλαιό Βασίλειο ως το Νέο Βασίλειο, κάποιες φορές αλλάζοντας και από τη μία δυναστεία στην άλλη, και για παράδειγμα από πέντε μέρη σε επτά και εννιά. Όμως, τα περισσότερα αιγυπτιακά ταφικά κείμενα αναφέρουν εννιά μέρη της ψυχής: χατ (ή κχατ, ή χα, φυσικό σώμα), σαχού (πνευματικό σώμα), ρεν (όνομα, ταυτότητα), μπα (προσωπικότητα ή ψυχή), κα («σωσίας»), αμπ (καρδιά), σουάτ (ή σουτ, σκιά), χου (ή χουά ή χα, ευφυΐα), σεχέμ (δύναμη), και ακ (ή αχ ή ακχ, το θεοποιημένο πνεύμα των ενωμένων μερών της ψυχής που έχει μεταβεί στην αιώνια ευδαίμων ζωή)[2]. Η αιγυπτιολόγος Rosalie David, εξηγεί ως εξής τις πολλές όψεις της ψυχής:

Οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα είχε πολλές εκφάνσεις-έννοια που μάλλον εξελίχθηκε κατά τις αρχές του Παλαιού Βασιλείου. Στη ζωή, το άτομο ήταν μια ενιαία οντότητα, αλλά αν είχε διάγει ενάρετη ζωή, μπορούσε να επίσης να έχει πρόσβαση σε μια πολλαπλότητα από μορφές που μπορούσε να χρησιμοποιήσει στον άλλο κόσμο. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι μορφές αυτές μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου ο νεκρός να μπορέσει να βοηθήσει την οικογένεια και τους οικείους του, ή αντίθετα για να πάρει εκδίκηση από τους εχθρούς του[3].

Χατ (φυσικό σώμα) Επεξεργασία

 
Ένα κιβώτιο ουσάμπτι, Πτολεμαϊκή περίοδος.

Το χατ, ή αλλιώς το φυσικό σώμα, έπρεπε να υφίσταται προκειμένου το κα να μπορεί να έχει υπόσταση και επίσης να κριθεί από τους φύλακες του Κάτω Κόσμου. Έτσι, ήταν απαραίτητο να διατηρηθεί το σώμα όσο πιο καλά και πλήρως γινόταν, και ο ταφικός θάλαμος να ήταν επίσης όσο το δυνατόν πιο προσωποποιημένος, με ζωγραφιές και αγάλματα του νεκρού που να αναπαριστούν σκηνές θριάμβου από τη ζωή του νεκρού. Στο Παλαιό Βασίλειο, μόνο ο φαραώ είχε δικαίωμα στην αιωνιότητα, από το Μέσο Βασίλειο και μετά όμως, όλοι ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα μπορούσαν να εξασφαλίσουν το παραπάνω[4].

Καθώς η κατάσταση του σώματος ήταν τόσο στενά συνδεδεμένη με την κατάσταση του ατόμου στην άλλη ζωή, μέχρι την εποχή του Μέσο Βασίλειο, όχι μόνο υπήρχαν αναπαραστάσεις σκηνών ευτυχίας και επιτευγμάτων του νεκρού, αλλά και μικρά αγαλματίδια, τα ουσάμπτι, τα οποία πιστευόταν ότι θα έκαναν τις εργασίες εκ μέρους του νεκρού στον άλλο κόσμο[5].

Πριν ένα άτομο μπορούσε να κριθεί από τους θεούς, το φυσικό (μουμιοποιημένο) σώμα έπρεπε να «ζωντανέψει» ξανά με μια σειρά από τελετουργίες, η κυριότερη των οποίων ήταν η τελετή ανοίγματος του στόματος. Μια πολύ καλή και χαρακτηριστική αναπαράσταση βρίσκεται στον τάφο του φαραώ Σετί Α΄. Στους τοίχους του τάφου υπάρχουν οι αναπαραστάσεις των ιερέων που πραγματοποιούν τα τελετουργικά, ενώ από κάτω είναι το κείμενο της τελετής[6]. Η τελετή αυτή, που μάλλον γινόταν κατά τον ενταφιασμό, είχε σκοπό να το ζωντάνεμα των μελών του σώματος, ώστε το πνευματικό σώμα να μπορεί να κινείται στην επόμενη ζωή.

Σαχού (πνευματικό σώμα) Επεξεργασία

 
Όστρακο με την αρχή της Ιστορίας του Φαντάσματος, τερακότα από το Ντέιρ ελ Μεντίνα, 19-20η Δυναστεία.

Αν όλα τα τελετουργικά, τελετές και ξόρκια για το χατ γίνονταν σωστά, και επίσης ο νεκρός κρινόταν άξιος από τον Όσιρι και τους θεούς του Κάτω Κόσμου για να περάσει στην επόμενη ζωή, δημιουργούταν το σαχού ή δηλαδή η πνευματική αναπαράσταση του φυσικού σώματος. Το πνευματικό αυτό σώμα τότε είχε τη δυνατότητα να αλληλεπιδρά με τις άλλες οντότητες στον άλλο κόσμο. Ως μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου, του ανχ, το σαχού κάποιες φορές μπορεί να εμφανίζεται ως πνεύμα εκδίκησης που γυρνάει στον κόσμο από τον Κάτω Κόσμο για εκδικηθεί αυτούς που το αδίκησαν. Ένα γνωστό παράδειγμα έχει βρεθεί σε τάφο του Μέσου Βασιλείου όπου ένας άντρας αφήνει γράμμα στην πεθαμένη γυναίκα του, που μπορούμε να υποθέσουμε, τον στοιχειώνει:

Τι κακό πράγμα έχω κάνει που έχω φτάσει σε αυτό το σημείο; Τι σου έχω κάνει; Αλλά αυτό που έκανες εσύ είναι να απλώσεις τα χέρια σου απάνω μου αν και δεν έχω τίποτα κακό σε εσένα. Από τον καιρό που έζησα με εσένα ως άντρας σου μέχρι σήμερα, τι σου έχω κάνει ώστε να πρέπει να κρυφτώ; Όταν αρρώστησες από αρρώστια έστειλα να φέρουν ένα γιατρό… Πέρασα οκτώ μήνες χωρίς να τρώω και να πίνω κανονικά. Έκλαιγα συνέχεια μαζί με την οικογένειά μου μπροστά από το σπίτι μου στη γειτονιά. Έφερα λινά υφάσματα να σε τυλίξω και δεν άφησα καλή πράξη που να μην κάνω για σένα [στη μνήμη σου]. Και τώρα, να, έχω περάσει τρία χρόνια χωρίς να μπω σε σπίτι, αν και δεν είναι σωστό ένας σαν κι εμένα [της τάξης μου] να το κάνει αυτό [δεν είναι υποχρεωμένος να κρατήσει το πένθος τόσο καιρό]. Αυτά έκανα για χάρη σου. Αλλά, να, δεν γνωρίζεις το καλό από το κακό [7].

Αμπ (καρδιά) Επεξεργασία

F34
αμπ "καρδιά" σε ιερογλυφικά
 
Σκαραβαίος καρδιάς από χρυσό και πράσινη πέτρα.

Ένα σημαντικό μέρος της έννοιας της ψυχής για τους αρχαίος Αιγύπτιους ήταν η καρδιά, αμπ. Η καρδιά[8] πιστευόταν ότι δημιουργούταν από μία σταγόνα αίμα από την καρδιά της μητέρας, που λαμβανόταν κατά τη σύλληψη[9]. Για τους αρχαίους Αιγύπτιους η καρδιά ήταν η έδρα του συναισθήματος, της σκέψης, της θέλησης και της πρόθεσης, όπως φαίνεται και από τις πολλές εκφράσεις της αιγυπτιακής γλώσσας που περιλαμβάνουν τη λέξη αμπ. Στα αρχαία αιγυπτιακά η λέξη γενικά σήμαινε την καθεαυτό καρδιά, αντί την μεταφορική χρήση της λέξης. Όμως, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι δεν έκαναν καμία διάκριση μεταξύ του μυαλού και της καρδιάς όσον αφορά το συναίσθημα ή τις σκέψεις. Τα δύο αυτά ήταν συνώνυμα.

Στην αιγυπτιακή θρησκεία, η καρδιά ήταν το κλειδί για τη μεταθανάτια ζωή. Ήταν σημαντικό να επιβιώσει μετά το θάνατο στο επέκεινα, όπου έδινε μαρτυρία υπέρ ή κατά του κατόχου της. Όπως το φυσικό σώμα, η καρδιά λοιπόν ήταν σημαντικό μέρος της κρίσης στον άλλο κόσμο, και έπρεπε να διατηρηθεί προσεκτικά, και να τοποθετηθεί μέσα στο σώμα με ένα φυλακτό σκαραβαίο καρδιάς από πάνω της.

Πιστευόταν ότι η καρδιά εξεταζόταν από τον Άνουβι και άλλες θεότητες κατά το Ζύγισμα της Καρδιάς. Αν η καρδιά ζύγιζε περισσότερο από το φτερό της Μάατ, την καταβρόχθιζε αμέσως η θεότητα τέρας Αμμούτ, και η ψυχή στερούνταν την αιωνιότητα.

Κα (σωσίας) Επεξεργασία

D28
κα σε ιερογλυφικά

Το κα ήταν η αιγυπτιακή έννοια για την ζωτική ουσία, που διαφοροποιούσε ένα ζωντανό από ένα νεκρό πρόσωπο, με το θάνατο να συμβαίνει όταν το κα εγκατέλειπε το σώμα. Σύμφωνα με μια εκδοχή στην αιγυπτιακή μυθολογία, ο θεός Χνουμ έφτιαχνε τα σώματα των μικρών παιδιών στο τροχό της πηλοποιίας του, και τα έβαζε στα σώματα των μητέρων τους. Πιστευόταν ότι η Χεκέτ ή η Μεσκνέτ, ανάλογα με τη μυθολογία κάθε περιοχής, εμφυσούσε στον νέο άνθρωπο το κα τη στιγμή της γέννησής του ως το μέρος της ψυχής τους που τους καθιστούσε ζωντανούς. Η έννοια του κα ομοιάζει με την έννοια του πνεύματος σε άλλες θρησκείες.

Οι Αιγύπτιοι επίσης πίστευαν ότι το κα συντηρούνταν με βρώση και πόση. Για αυτό το λόγο προσφέρονταν στους νεκρούς τροφή και πόση, αν και ήταν το κα-αού των προσφορών αυτών, δηλαδή η πνευματική ουσία, που κατανάλωνε το κα του νεκρού, και όχι η φυσική μορφή των προσφορών. Το κα συχνά αναπαρασταινόταν στη αιγυπτιακή εικονογραφία ως μια δεύτερη εικόνα του βασιλιά, που είχε ως αποτέλεσμα την απόδοση της λέξης στα πρώτα έργα της αιγυπτιολογίας ως σωσίας (ή διπλό).

Μπα (προσωπικότητα) Επεξεργασία

 
Το μπα έχει τη μορφή πουλιού με ανθρώπινο κεφάλι.
 
Αποτροπαϊκό φυλακτό μπα.
G29
μπα (G29) σε ιερογλυφικά
G53
μπα (G53) σε ιερογλυφικά

Το μπα αποτελούσε οτιδήποτε κάνει ένα άτομο μοναδικό, και είναι έννοια παρόμοια με την «προσωπικότητα», ή με άλλες ερμηνείες την «ψυχή». Με την έννοια του συνόλου των μοναδικών χαρακτηριστικών, και τα άψυχα πράγματα μπορούσαν να έχουνε μπα, και όντως, κατά την περίοδο του Παλαιού Βασιλείου οι πυραμίδες συχνά αποκαλούνταν μπα του ιδιοκτήτη τους. Το μπα ως μέρος του ατόμου πιστευόταν ότι θα ζούσε μετά το θάνατο του σώματος, και κάποιες φορές απεικονίζεται ως πουλί με ανθρώπινο κεφάλι (ίδιο με του νεκρού) να πετάει έξω από το τάφο για να ενωθεί με το κα στην μεταθανάτια ζωή [10].

Στα Κείμενα των Σαρκοφάγων, μια μορφή του μπα που υπάρχει μετά το θάνατο είναι σωματική —τρώγοντας, πίνοντας και ζευγαρώνοντας. Ο αιγυπτιολόγος Louis Žabkar υποστηρίζει ότι το μπα δεν είναι απλά ένα μέρος του ατόμου, αλλά «το ίδιο το πρόσωπο», αντίθετα από την έννοια της ψυχής στην Ελληνική ή ύστερη Ιουδαϊκή, Χριστιανική ή Μουσουλμανική σκέψη. Η ιδέα μιας εντελώς μη υλικής υπόστασης ήταν τόσο ξένη στην αιγυπτιακή σκέψη, που όταν ο Χριστιανισμός διαδόθηκε στην Αίγυπτο, δανείστηκε την ελληνική λέξη ψυχή για να την αντίστοιχη έννοια, αντί για τον όρο μπα. Ο Žabkar συμπεραίνει ότι η έννοια του μπα ήταν τόσο συγκεκριμένη για τους αρχαίους Αιγυπτίους, που δεν πρέπει να μεταφράζεται αλλά να παραθέτεται στη βιβλιογραφία αμετάφραστη και με περιφραστική περιγραφή ως ένα από τα πλαίσια περιγραφής για το άτομο, που ίσχυε για τους αρχαίους Αιγυπτίους[11].

Σε άλλο πλαίσιο αναφοράς για το μπα, αυτό απεικονίζεται στο Βιβλίο των Νεκρών' να επιστρέφει στην μούμια και να συμμετέχει στη ζωή έξω από τον τάφο σε μη υλική μορφή, πλαίσιο το οποίο απηχεί την ηλιακή θεολογία του κατά την οποία ο Ρα ενώνεται κάθε βράδυ με τον Όσιρι[12].

Η λέξη μπαουά, πληθυντικός της λέξης μπα, σήμαινε περίπου "επιβλητικότητα", "δύναμη", και "φήμη", ειδικά για θεότητα. Όταν μια θεότητα επενέβαινε στις ανθρώπινες υποθέσεις, λεγόταν ότι ενεργούσε το μπαουά της θεότητας αυτή[13].

Ακ Επεξεργασία

 
Ιερογλυφικό του ακ.

Το ακ, ή αχ, ή ακχ, "αυτό που (μαγικά) ενεργεί"[10], ήταν μια έννοια που είχε διαφορετικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής ιστορίας.

Συνδεόταν με τη σκέψη, αλλά όχι ως ενέργεια του μυαλού. Αντίθετα, ήταν η νοημοσύνη ως ζωντανή οντότητα. Το ακ έπαιζε επίσης ρόλο στην μεταθανάτια ζωή. Μετά το θάνατο του χουάτ, του φυσικού σώματος, το μπα και το κα επανενώνονταν για να ζωοποιήσουν και πάλι το ακ[14]. Αυτή η ζωοποίηση ήταν δυνατή μόνο αν πραγματοποιούνταν όλες οι απαραίτητες ταφικές τελετές, τις οποίες ακολουθούσαν συνεχείς προσφορές προς το νεκρό. Η τελετουργία ονομαζόταν σ-ακ "η πραγμάτωση (ενός νεκρού) σε (ζωντανό) ακ". Με αυτή την έννοια, κατά την Εικοστή Δυναστεία η έννοια εξελίχθηκε σε ένα είδος φαντάσματος (όταν ο τάφος δεν ήταν στην κατάσταση που έπρεπε). Ένα ακ μπορούσε να κάνει είτε κακό είτε καλό στους ζωντανούς, προκαλώντας για παράδειγμα εφιάλτες, αισθήματα ενοχής, αρρώστιες κ.τ.λ. Μπορούσαν επίσης να το επικαλεστούν με προσευχές ή γράμματα που άφηναν στο ταφικό ναό του νεκρού, προκειμένου να βοηθήσει μέλη της οικογένειας, παρεμβαίνοντας για παράδειγμα σε διενέξεις, κάνοντας εκκλήσεις σε νεκρά άτομα ή θεότητες, με δυνατότητα να επηρεάζει τα πράγματα στη γη για το καλύτερο, ή και για επιφέρει τιμωρία.

Ο αποχωρισμός του ακ και η επανένωση του κα με το μπα μετά το θάνατο, μπορούσαν να γίνουν μόνο με τις κατάλληλες προσφορές και γνωρίζοντας τα συγκεκριμένα αποτελεσματικά ξόρκια, διατρέχοντας πάντα τον κίνδυνο το άτομο να πεθάνει ένα δεύτερο θάνατο, αν τα παραπάνω αποτύγχαναν. Η αρχαία αιγυπτιακή ταφική λογοτεχνία (όπως τα Κείμενα των Σαρκοφάγων και το Βιβλίο των Νεκρών) είχε ακριβώς σκοπό να βοηθήσει το νεκρό να μην "πεθάνει για δεύτερη φορά" και να μπορέσει να γίνει ακ.

Άλλες έννοιες Επεξεργασία

Ρεν (όνομα) Επεξεργασία

Ως μέρος της ψυχής, το όνομα το ατόμου (ρεν) δινόταν στη γέννηση και οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι θα ζούσε όσο αυτό αναφερόταν, κάτι που εξηγεί γιατί γίνονταν προσπάθειες να το προστατέψουν και να το τοποθετήσουν πολλές φορές σε γραπτά. Είναι η ταυτότητα του ατόμου, οι εμπειρίες του, και οι αναμνήσεις όλης του της ζωής. Ένα μέρος του Βιβλίου των Αναπνοών, που προέρχεται από το Βιβλίο των Νεκρών, ήταν ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί η επιβίωση του ονόματος. Συνήθως χρησιμοποιούνταν η δέλτος (το οποίο μπορούμε να πούμε ότι ήταν ένα «μαγικό σκοινί») για την προστασία του ονόματος. Αντίθετα, η απάλειψη του ονόματος, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Ακενατόν από όλα τα μνημεία, ισοδυναμούσε με τη διά παντώς απαλοιφή της μνήμης, την καταδίκη της διαγραφής από την αιώνια ύπαρξη του ονόματος, και κατ’ επέκταση, του κατόχου του. Η απαλοιφή του ονόματος του προηγούμενου ιδιοκτήτη ή εντολέα από μνημεία και αγάλματα και η αντικατάστασή του με το όνομα του νέου, αρκούσε να πιστώσει στον τελευταίο την ιδιοκτησία. Σε όσα περισσότερα μνημεία και μέρη χρησιμοποιούνταν το όνομα, τόσο μεγαλύτερη ήταν η πιθανότητα να επιβιώσει για να διαβάζεται και να λέγεται στο διηνεκές. Ο Ραμσής Β΄ ακολούθησε ευρέως αυτήν την τακτική, οικειοποιούμενος δεκάδες μνημεία και αγάλματα[15].

Σουάτ (σκιά) Επεξεργασία

Η σκιά ενός ατόμου είναι πάντα παρούσα. Γι’ αυτό το λόγο, οι Αιγύπτιοι υπέθεσαν ότι η σκιά περιέχει κάτι από το άτομο στο οποίο ανήκει. Βάσει αυτής συσχέτισης, τα αγάλματα προσώπων ή θεοτήτων κάποιες φορές αναφέρονταν ως σκιές.

Η σκιά επίσης ήταν αντιπροσώπευση της μορφής του θανάτου, και απεικονιζόταν χαρακτηριστικά ως μια μικρή ανθρώπινη φιγούρα εντελώς μαύρη.

Χου (ευφυΐα) Επεξεργασία

Έχουμε πολύ ελάχιστα γραπτά στοιχεία για την έννοια του χου (ή χουά ή χα), το μέρος της ψυχής που αφορά την ευφυΐα και την πρόθεση. Εμφανίζεται σε γραπτά ήδη από το Παλαιό Βασίλειο, αλλά μέχρι την εποχή του Μέσου Βασιλείου η έννοια φαίνεται να έχει αφομοιωθεί από εκείνη το αχ (μαζί με εκείνες του κα και του μπα)[2].

Σεχέμ (μορφή) Επεξεργασία

Ομοίως, λίγα πράγματα είναι γνωστά και για το σεχέμ. Πολλοί μελετητές ερμηνεύουν αυτό την έννοια του μέρους της ψυχής ως τη ζωτική δύναμη ή τη δύναμη της ψυχής που υπάρχει μετά το επιτυχημένο πέρασμα από όλες της κρίσεις και δοκιμασίες της μεταθανάτιας ζωής. Όμως, ως σεχέμ ορίζεται στο Βιβλίο των Νεκρών και ως «ισχύς», «δύναμη» και ως το μέρος που κατοικούν ο Ώρος και ο Όσιρις στον Κάτω Κόσμο[2] .

Σχέσεις Επεξεργασία

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο θάνατος συμβαίνει όταν το κα του ατόμου εγκαταλείπει το σώμα. Οι τελετουργίες που πραγματοποιούνταν μετά το θάνατο από τους ιερείς, δεν είχαν μόνο σκοπό να αποκαταστήσουν τις φυσικές δυνατότητες του ατόμου μετά το θάνατο, αλλά και να απελευθερώσουν το μπα από το σώμα. Αυτό επέτρεπε στο μπα να ενωθεί με κα στην επόμενη ζωή, δημιουργώντας την οντότητα του ακ. Αν το μπα παρέμενε προσκολλημένο στο σώμα και στη γήινη σφαίρα, δεν θα μπορούσε ποτέ να μεταμορφωθεί στην ουράνια και ευδαίμονα κατάσταση του ακ.

Οι Αιγύπτιοι αντιλαμβάνονταν την επόμενη ζωή περίπου παρόμοια με την παρούσα, με μια διαφορά. Το πρότυπο για την νέα ύπαρξη ήταν το ταξίδι του θεού ήλιου Ρα. Τη νύχτα κατέβαινε στο Ντουάτ, τον Κάτω Κόσμο. Εκεί τελικά συναντούσε τον Όσιρι, και ο ένας αναζωογονούσε τον άλλον για μία μέρα, καθώς και τις ψυχές που κατοικούσαν στα διάφορα μέρη του Ντουάτ, για να αρχίσει ξανά ο κύκλος την επόμενη μέρα. Για το λόγο αυτό, έπρεπε στο Ντουάτ να υφίσταται κάποιου είδους διατήρηση του σώματος, ώστε να μπορεί να επιστρέφει κάθε βράδυ το μπα, και να ανασταίνεται κάθε πρωί με νέα ζωή. Τα ολοκληρωμένα ακ, πιστευόταν ότι εμφανιζόταν ως αστέρια[16].

Το Βιβλίο των Νεκρών παρείχε το λεπτομερή οδηγό για την καθημερινή επιβίωση και αποφυγή των κινδύνων του άλλου κόσμου, ώστε να αποφευχθεί ο δεύτερος θάνατος και να επιτευχθεί η αιώνια μνήμη του ατόμου. Τα πάντα είχαν ως επίκεντρο να μην χαθεί η ψυχή του ατόμου στον άλλο κόσμο, γιατί αυτός ο δεύτερος θάνατος ήταν αμετάκλητος και αιώνιος.

Ο τάφος του Παχερί, ενός νομάρχη της 18ης Δυναστείας, περιέχει μια χαρακτηριστική περιγραφή:

Η ζωή σου συμβαίνει ξανά, χωρίς το μπα σου να είναι ξεχωριστά από το θεϊκό σώμα σου, με το μπα σου να είναι ενωμένο με το ακ … Θα αναδύεσαι κάθε πρωί και θα επιστρέφεις κάθε βράδυ. Ένας λύχνος θα ανάβει μπροστά σου κάθε βράδυ μέχρι το φως του ήλιου να λάμψει μπροστά στο στήθος σου. Θα σου ειπωθεί: «Καλώς ήρθες. Καλώς ήρθες, σε αυτό το δικό σου σπίτι των ζωντανών!».

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Pinch, Geraldine (2004). Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. Oxford University Press. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 BUDGE, E. A. WALLIS. THE BOOK OF THE DEAD The Papyrus of Ani IN THE BRITISH MUSEUM. THE EGYPTIAN TEXT WITH INTERLINEAR TRANSLITERATION AND TRANSLATION, A RUNNING TRANSLATION, INTRODUCTION, ETC. https://www.sacred-texts.com/egy/ebod/index.htm: British Museum. 
  3. ↑ David, Rosalie (2003). Religion and Magic in Ancient Egypt. Penguin Books. σελ. 116. 
  4. ↑ Ikram, Salima (2003). Death and Burial in Ancient Egypt. Longman. ISBN 978-0582772168. 
  5. ↑ Miniaci, Gianluca (2014). «THE CASE OF THE THIRD INTERMEDIATE PERIOD 'SHABTI-MAKER (?) OF THE AMUNDOMAIN' DIAMUN / PADIAMUN AND THE CHANGE IN CONCEPTION OF SHABTISTATUETTES». The Journal of Egyptian Archaeology 100: 245–273. 
  6. ↑ Mojsov, Bojana (Winter 2002). «The Ancient Egyptian Underworld in the Tomb of Sety I: Sacred Books of Eternal Life». The Massachusetts Review 42 (4): 489–506. 
  7. ↑ Nardo, Don. Living in Ancient Egypt. Thomson/Gale. σελ. 39. 
  8. ↑ «Ib | ancient Egyptian religion». Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/280503/ib. Ανακτήθηκε στις 2018-03-17. 
  9. ↑ «Slider, Ab, Egyptian heart and soul conception». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2019. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Allen, James W. (2000). Middle Egyptian : An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77483-3. 
  11. ↑ "A Study of the Ba Concept In Ancient Egyptian Texts.", p. 162–163, Louis V. Žabkar, University of Chicago Press, 1968. [1] Αρχειοθετήθηκε 2013-05-12 στο Wayback Machine.
  12. ↑ Oxford Guide: The Essential Guide to Egyptian Mythology, James P. Allen, p. 28, Berkley, 2003, (ISBN 0-425-19096-X)
  13. ↑ Borghouts, Joris Frans (1982). «"Divine Intervention in Ancient Egypt and Its Manifestation (b3w)" In Gleanings from Deir el-Medîna, edited by Robert Johannes Demarée and Jacobus Johannes Janssen». Egyptologische Uitgaven, Leiden: Nederlands Instituut Voor Het Nabije Oosten: 1–70. 
  14. ↑ Egyptology online, 2009
  15. ↑ [ https://escholarship.org/content/qt5gj996k5/qt5gj996k5.pdf Usurpation of Monuments]
  16. ↑ Frankfort, Henri (2011). Ancient Egyptian Religion: An Interpretation. Courier Corporation. σελ. 100. ISBN 978-0-486-41138-5.  Οι δικαιωμένοι νεκροί, με τη μορφή του υπέρλαμπρου ακ πιστευόταν ότι μετέβαιναν σε συγκεκριμένη περιοχή του ουρανού και υπήρχαν ως αστέρια.

Πηγές Επεξεργασία

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Allen, James Paul. 2001. "Ba". In The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, edited by Donald Bruce Redford. Vol. 1 of 3 vols. Oxford, New York, and Cairo: Oxford University Press and The American University in Cairo Press. 161–162.
  • Allen, James P. 2000. "Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs", Cambridge University Press.
  • Borghouts, Joris Frans. 1982. "Divine Intervention in Ancient Egypt and Its Manifestation (b3w)". In Gleanings from Deir el-Medîna, edited by Robert Johannes Demarée and Jacobus Johannes Janssen. Egyptologische Uitgaven 1. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten. 1–70.
  • Borioni, Giacomo C. 2005. "Der Ka aus religionswissenschaftlicher Sicht", Veröffentlichungen der Institute für Afrikanistik und Ägyptologie der Universität Wien.
  • Burroughs, William S. 1987. "The Western Lands", Viking Press. (fiction).
  • Friedman, Florence Margaret Dunn. 1981. On the Meaning of Akh (3ḫ) in Egyptian Mortuary Texts. Doctoral dissertation; Waltham: Brandeis University, Department of Classical and Oriental Studies.
  • ———. 2001. "Akh". In The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, edited by Donald Bruce Redford. Vol. 1 of 3 vols. Oxford, New York, and Cairo: Oxford University Press and The American University in Cairo Press. 47–48.
  • Žabkar, Louis Vico. 1968. A Study of the Ba Concept in Ancient Egyptian Texts. Studies in Ancient Oriental Civilization 34. Chicago: University of Chicago Press
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Έννοια_της_ψυχής_στην_αρχαία_Αίγυπτο&oldid=10358056"