Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1956

Οι ελληνικές βουλευτικές εκλογές του 1956 πραγματοποιήθηκαν στις 19 Φεβρουαρίου και υπήρξαν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα που ψήφισαν και οι γυναίκες.

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1956

1952 ← μέλη 19 Φεβρουαρίου 1956 (1956-02-19) → 1958 μέλη

Οι 300 έδρες της Βουλής των Ελλήνων 151 έδρες χρειάζονται για την απόλυτη πλειοψηφία Συμμετοχή 3.379.445   Πρώτο κόμμα Δεύτερο κόμμα   Επικεφαλής Κωνσταντίνος Καραμανλής Γεώργιος Παπανδρέου Κόμμα Ε.Ρ.Ε. Δ.Ε. Προηγούμενες εκλογές Νέο Νέο Έδρες 165 132 Αλλαγή στις έδρες Νέο Νέο Αριθμός ψήφων 1.594.112 1.620.007 Ποσοστό 47,38% 48,15% Μεταβολή Νέο Νέο

Απερχόμενος Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής Ε.Σ. Επόμενος Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής Ε.Ρ.Ε.

Ο εκλογικός νόμος που εφαρμόστηκε, και που είχε ψηφιστεί από την κυβέρνηση Καραμανλή, είχε χαρακτηριστεί από την αντιπολίτευση ως τριφασικό λόγω των τριών διαφορετικών συστημάτων που προέβλεπε και είχε δημιουργήσει σημαντικές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση καθώς εξυπηρετούσε αποκλειστικά τις εκλογικές αναγκαιότητες της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Συγκεκριμένα, την 25η Νοεμβρίου 1955 η νέα κυβέρνηση Καραμανλή κατέθεσε στην Βουλή εκλογικό νομοσχέδιο, "πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας". Η κατάθεση του νομοσχεδίου αποτέλεσε το έναυσμα για την συνεννόηση των κομμάτων της αντιπολίτευσης με θέμα την εκλογική συμμαχία και κατάληξη την υπογραφή της συμφωνίας της 17ης Ιανουαρίου 1956. Η συμφωνία προέβλεπε την συγκρότηση της Δημοκρατικής Ένωσης στην οποία προσχώρησαν σταδιακά όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, της ΕΔΑ συμπεριλαμβανομένης. Ειδικότερα στις εκλογικές περιφέρειες όπου η Ε.Ρ.Ε. ήταν αδύναμη (κυρίως στα αστικά κέντρα) ίσχυε η απλή αναλογική ενώ στην επαρχία όπου η Ε.Ρ.Ε. είχε σημαντική δύναμη ίσχυε το πλειοψηφικό. Αποτέλεσμα ήταν η Ε.Ρ.Ε. με λιγότερες ψήφους πανελλαδικά (στην Ηλεία δεν εξελέγη ούτε ένας βουλευτής από την Ε.Ρ.Ε. και 2ο κόμμα ήταν το κόμμα του Στεφανόπουλου), να λάβει περισσότερες έδρες στη Βουλή και να σχηματίσει μάλιστα αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Ο νέος εκλογικός νόμος, ήδη από την κατάθεση του σχεδίου νόμου, προκάλεσε διεργασίες στην αντιπολίτευση, η οποία συνασπίστηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (Ε.Ρ.Ε.). Σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση συνασπίστηκαν επτά κόμματα στην Δημοκρατική Ένωση, για να αντιμετωπίσουν την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (Ε.Ρ.Ε.) που είχε ιδρύσει το 1955 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αξιοσημείωτο είναι ότι για πρώτη φορά τα αστικά κόμματα δέχονται να συμμαχήσουν με την Ε.Δ.Α., η οποία κατηγορούνταν από την ίδρυση της το 1951 πως κυριαρχείται από κομμουνιστές. Στόχος της Δημοκρατικής Ενώσεως, με την τόσο ετερογενή σύσταση, ήταν να καταλάβει την εξουσία και να διεξαγάγει εκ νέου εκλογές με αναλογικό σύστημα. Παρόλα αυτά η Ε.Ρ.Ε., αν και συγκέντρωσε λιγότερες ψήφους από την Δημοκρατική Ένωση, κατέλαβε 165 έδρες, δηλαδή το 55% επί του συνόλου των εδρών, κατορθώνοντας να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Εκλογικό Σύστημα

Το εκλογικό σύστημα, που εφαρμόστηκε, όπως περιγράφεται στο Ν.3457/1955 (ΦΕΚ 340/22-12-1955), ονομάστηκε «τριφασικό» επειδή συνδύαζε το πλειοψηφικό, το ημιανολογικό και το αναλογικό σύστημα.

Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, οι έδρες κάθε εκλογικής περιφέρειας παραχωρούνταν στον πρώτο (επιτυχόντα) συνδυασμό με συμμετοχή και του δεύτερου (επιλαχόντα) συνδυασμού (Άρθρο 15, Παρ. 1).

Ως επιτυχών σε κάθε εκλογική περιφέρεια θεωρούνταν κάθε συνδυασμός κόμματος ή συνασπισμού κομμάτων ή ανεξαρτήτων, που εξασφάλιζε τη σχετική πλειοψηφία, δηλαδή τις περισσότερες έγκυρες ψήφους (Άρθρο 15, Παρ. 1 εδ. α') καθώς και κάθε μεμονωμένος υποψήφιος, που απολάμβανε τη σχετική πλειοψηφία καταλαμβάνοντας (φυσικά) μία έδρα (Άρθρο 15, Παρ. 1 εδ. β').

Προϋπόθεση κατακύρωσης εδρών στον επιλαχόντα συνδυασμό ήταν η συγκέντρωση ενός ελάχιστου εκλογικού ποσοστού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, το οποίο ορίστηκε στο 15% εφόσον ο συνδυασμός ήταν ένα κόμμα (Άρθρο 15. Παρ. 3, εδ. α') και στο 25% εφόσον ο συνδυασμός ήταν συνασπισμός κομμάτων (Άρθρο 15. Παρ. 3, εδ. β').

Η κατανομή των εδρών γινόταν ως εξής:

Α. Στις περιφέρειες μικρότερων ή ίσων των δέκα εδρών εφαρμόστηκε το πλειοψηφικό σύστημα με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας, με το δεύτερο συνδυασμό να καταλαμβάνει ποσοστιαία (ανεξάρτητα από την τοπική εκλογική του δύναμη) το 30% των διαθέσιμων εδρών κάθε περιφέρειας, με στρογγυλοποίηση προς τον κατώτερο ακέραιο αριθμό (Άρθρο 15. Παρ. 4). Ως εκ τούτου:

• στις μονοεδρικές, διεδρικές και τριεδρικές περιφέρειες ο πρώτος συνδυασμός καταλάμβανε πλειοψηφικά όλες τις έδρες,
• στις περιφέρειες με τέσσερις, πέντε και έξι έδρες, ο δεύτερος καταλάμβανε τη μια έδρα και ο πρώτος τις υπόλοιπες,
• στις περιφέρειες με επτά, οκτώ και εννέα έδρες, ο δεύτερος καταλάμβανε τις δύο έδρες και ο πρώτος τις υπόλοιπες και
• στις περιφέρειες με δέκα έδρες, ο δεύτερος καταλάμβανε τις τρεις έδρες και ο πρώτος τις υπόλοιπες επτά έδρες.

Β. Για τις περιφέρειες άνω των δέκα εδρών, παραχωρούνταν στον επιλαχόντα συνδυασμό ο αριθμός εδρών, που αναλογούσε στην τοπική εκλογική του δύναμή σε σχέση με το άθροισμα των εκλογικών δυνάμεων του επιτυχόντος και επιλαχόντος (Άρθρο 15. Παρ. 5).

Τυχόν έδρες που δικαιούνταν επιλαχόντες συνδυασμοί, που δεν πληρούσαν την προηγούμενη προϋπόθεση, κατακυρώνονταν στους επιτυχόντες συνδυασμούς (Άρθρο 15. Παρ. 6, εδ. α').

Επίσης, σε περίπτωση, που επιλαχόντες συνδυασμοί πληρούσαν την προϋπόθεση, αλλά δεν είχαν επαρκείς υποψηφίους για τις κερδισμένες έδρες, τότε οι κενές έδρες περιέρχονταν στον επιτυχόντα συνδυασμό (Άρθρο 15. Παρ. 6, εδ. β').

Και στην περίπτωση επιτυχόντων μεμονωμένων υποψηφίων ή συνδυασμών χωρίς επαρκείς υποψηφίους για τις κερδισμένες έδρες, τότε οι κενές έδρες παραχωρούνταν κατά σειρά και μέχρις εξαντλήσεως στους επόμενους μεμονωμένους υποψηφίους ή συνδυασμούς, ακόμη και αν δεν πληρούσαν την παραπάνω προϋπόθεση (Άρθρο 15. Παρ. 7).

Βεβαίως, οι κερδισμένες έδρες κάθε συνδυασμού παραχωρούνταν στους υποψηφίους τους κατά τη φθίνουσα σειρά προτίμησης αυτών (Άρθρο 15. Παρ. 8).

Στην εξαιρετική περίπτωση ισοψηφίας δύο ή περισσότερων επιτυχόντων συνδυασμών, τότε όλες οι διαθέσιμες έδρες της περιφέρειας κατακυρώνονταν εξ ίσου μεταξύ των συνδυασμών, που ισοψήφησαν, και καταλαμβάνονταν από τους υποψηφίους τους κατά φθίνουσα σειρά προτίμησης (Άρθρο 16, Παρ. 1, εδ α'), ενώ όσες έδρες δε μπορούσαν να ισομοιραστούν, παραχωρούνταν κατά φθίνουσα σειρά ψήφων προτίμησης μεταξύ των υπολοίπων ανεξαιρέτως υποψηφίων των ισοψηφούντων συνδυασμών (Άρθρο 16, Παρ. 1, εδ β').

Στην επίσης εξαιρετική περίπτωση ισοψηφίας δύο ή περισσότερων επιλαχόντων συνδυασμών, τότε οι εν λόγω έδρες κατανέμονταν μόνο μεταξύ των ισοψηφούντων συνδυασμών, που επιπλέον πληρούσαν την παραπάνω προϋπόθεση, εφαρμόζοντας αντίστοιχα την παραπάνω διαδικασία. Εάν ένας μόνο από τους ισοψηφούντες συνδυασμούς πληρούσε την προϋπόθεση, τότε οι έδρες παραχωρούνταν σε εκείνο μόνο το συνδυασμό (Άρθρο 16, Παρ. 2).

Πιο συγκεκριμένα, για την κατανομή των εδρών σε περιφέρειες άνω των δέκα εδρών, σε καθέναν από τους δύο συνδυασμούς παραχωρούνταν τόσες έδρες όσες φορές περιέχεται το πηλίκο (στρογγυλοποιημένο προς τον κατώτερο ακέραιο αριθμό) του αθροίσματος των εκλογικών δυνάμεων δια του πλήθους των εδρών στην εκλογική δύναμη εκάστου εκ των δύο συνδυασμών. Εάν μετά από αυτή τη διαδικασία υπήρχε αδιάθετη έδρα, τότε η έδρα παραχωρούνταν στον συνδυασμό με το μεγαλύτερο υπόλοιπο εκλογικής δύναμης από τη διαίρεση (Άρθρο 17, Παρ. 1).

Σε περίπτωση ισοψηφίας δύο ή περισσότερων επιλαχόντων σε περιφέρειες άνω των δέκα εδρών, τότε στο άθροισμα δε λαμβάνονταν οι εκλογικές δυνάμεις όλων των ισοψηφούντων, αλλά μόνο του ενός μαζί με εκείνη του επιτυχόντος. Έπειτα, οι κατανομή των εδρών, που δικαιούνταν οι επιλαχόντες, γινόνταν μεταξύ τους, με την παραπάνω διαδικασία για τους ισοψηφούντες επιλαχόντες (Άρθρο 17, Παρ. 2).

Τέλος, σε περίπτωση κρίσιμης ισοψηφίας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μεταξύ υποψηφίων είτε επιτυχόντος είτε επιλαχόντος συνδυασμού, προβλεπόταν κλήρωση μεταξύ των ισοψηφούντων σε δικαστήριο. Το όνομα, που αναδείκνυε η κληρωτίδα, ανακηρύσσονταν βουλευτής (Άρθρο 18).

Αποτελέσματα

• Εκλογικό Σύστημα : Πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας και αναλογική για τις μεγάλες περιφέρειες (Τριφασικό)
• Εκλογικός νόμος : Ν.3457/1955 (ΦΕΚ 340/22-12-1955)
• Εκλογικές περιφέρειες : 41
• Σύνολο υποψηφίων : 976

Σύνοψη αποτελεσμάτων βουλευτικών εκλογών 19ης Φεβρουαρίου 1956

Κόμματα		Αρχηγοί	Ψήφοι			Έδρες
			Αριθμός	%	+− %	Αριθμός	+−
	Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις	Κωνσταντίνος Καραμανλής	1.594.112	47,38		165
	Δημοκρατική Ένωσις	Συνασπισμός κομμάτων	1.620.007	48,15		132
α)	Φιλελευθέρα Δημοκρατική Ένωσις	Σοφοκλής Βενιζέλος				(42)
β)	Κόμμα Φιλελευθέρων	Γεώργιος Παπανδρέου	-	-		(28)
γ)	Δημοκρατικόν Κόμμα Εργαζομένου Λαού	Γεώργιος Καρτάλης				(19)
δ)	Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά	Ιωάννης Πασαλίδης				(19)
ε)	Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου	Σάββας Παπαπολίτης	-	-		(16)
στ)	Κόμμα Αγροτών και Εργαζομένων	Αλέξανδρος Μπαλτατζής				(8)
ζ)	Λαϊκόν Κόμμα	Κωνσταντίνος Τσαλδάρης				(3)
	Συνδυασμοί ανεξάρτητων	-	31.022	0,92		3
	Κόμμα Προοδευτικών	Σπυρίδων Μαρκεζίνης	74.545	2,22		0
	Λαϊκόν Κοινωνικόν Κόμμα	Στέφανος Στεφανόπουλος	29.375	0,88		0
	Χριστιανική Δημοκρατία	Νικόλαος Ψαρουδάκης	449	0,01		0
	Κόμμα Αρχών Ιωάννη Μεταξά	Κωνσταντίνος Μανιαδάκης	-	-		-
	Κόμμα Εθνικοφρόνων	Θεόδωρος Τουρκοβασίλης	-	-		-
	Λοιποί		14,851	0,44
Έγκυρες ψήφοι			3.364.361	100,00		300
Άκυρα λευκά			15.084
Σύνολο			3.379.445

Δείτε επίσης

• Κατάλογος Ελλήνων βουλευτών (1956)

Πηγές

• Εφημερίδα Ελευθερία, "Ποίοι εκλέγονται βουλευταί εκ των συνδυασμών Δ.Ε. και ΕΡΕ βάσει των νομών προτιμήσεως", 21-2-1956, σελ. 3.
• Ελευθερία, 25-2-1956, Νεότερα αποτελέσματα σελ. 6
• Βύρων Πολύδωρας, "Η Μείζων Αθήνα", εκδόσεις Καστανιώτη 2002, σελ. 173, ISBN 960-03-3266-5.